طریقت صفویه عرفانی مبتنی بر کتاب الله(قرآن کریم)، سنت مصطفوی(قول و فعل و تقریر خاتم‌الانبیاء حضرت محمد مصطفی) و ولایت علوی است. این طریقت تاکید دارد طبق نص‌ صریح قرآن کریم و احادیث معتبر، جانشینی معنوی، علمی و سیاسی حضرت خاتم‌الانبیا محمد مصطفی(ص) با حضرت مولی الموحدین علی ابن ابیطالب(ع) است و منصب ولایت و امامت حضرت علی(ع) و فرزندان ایشان(ع) از جانب حضرت حق معین شده و آیات مربوطه در قرآن حکیم نیز بر این امر صراحت دارند. آیات ابلاغ و اکمال دین از جمله این آیات به شمار می‌روند . از سوی دیگر شیخ صفی‌الدین اهم تعالیم عرفانی خود را با آیات قرآنی و روایات مستند کرده است.

از شیخ قدس سره از آیه «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه. فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی.» سوال کردند که مراد از بهشت مضاف با حق تعالی چیست و آن بهشت کدام است؟ شیخ قدس سره فرمود«نفس مطمئه را دو صفت است: صفت راضیه و صفت مرضیه و بهشت دو نوع است: خاص و عام. بهشت عام آن است که در آنجا اکل و شرب است و آن از آن بندگان عام است که مستوجب آن باشند. اما بهشت خاص مضاف «و ادخلی جنتی» با حق تعالی و از آن بندگان خاص است و آن لقا و وصال و مشاهده است که در آنجا اکل و شرب را مدخلی نیست.»

از شیخ قدس سره از آیه «لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تاخر» سوال کردند که چون ما تقدم و ما تاخر او را تمام آمرزیده بودند، هر روز هفتاد بار استغفار از چه می‌کرد؟ چنان که در صحیح بخاری است: عن الاعز المزنی ان رسول الله(ص) قال: «انه لیغان غلی قلبی و انی لاستغفرالله و اتوب الیه(فی الیوم) اکثر من سبعین مره.» شیخ قدس سره فرمود: «پیامبر(ص) استغفار از گناه نمی کرد، بلکه استغفار از آن می‌کرد که هر روز او را از واردات فیض الهی چیزی فرود می‌آمد که وارد روز اول سابق با آن روز امروزینه لاحق حجاب می‌نمود و چون نظر به آن می‌فرمود از آن استغفار می‌کرد، که اگر در حالت بماندی از این حالت امروزینه محجوب بماندی و هر روز او را در قرب وصال ترقی بودی.»

غلامرضا طباطبایی مجد مصحح کتاب کهن و معتبر صفوه‌الصفا می‌نویسد: «شیخ صفی‌الدین مردی عالم، فاضل و مفسر قرآن بود. باب چهارم کتاب صفوه‌الصفا اختصاص به تفسیرهای شیخ بر آیات قرآنی، احادیث نبوی و ابیات عرفانی شاعرانی چون مولانا، عطار، عراقی و سعدی اختصاص دارد. وی طبع شعر هم داشت. مفاهیم عالی رضا و تسلیم و وصول به حق را در غزلیات و رباعیاتی که سروده به بهترین وجه عنوان کرده است. ابیات ذیل از جمله اشعار فارسی شیخ قدس سره است که از کتاب وزین«اردبیل در گذرگاه تاریخ» نقل می‌شود.

می نوش کن مدام که می را عدیل نیست          وز هیچ شربتی به جهانش بی‌بدیل نیست

جلاب سلسبیل چه موقوف وعده‌ای‌ست                 حالی به نقل باده کم از سلسبیل نیست

وصف مزاج آن، حق اگر زنجبیل گفت                    در باده سرهاست که در زنجبیل نیست

گر عاقلی به عقل، حکیمانه نوش کن                     ور غافلی مخور تو، که آب سبیل نیست

می‌خواره را به آتش اگر ترس می‌دهند                 می‌ دان که جز به مثابه نار خلیل نیست

در مدح می منافع للناس آیت است                       نیکو بخوان که منفعت او قلیل نیست

می‌خوارگی است عیب صفی در جهان و بس            منت خدای را که لئیم و بخیل نیست

مهوش‌السادات علوی

عضو آکادمی مطالعات ایرانی لندن

انتهای پیام/