کاوش باستان شناسی و خواناسازی شواهد معماری قلعه سنگ و مطالعه منظر فرهنگی شهر قدیم سیرجان به کشف گرمابه ای منحصر به فرد ، کارگاه سنگ تراشی ، شواهدی از ابزارهای سنگی نظیر تیغه، سرپیکان ،سنگ مادر و... انجامید . 
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، سعید امیرحاجلو، سرپرست هیأت کاوش قلعه سنگ و استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه جیرفت با بیان این مطلب گفت :نخستین فصل کاوش های باستان شناسی در قلعه سنگ و مطالعه منظر فرهنگی شهر قدیم سیرجان دستاوردهای مهمی در پی داشت.
او افزود: کاوش های باستان شناختی در دامنه های شمالی قلعه سنگ به کشف یک کارگاه سنگ تراشی و در دامنه های شرقی آن به کشف یک گرمابه بزرگ منجر شد. 
به گفته این باستان شناس ، بر پایه دستاوردهای اولیه پژوهش ها، دامنه شمالی محوطه قلعه سنگ در سده-های ششم تا نهم هجری بخش کارگاهی شهر بوده و تعداد محدودی از ساخت وسازهای سالم تر در این قسمت احتمالاً به دوران پس از ترک شهر (صفوی یا پس از آن) تعلّق دارند. 
این در حالی است که دامنه شرقی قلعه سنگ، یکی از بخش های مهم این شهر در سده های ششم تا نهم هجری بوده است. 
وی وجود بارویی قطور با مَردگَردهای روی آن و همچنین پیدایش گرمابه ای به وسعت 180 مترمربع را بیانگر اهمیت این بخش از شهر دانست و افزود: گرمابة پیدا شده در دامنه شرقی قلعه سنگ احتمالاً در سده ششم پایه گذاری شده و تا سده نهم مورد استفاده بوده است. 
امیر حاجلو با اشاره به اینکه این گرمابه، یکی از کامل ترین گرمابه هایی است که تاکنون از کاوش های باستان شناسی در ایران به دست آمده تصریح کرد : تقریباً اغلب گرمابه هایی که پیش از این در سراسر ایران در جریان یک کاوش باستان شناسی به دست آمده اند، فاقد برخی از فضاهای اصلی و فرعی یک گرمابه هستند؛ به بیان دیگر، پیش از این به ندرت همه اجزاء و عناصر معماری گرمابه به صورت یکجا و در کنار هم کشف شده اند.
به گفته او ،  بر این اساس، گرمابه قلعه سنگ از دو حیث، یکی وسعت و تعدد فضاها و کامل بودن عناصر معماری و دیگری از نظر قدمت حایز اهمیت است. 
این باستان شناس گفت : سلسله مراتب فضایی گرمابه کشف شده در قلعه سنگ به گونه ای است که بازسازی دقیق مسیرهای ورودی و دسترسی به فضاها، مراحل استحمام، سیستم آب رسانی، سیستم سوخت رسانی و گرمایش آب خزینه ها و سیستم گرمایش فضاها امکان پذیر است. 
او افزود:از عناصر فضایی این گرمابه می توان به ورودی، سربینه با آجرهای شش ضلعی در کف، یک حوض و یک سکو در سربینه، میان دَر، گرمخانه، خزینه اصلی، فضای شاه نشین با دو حوض آب گرم و سرد و یک حوض آب ولرم، اتاق تنظیف و سلمانی، اتاق پزشکی (حجامت و فصد)، تون یا آتشخانه و ورودی آن به زیر خزینه اصلی، اتاق چاه آب و حوض های بزرگ و کوچک در فضاهای مختلف اشاره کرد که به جز سربینه و اتاق چاه آب، همگی با ساروج اندود شده اند.
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه جیرفت با بیان اینکه  نخستین و ضروری ترین اقدام پس از کشف این گرمابه، حفاظت از این آثار بوده است تصریح کرد : بر این اساس، به دلیل لزوم برنامه ریزی بلندمدت و کارشناسانه برای مرمت گرمابه و تأمین اعتبارات لازم، برنامه مرمت آن به سال آینده موکول شد و پس از پایان نخستین فصل کاوش، تمامی عناصر معماری کاوش شده، به طور کامل پُر شدند. 
او افزود: در بررسی های پیمایشی هیأت کاوش پیش از آغاز کاوش ها، شواهدی را از ابزارهای سنگی نظیر تیغه، سرپیکان و سنگ مادر در پناهگاه های صخره ای قلعه سنگ کشف کرد که تاکنون نظیر آن گزارش نشده بود. 
به گفته وی ، این ابزارها احتمالاً به بازه زمانی نوسنگی تا هزاره چهارم پیش از میلاد تعلّق دارند پس از آن زمان نیز احتمالاً در دوران ساسانی استقراری متمرکز (به صورت شهر، شهرک یا روستا) در پیرامون تپه شاه فیروز شکل گرفته که هسته اولیه شکل گیری شهر قدیم سیرجان بوده است.
او تصریح کرد : پس از آن در صدر اسلام، سکونت از این بخش به محل قلعه کافر در شرق روستای عزت آباد جابجا شده و شهر سیرجان در این مکانِ جدید شکل گرفته است. 
امیر حاجلو اظهارداشت :این شهر تا سده چهارم هجری کرسی کرمان بوده و تا سدة ششم هجری به حیات خود ادامه داده است. 
این باستان شناس افزود:همزمان با این شهر از سده چهارم هجری، سکونت در دامنه جنوب غربی قلعه سنگ با ساخت بارویی قطور و بلند و برخی ساخت وسازهای داخلی آغاز شده و تا سده ششم هجری، به صورت همزمان با قلعه کافر به حیات خود ادامه داده است. 
به گفته وی ، با متروک شدن شهر قدیم سیرجان (قلعه کافر) در سده ششم هجری، مرکزیت شهری سیرجان از قلعه کافر به قلعه سنگ منتقل شده و با گسترش ساخت وسازها در چهار طرف کوه قلعه سنگ و تقویت آن با دو بارو و بیش از چهل برج، شهر سیرجان در این مکان از سده ششم تا نهم هجری گسترش یافته است. 
او تصریح کرد: اگرچه از پیرامون قلعه سنگ، مواد فرهنگی از عصر صفویان (سده های دهم و یازدهم) نیز به دست آمده است، اما تنوع کم و شمار اندکِ مواد فرهنگی این دوره، بیانگر کاهش جمعیت این شهر در دوره صفوی است.
سرپرست هیأت کاوش قلعه سنگ گفت : هیأت کاوش قلعه سنگ همچنین در این فصل از کاوش اقدام به ایجاد یک ترانشه افقی 20 در 10 متر در دامنه شمالی قلعه سنگ و دو ترانشه افقی 10 در 10 متر در دامنه شرقی آن کرد .
به گفته این باستان شناس، همچنین برای روشن شدن وضعیت عرصه و حریم قلعه سنگ و جلوگیری از پیشروی باغ های پسته،  13 گمانه تعیین عرصه و حریم ،در محدوده شمالی، غربی و جنوب غربی قلعه سنگ ایجاد شد و به دلیل کمبود بودجه و ناکافی بودن زمان، تعیین وضعیت عرصه و حریم در جبهه های جنوبی و شرقی به فصول بعدی کار موکول شد.

انتهای پیام/