مسجد جامع گرگان به صورت یک حیاط مرکزی و چهار شبستان که در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته بنا شده است. این بنا که دارای 1000 مترمربع مساحت است از دو ایوان تشکیل شده و در بالای سردر جنوبی مسجد مناره‌ای آجری قرار دارد که روی آن کتیبه‌ای با خط کوفی نوشته شده و با آجر کاری تزئین شده است که از برجسته‌ترین ویژگی‌های این مسجد به شمار می‌رود.
مناره این مسجد تنها بخشی است که با معماری سلجوقی بنا شده و بدون تغییر از آن زمان تا امروز باقی‌مانده است. در بالای این مناره استوانه‌ای شکل، جایگاه مخصوصی برای موذن قرار داشته است .قسمتی از مناره باز است که دلیل طراحی آن تابش نور به داخل آن و روشن شدن جایگاه موذن است. موذن می‌تواند از طریق 47 پله‌ای که به صورت مارپیچ از پایین تا بالا مناره وجود دارد خود را به جایگاه مخصوص برساند.
یکی دیگر از عناصر وابسته به معماری مسجد جامع گرگان، منبری چوبی است که از آن امروزه در یک محفظه شیشه‌ای نگه‌داری می‌شود. این منبر دارای هشت پله است که با طرح‌‌های معماری و گل و بته تزئین شده است. روی این منبر بر روی قالب‌های خاصی اسامی 12 امام نقش بسته. همچنین بر روی آن سه کتیبه وجود دارد که قدمت این بنا را تا زمان تیموریان و افشاری نشان می‌دهد. در قسمتی از منبر تاریخ 859 هجری قمری نقش بسته که بازهم نشان دهنده بخشی از قدمت این مسجد تاریخی است.
مسجد جامع گرگان دارای دو ایوان شرقی و غربی است که می‌توان گفت از معدود مساجد دو ایوانی کشور و فاقد گنبد است. سقف این بنای تاریخی به‌صورت شیروانی و مناسب با معماری شمال کشور ساخته شده است.
19 کتیبه و سنگ‌نوشته در ایوان غربی این مسجد قرار دارد که شامل فرمان‌ها و وقف‌نامه‌هاست.
مسجد جامع گرگان با توجه به تاریخ و معماری خاص، در سال 1311 به شماره 181 در فهرست ملی کشور به ثبت رسیده است.
در کنار مسجد جامع گرگان بازار اصلی شهر به نام بازار نعلبندان شکل گرفته است. سبک معماری این بازار که مهم‌ترین بازار گرگان در گذشته بوده به‌گونه ایست که می‌توان آن را از جذاب‌ترین بازارهای استان گلستان و حتی شمال کشور دانست. بازار نعلبندان دارای راسته‌های مختلفی است که در گذشته تعدادی مدرسه از جمله مدرسه سادات و کاروان‌سراهای زیادی از جمله کاروانسرای حاج محمدتقی خان هزارجریبی در آن قرار داشته. این بازار که برخلاف اکثر بازارهای معروف سطح کشور سرپوشیده نیست در گذشته از مراکز مهم تجارت و نشر افکار شهر بوده است.
مسجد جامع و بافت نعلبندان از شاخصه‌های مهم بافت معماری استرآباد و گرگان است که امیدواریم همه ما بتوانیم در حفظ و معرفی این دو اثر تاریخی نقش موثری را ایفا کنیم.
*گزارش از جاوید ایمانیان، سرپرست اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گرگان
انتهای پیام/
