به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمد‌حسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری دیروز سه‌شنبه 24 بهمن 96 در نشست تخصصی اصالت از دیدگاه باستان‌شناسان، مرمتگران، موزه‌داران و مجموعه‌داران و در کارگاه تخصصی «تعیین اصالت اشیای تاریخی، فرهنگی و هنری» که به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگیتاریخی برگزار شد با اشاره به اینکه مقوله اصالت به ویژه در دهه 1990 توجه محافل بینالمللی دستاندرکار حفاظت و مرمت آثار تاریخی و هنری را به خود جلب کرده است تصریح کرد: «این موضوع به ویژه از آنجا اهمیت بیشتری مییابد که تغییرات کمی و کیفی در ساختار جوامع به واسطه مدرن شدن و فرآیند جهانی‌سازی دستخوش تغییرات اساسی نسبت به گذشته شده است، از این رو جامعه جهانی برای درک بیشتر حفاظت از آثار تاریخی، فرهنگی، میراث ناملموس و میراث طبیعی به مقولههای مختلفی از‌جمله اصالت، یکپارچگی، ارزش و معیارهایی برای سنجش حفاظت پرداخت است.»
او افزود: «امّا آنچه در حوزه اشیا و آثار تاریخیفرهنگی مدنظر است، معنا و مفهوم اصل در ارتباط با اصالت است و اینکه رابطه سند اصل یا اصل شیی با اصالت اثر فرهنگی چگونه روشن می‌شود، آنچه مسلم است اصالت برخلاف اصل بودن، به تنهایی از شیئی منتج نمی‌شود بلکه به وسیله یک فرآیند شناخت علمی مختص به خود به اثبات می‌رسد.»
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با اشاره به مفهوم اصالت در شناخت اصل در آثار و اشیای تاریخی و فرهنگی گفت: «اشیای موزه‌ای زیادی وجود دارند که در نتیجه مصادره اموال قاچاق به دست آمده‌اند که تعدادی از آن‌ها به‌وضوح جعلی به نظر می‌رسند و برخی نیاز به بررسی‌های بیشتر دارند.»
او مجرب شدن کارشناسان این حوزه را امری ضروری دانست و تصریح کرد: «تشخیص اشیای جعلی ترکیبی که بسیار حرفه‌ای نیز ساخته شده‌اند کار سختی است.»
بررسی جعلی یا اصل بودن اشیای موزه ملی
طالبیان با بیان اینکه تعداد زیادی از اشیای موزه ملی قرار است برای دسته‌بندی، اولویت‌بندی و تشخیص اصل یا جعلی بودن به استان‌ها فرستاده شوند تا پس از تشخیص اصل بودن در موزه‌ها به نمایش درآیند افزود: «به همین دلیل آموزش کارشناسان این حوزه امری مهم است.»
او وجود اصول و دستورالعمل برای تشخیص اصل یا جعلی بودن آثار را امری ضروری دانست و تصریح کرد: «با وجود این اصول حداقل حرفه‌ای‌ها می‌توانند راهنمایی بگیرند و در سامان‌دهی اموال تاریخیفرهنگی نیز به ما کمک می‌کند.»
معاون میراث‌فرهنگی، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری افزود: «زمانی در این فکر بودیم تا فضایی را فراهم کنیم و اشیای اصل و جعلی را کنار هم قرار دهیم تا تمام اعضای جامعه با این جریان آشنایی پیدا کنند زیرا تعداد زیادی هستند که در حوزه کار می‌کنند و گول افراد جاعل را می‌خورند و در نهایت زمانی متوجه می‌شویم که بسیار دیر است و اگر مردم آگاه شوند خیلی می‌تواند کمک باشد.»
او با اشاره به تاریخ طولانی موضوع اصالت آثار فرهنگی گفت: «اول بار در منشور ونیز به موضوع اصالت اشاره شد که البته تنها بیشتر مقوله اصل بودن مد نظر قرار گرفته بود نه اصالت.»
طالبیان با بیان اینکه اصل و اصالت دو مقوله متفاوت هستند تصریح کرد: «موضوع اصالت فراتر از اصل است و آنچه ما در برابرجعل داریم اصل است نه اصالت ولی اصالت می‌تواند جریان ادامه‌‌داری باشد.»
او انجام آزمایش های گوناگون، در نظر گرفتن کانتکس محوطه‌های باستانی و... را از عواملی دانست که در مورد اصل بودن اشیا مورد توجه قرار می‌گیرد و تصریح کرد: «اما اگر بخواهیم اصالت اشیا را بررسی کنیم ممکن است یک شی همین امروز وجود داشته باشد ولی با اصالت باشد یعنی در طول زمان یک سنتی اتفاق افتاده و یک جریان تاریخی برآن حادث شده که می‌توانیم آن را دارای اصالت بنامیم.»
معاون میراث‌فرهنگی، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تأکید کرد: «البته در ادبیات ایرانی با نگاهی عارفانه، نظیر این مورد بسیار آمده است مانند قطره ای که از دریا جدا شده و در بازگشت به دریا همان قطره نیست اما اصیل است زیرا که چیزهایی به آن حادث شده است و این فرآیند را طی کرده است.»
او افزود: «این موضوع در اشیا نیز باید مورد توجه قرار گیرد و تنها به آثاری که از محوطه‌ها بیرون می‌آیند توجه نکنیم بلکه ممکن است یک سبک، فرآیند، دانش تاریخی و هنری در طول زمان تغییراتی بکند و همچنان مورد استفاده جامعه قرار بگیرد زیرا که اگر این کانتکس اجتماعی‌فرهنگی و دانش تاریخیفرهنگی ،سبک و سیاقش با خلق جدید روبه‌رو باشد می‌تواند ادامه یابد.»
طالبیان گفت: «همین گونه است که فیلسوف‌های مرمت خیلی راجع به این موضوع بحث می‌کنند و در کنار شیء، فرآیند شکل‌گیری آن را می‌بینند و متوجه می‌شوند که چه دانش و سنتی ادامه پیدا کرده و می‌گویند این فرآیند پویایی است که در تحولات یک شیء وجود دارد.»
او اصالت اشیا را امری مهم دانست و تصریح کرد: «فرآیندی که درباره بناها و محوطه‌های تاریخی فرهنگی اتفاق افتاده می‌تواند با نگاه ایرانی در اشیا هم صورت گیرد.»
تفسیر اصالت اشیای تاریخیفرهنگی پس از ورود مؤسسات تمدنی جدید به ایران
احمد چایچی امیرخیز عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی دیگر سخنران این نشست با ارائه گوشه‌ای از مقاله «تفسیر اصالت اشیای تاریخیفرهنگی پس از ورود مؤسسات تمدنی جدید به ایران مورد مطالعه اقلام فیلاتلی» گفت: «آغاز جنگ‌های ایران و روسیه در اوایل قرن نوزدهم میلادی و افزایش رقابت‌های استعماری دول اروپایی در منطقه خاورمیانه و آشنایی ایرانیان با مظاهر تمدن غرب مقدمه ورود مؤسسات تمدنی جدید به ایران است.»
او با بیان اینکه دست آورد برپایی این مؤسسات استفاده از محصولات فرهنگی و تاریخی بیشماری است که نتیجه تولیدات صنعتی وارداتی و یا ترکیبی با هنرهای سنتی محلی بود افزود: «این پدیده، مجموعه داری را که پیش از این در جمع آوری آثار هنرهای سنتی و دست‌ساز گذشتگان خلاصه می‌شد سخت دگرگون کرد.»
چایچی تصریح کرد: «به همین ترتیب ”اصالت“ که پیش از این تنها به یک اثر خاص در بستر زمان مشخص ویا هنرمند معین اطلاق می‌شد متحول شد و موارد و مفهومی وسیع‌تر یافت.»
او افزود: «در این مقاله با مطالعه محصولات فیلاتلی که به دانش مجموعه‌داری اقلام پستی و تمبر متاثر از نومسماتیک (دانش جمع‌آوری سکه، مدالیون ...) و تاریخ پست ایران از زمان ناصرالدین شاه قاجار مربوط است مفهوم اصالت و میزان نسبی بودن آن مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.»
ظهور دو تعبیر از مفهوم اصالت در تعمیرات سنتی تزیینات معماری ایران
رضا وحیدزاده استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی نیز در این نشست با بیان مختصری از مقاله «ظهور دو تعبیر از مفهوم اصالت در تعمیرات سنتی تزئینات معماری ایران» گفت: «دو تعبیر از اصالت در دست است، یکی اعتبار داشتن و یکی برآمدن یا تبعیت کردن از یک اصل منظور از اثر اصیل گاه شیئی است که در یک شرایط مشخص و طبق اصول خاصی آفریده شده و گاه اثری است که از اعتبار و کیفیت بالایی برخوردار است.»
او افزود: «این دو تعبیر در بسیاری از موارد نهایتاً به یک نتیجه منجر می‌شود و در غالب اوقات تلاش می‌شود تا فلان محصول را با جنس، روش تهیه و توسط تولیدکننده ویژه‌ای تهیه شود و این همه برای آن است که مشهور است و یا عملاً به تجربه مشخص شده که محصول این نوع عمل‌آوری دارای کیفیت مناسب‌تری است (خواه از نظر زیبایی‌شناسی یا از هر نظر دیگر).»
وحیدزاده گفت: «در مورد آثار تاریخی اما یک بحث دیگر هم وجود دارد که مصداق عبارت \"ان آثارنا تدل علینا فاعتبروا یا اولی الابصار\" است، یعنی اثر واسطه شناخته شدن و بازیافته شدن صاحب و آفریننده خود است. پس مسئله اصل بودن در اینجا مسئله کیفیت خوب‌تر یا بدتر نیست، به عبارت دیگر مسئله اعتبار در منشا اثر بودن شی نیست بلکه در راه بردن به سمت آفریننده است.»
او بیان کرد: «مسئله این مقاله بررسی میزان توجه به هر یک از این دو تعبیر در شیوه هنرمندان و استادان کهن ایرانی در تعمیر تزیینات بناهای تاریخی است.»
این استاد دانشگاه گفت: «توجه به این مطلب، نکته کلیدی در اجرای هرچه دقیق‌تر اقدامات مرمتی برای آثاری است که در طی زمان چنین روندی از تعمیرات را پشت سر گذاشته‌اند طبیعی است که در هر مورد بدل و جعل نقطه مقابل تفسیری هستند که هنرمند از اصل ارائه داده است.»
او تصریح کرد: «برای این منظور سعی شده تا با بررسی مصداق‌های مختلف از تعمیرات تاریخی تزیینات معماری ایرانی این دوگانگی در تعبیر از اصالت عملا بررسی شود و تنوع شیوه‌های نزدیک شدن هنرمندان بومی به موضوع رعایت اصالت در قالب دو شکل ”احترام به شخصیت اثر به‌عنوان یک سند“ و ”فراهم آوردن شرایطی برای منشا اثر شدن تزیینات“ ارزیابی شود.»
او افزود: «با بررسی نتایج چنین به نظر می‌رسد که هنرمندان ادوار کهن که به تعمیر تزیینات بناهای سنتی دست می‌زدند، بیشتر درگیر منشأ اثر بودن شیأ بودند و نه منشأ خود اثر، به همین سبب آن تعبیر از اصالت را دنبال می‌کردند که نشانگر کیفیت مطلوب اثر بود.»
وحیدزاده با بیان اینکه غالباً اثر را به‌عنوان یک سند موضوع مطالعه نمی‌دیدند و به همین سبب وقتی احساس می‌کردند تعمیر، به معنی مداخله در کالبد کهن اثر به منظور تداوم عملکرد ضروری است، تردیدی در دگرگون کردن جزء یا اجزایی از آن به دل راه نمی‌دادند.»
او تأکید کرد: «بر این مبنا وقتی از اصل‌های تعمیر سخن بگوییم، مسئله می‌تواند تداوم کارکرد اثر باشد، با این همه و با وجود آنچه گفته شد معمولاً بحث به سادگی تمام نمی‌شود و در هر تجربه تعمیری می‌توان درجاتی از هر یک از دو تعبیر فوق‌الذکر از اصالت در کنار هم مشاهده شود.»
او افزود: «این امر مربوط به دو موضوع می‌تواند باشد اول اینکه تعمیر هر بخش از یک بنا نمی‌تواند بی‌توجه به رابطه آن با سایر قسمت‌ها و فضای کلی معماری انجام شود لاجرم مسیر کلی آفرینش اثر به گونه ای در روند تعمیر تعقیب می‌شود و در نتیجه شباهت ظاهری، یا ساختاری یا شباهت در مبانی نظری میان قسمت های تعمیری و قسمت‌های تاریخی به وجود می‌آید که در خود نشان از توجه استاد تعمیر به برخی معیارهای اصالت به معنی ”اعتبار“ داشته باشد.»
این استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی گفت: «ضمن آن که تلاش برای حفظ حداکثر ساختار مادی قدیمی اثر می‌تواند نشان از اندیشه پرهیز از اسراف مصالح نیز داشته باشد اما واقعاً در مواردی هم توجه نسبت به شناخت تاریخچه اثر و حفظ کردن آن در وضع موجود به عنوان مصداق تاریخ قابل مشاهده است. چیزی که ناشی از آگاهی تاریخی در نزد ایرانیان و میل به حفظ بخش‌هایی از اسناد و مدارک و بناهای تاریخی است.»
انتهای پیام/
