لوپتو عروسک دست‌ساز پارچه‌ای

لوپتو عروسک دست‌ساز پارچه‌ای است که قصه‌های زیادی با خود دارد روزگاری پیش کودکان و نوجوانان در بازی‌های ساده خود آن را خلق می‌کردند و بازی می‌کردند. ابتدا مادران با عشق مادری خود نخ و پارچه به دست می‌گرفتند و این عروسک‌ها را می‌دوختند و هر مادر رسالتی داشت در خود که به فرزندش نیز آموزش دهد، داستان‌های زیادی با لوپتو ها شکل می‌گرفت، روزی خواهر کودکان می‌شدند روزی مادرشان و روزی نزدیک‌ترین دوستشان و تنها هم‌بازی‌شان، لوپتو ها آمدند تا تنهایی کودکان را پر کنند آن‌ها از طبیعت الهام گرفته بودند بعضی همچون خورشید طلایی یا همچون درخت سبز و یا چون گل‌های شقایق قرمز بودند.

در ابتدا لوپتوها را از چوبی 10 سانتی‌متری می‌ساختند بعد از آن پارچه مربعی را به طول و عرض 5 سانتی‌متر برداشته مقداری پنبه یا پرزهای چیده شده قالی را وسط آن قرار داده و چوب بدن را بین آن قرار می‌دادند و به‌صورت توپ کوچکی درست کرده زیر آن را با نخی محکم می‌بستند تا سر لوپتو شکل بگیرد پشت سر را با نخ و سوزن جمع می‌کردند.  پارچه‌ای را به‌صورت سه‌گوش درست کرده روی سر آن قرار می‌دادند و با نخی محکم دور آن را می‌بستن بعد از آن پارچه‌ای را دو لا کرده لوپتو را درون آن قرار داده قنداق پیچ می‌کردند برای شکل دادن به‌صورت آن با نخ و سوزن ابرو و دهان برای آن درست می‌کردند. لوپتو ها در ابتدا چشم نداشتند سازندگانش معتقد بودند این کار دخالت در قدرت الهی است. این عروسک‌ها نام‌های مختلفی در بین مردم داشتند یا نوزاد بودند یا مادر و یا بی‌بی برای پیراهن بی‌بی و مادر از پارچه‌های گل‌دار که زنان روستا برای لباس‌های خود استفاده می‌کردند استفاده می‌شد.

چمک، عروسکی دیگر از کویر

لوپک چمکی یا ماهی ملک نام عروسک محلی مردم منطقه تم گران در جنوب شهرستان قلعه گنج است. عروسک ماهی ملک متشکل شده است از ابزار و وسایل ساده و ابتدایی چون چوب و پارچه‌های رنگی و لباس‌های محلی منطقه است. به گفته اهالی قدمت آن را حدود 200 سال می‌دانند. به گفته اهالی ماهی ملک زنی بوده که شوهرش به نام قادر را می‌کشد و برای او عزاداری نمی‌کند و قبل از سال فوت همسر، لباس رنگی می‌پوشد و در مراسم عروسی به رقص و پایکوبی می‌پردازد. در مراسم عروسی و حنابندان، عروسک‌های ماهی ملک را درست می‌کنند و به‌صورت دوره‌ای دور هم می‌نشینند یا دور عروس راه می‌روند و شعر ماهی ملک را می‌خوانند و دست می‌زنند و شادی می‌کنند. کودکان در بازی‌های خود رسم حنابندان را با ماهی ملک اجرا می‌کنند.

عروسک‌ها و رونق اقتصادی

با یاری مادران و مادربزرگ‌ها عروسک‌های سنتی جانی دوباره گرفتند، ساخت آن به جوانان آموزش داده شد این امر می‌تواند پیشرفت اقتصادی برای کویرنشینان به دنبال داشته باشند و همه جهان را از سخاوت کویرنشینان بهره‌مند سازند.

روزگار فراموشی عروسک‌های سنتی

اما روزگاری عروسک‌های سنتی از حافظه کودکان پاک شده بود. عروسک‌هایی که دیگر از طبیعت الهام نمی‌گرفتند جای خود را در بین کودکان باز کردند، عروسک‌هایی که نه‌تنها شباهتی با فرهنگ ایرانی نداشتند و در بسیاری موارد با آن متناقض بودند. خانه‌های دل کودکان با عروسک‌های صنعتی خو گرفت و روزبه‌روز شبیهشان شد، عروسک‌هایی که دیگر همگام با طبیعت نبودند و کودکان خلقشان نمی‌کردند.

عروسک‌ها و ترویج فرهنگ

ساخت و ترویج این عروسک‌ها  که در کنارش قصه و داستان‌هایی آموزنده دارد در ترویج فرهنگ اصیل مردمان کویر مؤثر است، این قصه‌ها  و افسانه‌ها در روح و تن کودکان نفوذ می‌کنند و بخشی از هویت و شناخت زندگی‌شان را شکل می‌دهد.

در روزگاری که پیشرفت‌های تکنولوژیک و ارتباطی هر روز تغییرات زیادی را در جهان پیرامون خود اجر می‌کنند این عروسک‌های اصیل هستند که می‌توانند خلاقانه فرهنگ و هویت ایرانی را به آن‌ها انتقال دهد و ذائقه کودکان را از فرهنگ توده‌ای و سطحی غرب دور بدارد.

عروسک‌ها به‌عنوان سفیران فرهنگی، معرف پیشینهٔ تاریخی، فرهنگی آداب و رسوم مردمان مناطق مختلف در هر نقطه از جهان هستند. با شناخت عروسک‌ها می‌توانیم مردمان را بهتر و دقیق‌تر بشناسیم و از این طریق، زمینه ایجاد دوستی و هم‌دلی را فراهم کنیم.

گام برداشتن در جهت نشر فرهنگ از طریق عروسک  نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و شناخت مخاطبان هدفمان است ما یابد بدانیم که مخاطبان ایرانی و بین‌المللی خود را چگونه جذب کنیم ما باید هنر عروسک خود را به جهان عرضه کنیم و سبک مصرفی خاصی را به مخاطبان داخلی و بین‌المللی خود بدهیم و این امر همکاری تمام ارگان‌ها را نیاز دارد.

همان‌گونه که روزی عروسک‌های باربی همدم دختران این سرزمین شدند این بار نوبت عروسک‌های ایرانی است عروسک‌هایی که آرامش می‌بخشند و فرهنگ اصیل ایرانی را به کودکانمان انتقال می‌دهند.

انتهای پیام/