با اتمام تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۰ انتشار پیامی همراه با برخی تصاویر ناخوشایند در شبکه‌های مجازی توسط یکی از دوستداران فرهیخته میراث‌فرهنگی مبنی بر بازدیدش از سیوسه پل و از برخی تخریب‌ها توسط کارتن خواب‌ها و تخریبگران آثار تاریخی به سرعت در فضای مجازی دست به دست شد. بی‌شک پیام کوتاه بود و جانگداز، لکن به نظر می‌رسد با توجه به تعدد تکرار این معضل باید کمی ژرف‌تر به آن نگریست تا شاید بتوان به راه کار مناسبی به‌منظور حل این معضل دائمی دست یافت.
پل‌های تاریخی اصفهان
در شهر تاریخی اصفهان، پنج پل تاریخی از مبدا ورود زاینده‌رود به شهر اصفهان (محور غرب به سمت شرق این شهر) وجود دارد که به ترتیب عبارتند از: پل مارنان (خواجه سرافزار)، پل سیوسه پل (الله وردیخان)، (چهارباغ)، پل جوئی (چوبی)، پل خواجو (حسن آباد) و پل شهرستان (جسرحسین).
از نظر پیشینه تاریخی، پل تاریخی شهرستان با بیش از ۲ هزار سال قدمت (که در شالوده‌های پل به وضوح قابل روئیت است)، قدیمی‌ترین پل زاینده‌رود بشمار رفته و پل‌های جوئی، خواجو و مارنان متعلق به دهه‌های پایانی حیات شاهنشاهان صفوی است. با این وصف سه پل تاریخی شهرستان، جوئی و مارنان به‌صورت یک طبقه و دو پل تاریخی سیوسه پل و خواجو به ترتیب به‌صورت دو و سه طبقه در ادوار مختلف تاریخ طراحی و بنا شده‌اند.
در دهه‌های ابتدائی سده چهاردهم و ورود اصفهان به دوران مدرنیته و پس از ساخت پل‌های جدید بر روی زاینده‌رود در مسیر عبور از این شهر، از جمله مهمترین رخداد تاریخی در خصوص پل‌های کهن اصفهان، قطع تردد خودرو بر روی پل‌های تاریخی خواجو و سیوسه پل در طی سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ بود و پس از آن تمامی پل‌های تاریخی اصفهان (تردد خودرو بر روی سایر پل‌های دهه‌های قبل متوقف شده بود) صرفا به عبور عابرین پیاده اختصاص یافت، به گونه‌ائی که دسترسی شهروندان و گردشگران از طریق این پل‌ها به محورهای شمالی و جنوبی اصفهان میسر می‌شود. با این وصف امروزه این پل‌ها به‌عنوان معبر شهری شناخته شده و سال‌ها است که از این طریق به شهروندان خدمات‌رسانی می‌شود، لذا در یک تفاهم دوستانه، مرمت و حفاظت از این پل‌ها بر عهده اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و هرگونه بهره‌برداری در حوزه شهری و خدمات‌رسانی در این پل‌ها اعم از نورپردازی و نظافت، با نهادهای خدمات‌رسان همچون شهرداری است.
سیوسه پل محور ارتباط مناطق شمالی و جنوبی اصفهان
در میان پل‌های تاریخی اصفهان جایگاه پل تاریخی سیوسه پل که در متون تاریخی با نام‌های (الله وردیخان)، (چهارباغ) و (جلفا) نیز خوانده شده ممتاز است. به گونه‌ای که این پل به طول ۲۹۹ متر و به عرض ۱۴ متر در دو طبقه بنا شده و به‌عنوان بزرگترین پل زاینده‌رود و یکی از عظیم‌ترین پل‌های تاریخی ایران شناخته می‌شود. پس از انتخاب اصفهان به‌عنوان تختگاه شهریاران صفوی این پل به دستور (الله وردیخان) سردار محبوب شاه عباس اول با هزینه شخصی او بنا شده و به شاه تقدیم شد.
این پل عظیم از یک‌سو در یک شاخصه تاریخی به محور اتصال و ارتباط بلوار عظیم چهارباغ عباسی در امتداد این بلوار در جنوب شهر (چهارباغ بالا) تبدیل شد و از سوی دیگر در دوران معاصر، محور اتصال میدان مرکزی شهر اصفهان (میدان انقلاب اسلامی) به جنوب شهر نیز به‌شمار می‌رود، لذا همواره در ایام مختلف، ترددهای زیادی به‌صورت روزانه و شبانه بر روی این پل صورت می‌پذیرد.
معضلات پل تاریخی سیوسه پل
با توجه به ساختار کالبدی سیوسه پل، عرشه و محوطه طبقه زیرین پل و همچنین پارک‌های پیرامون پل در کرانه‌های شمال و جنوب زاینده‌رود، در طول ایام مختلف همواره محل تردد و حتی اتراق شهروندان و گردشگرانی است که از طریق این پل عظیم به دو سمت زاینده‌رود راه می‌یابند. با این حال مشکل اصلی زمانی آغاز می‌شود که بعضی شهروندان که در میان آن‌ها برخی تخریبگران اجتماعی و هنجار شکنان نیز به چشم می‌خورند در این فضای عظیم به‌صورت طولانی مدت اتراق می‌کنند و این در حالی است که خشک شدن گاه و بیگاه زاینده‌رود نیز مزید بر علت شده و طبقه زیرین این پل عظیم به طول ۳۰۰ متر که فضای بزرگ و فراخی است به محل جدیدی برای اتراق و جولانگاه این افراد که عمدتا از آگاهی‌های فرهنگی چندانی نیز برخوردار نیستند تبدیل می‌شود. اما سئوال اصلی این است که این افراد از کجا به این پل عظیم پناه آورده و در آن سکنی می‌گزینند؟ و پس از حضورشان همواره شاهد تشدید برخی تخریبگری‌ها نظیر دیوارنویسی بر روی پل، آتش زدن علف‌های خشک رود و یا سقوط از عرشه پل هستیم.
برای پاسخ به این سئوال باید به ساختار اجتماعی اصفهان و محیط پیرامون نگاهی گذرا داشت به گونه‌ائی که بر این اساس، ساختار شکل‌گیری شهر اصفهان در طول تاریخی بر خلاف بسیاری از شهرهای ایران و جهان که بر اساس صنعت و تجارت شکل گرفته، بر اساس کشاورزی بوده و پس از انتخاب این شهر به مرکزیت شاهنشاهی صفوی براساس شواهد تاریخی، بیش از ۳ هزار روستا در پیرامون آن برای رفع احتیاجات پایتخت عظیم شاهنشاهی صفوی شکل گرفت.
در دهه‌های گذشته و پس از گسترش تدریجی و نامتوازن اصفهان، از یک‌سو شهر در چند قدمی این مجموعه‌های جمعیتی واقع شد و در عین حال با بروز برخی معضلات همچون خشک‌سالی و یا معضلات اقتصادی، شاهد مهاجرپذیر شدن اصفهان حداقل در دو دهه اخیر و ایجاد پدیده حاشیه‌نشینی در اصفهان شدیم، لذا مکان‌هائی همچون سیوسه پل، محل اتراق بسیاری از جوانان جویای کار و جویای نام از این مناطق شده که حضور طولانی مدت در این مکان‌ها هزینه چندانی نداشته و اوقات فراغت بسیاری از این افراد را هم پر می‌کند و این در حالی است که برخورد با بسیاری از این جوانان یا تخریبگران آثار فرهنگی و یا سایر هنجار شکنان اجتماعی، معضلاتی در سطح جامع ایجاد می‌کند که اولین قربانی آن پل تاریخی سیوسه پل است.
با این وصف اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان با توجه به وظایف ذاتی خود در حوزه‌های فرهنگی و حفاظتی، بارها ضمن انجام تکالیف قانونی خود در حفاظت و مرمت از این پل‌ها که بر اثر عوامل طبیعی و انسانی دچار فرسایش می‌شوند، از تمامی نهادهای ذی‌مدخل در امر خدمات‌رسانی شهری درخواست کرده تا در راستای استفاده بهینه از این پل‌های تاریخی به‌ویژه پل تاریخی سیوسه پل این اداره کل را یاری دهند، با این‌حال در طی نشست‌های مکرر، نتایج قابل قبولی از جمله استقرار کیوسک‌های نیروی انتظامی در پیرامون این پل‌ها بدست آمده، لکن با توجه به بروز مشکلات جدید همچون خشک‌سالی و بی‌دفاع شدن طبقات زیرین پل‌های تاریخی به نظر می‌رسد، نهادهای شهری نیاز به چابکی و قاطعیت بیشتری در راستای تصمیم گیری در خصوص حفاظت از این پل‌ها دارند، لذا شواهد حاکی است هماهنگی نهادهای ذی‌ربط در این امر با توجه به بروز مشکلات جدید چندان کافی به نظر نمی‌رسد.
در طی سال‌های اخیر انجام برخی محدودیت‌ها همچون نصب حفاظ بر روی رواق‌های سرپوشیده دو سمت عرشه سیوسه پل که با هزینه‌های مادی و معنوی زیادی انجام شده، تا حدی از بروز برخی فجایع همچون سقوط و مرگ رهگذران جلوگیری شده، همچنین برخی پیشنهادات هم توسط صاحب‌نظران نظیر: محدود کردن تردد بر روی پل‌های تاریخی و یا ایجاد دریاچه مصنوعی در بستر خشک زاینده‌رود در پیرامون پایه‌های پل‌ها مطرح شده، با این‌حال به نظر می‌رسد از یک‌سو حفاظت از این پل‌های تاریخی که فخر تاریخ و هویت این ملت بزرگ است همتی مضاعف از سوی تمامی نهادهای ذی‌ربط می‌طلبد تا از آن طریق و با استفاده از فناوری‌های نوین همچون نصب دوربین به حفاظت فیزیکی از این پل‌ها همت گمارد و از سوی دیگر بر نهادهای فرهنگ ساز همچون: فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و صدا و سیما واجب است تا با یک برنامه‌ریزی دقیق در راستای فرهنگ‌سازی و وقوف عمومی شهروندان بر وظایف خود به‌عنوان اصلی‌ترین مالکان و حافظان این آثار به‌عنوان سند هویت جمعی، با تکیه بر برخی محمل‌های قانونی همچون شورای فرهنگ عمومی کشور و استان اقدام کرده تا زین پس کمتر شاهد انتشار تصاویری از ناهنجاری‌ها در این مجموعه‌های تاریخی بوده و بیشتر به تماشای تصاویری از زیبائی‌های هنرورزی نیاکان بنشینیم.
به امید آن روز و به امید تغییر نگاه مردم و مسئولان به امر حفاظت از آثار تاریخی به عنوان سندی روشن از هویت جمعی.
انتهای پیام/
