نکته قابل تأمل درباره این آیین‌های مجزا بودن سنت‌های سوگواری برای زنان و مردان به‌ویژه در بین طوایف و عشایر است.
سینه‌زنی مردان و زنان این خطه به‌صورت دایره‌ای و نوحه‌خوان در وسط دایره اشعار با لهجه‌های محلی می‌خواند و سینه‌زنان درحالی‌که با یک دست کمر فرد کناری خود را گرفته و به ندای نوحه‌خوان پاسخ می‌دهد بر سینه خود می‌زند.
شروه خوانی، کتل بندی، گهواره حضرت علی‌اصغر (ع)، حجله امام قاسم (ع) ازجمله آیین‌های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد است.
اگرچه این آیین‌ها به دلیل شرایط بیماری کرونا به‌صورت متراکم برگزار می‌شود اما سوگواری‌های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد بسیار جان‌سوز و جلوه‌ای از شیفتگی مردم به سید الشهداء (ع) است.
البته در چند دهه اخیر به دلیل سکونت برخی از مردم استان‌های خوزستان، فارس و اصفهان شکل‌های جدیدی از عزاداری‌ها مثل تعزیه‌خوانی، سنچ زنی و زنجیرزنی در این استان مرسوم شده است.
نگاهی به برخی از عزاداری‌های سنتی کهگیلویه و بویراحمدی‌ها
شروه خوانی
شروه خوانی (نوای جان‌سوز) زنان ایلی کهگیلویه و بویراحمد یکی از آیین‌ها در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران باوفای آن حضرت است.
شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و مدح کارهای شایسته اوست، این نوع موسیقی آوازی با لحنی اندوه‌بار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران به گویش‌های مختلف به‌صورت تک‌خوان اجرا می‌شود.
در این آیین زنان و دختران ایلی و عشایری با بستن کمربندها و شال‌بندهای سیاه اطراف زن نوحه‌خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا سوگواری می‌کنند.
کتل‌بندی
کـُتل بندی و سیاه‌پوش کردن نیز از دیگر شیوه‌های سنتی و آیین‌های عزاداری در ایام حزن‌انگیز محرم به‌ویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی در این خطه از ایران اسلامی مرسوم است.
در این آیین اسبی را به‌عنوان اسب امام حسین (ع) زین و تزئین کرده و بین هیئت‌ها می‌گردانند، نوحه‌خوانان نوحه می‌خوانند و گاهی تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا می‌کنند و زن‌ها نیز با دیدن این نمایش‌ها به رسم‌های محلی شیون می‌کنند که این آیین به «کتل» مشهور است.
حجله امام قاسم (ع)
در این آیین زنان عشایری حجله‌ای برای حضرت قاسم (ع) و گهواره‌ای (به زبان محلی تهته) برای حضرت علی‌اصغر (ع) درست می‌کنند و به آن زنگوله و چشم‌زخم، آویزان می‌کنند و روی آن را پارچه سبز می‌کشند.
زنان در ایام محرم به‌صورت دایره‌ای دور این گهواره می‌نشینند و برای دامادی حضرت قاسم (ع) و حضرت علی‌اصغر نوحه (شروه) خوانده و عزاداری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه از کم سن و سال‌ترین شهید دشت کربلا طلب حاجت می‌کردند.
تعزیه‌خوانی
آیین تعزیه‌خوانی سنتی نیز یکی از آیین‌های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به‌طور معمول از سال ۱۲۸۷ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا می‌شود.
مقتل خوانی و تعزیه‌خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال ۶۱ هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبت‌های اهل بیت پیامبر (ص) در کربلا است.
این نوع ذکر مصیبت به‌صورت نوحه برای مردم بیان می‌شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین (ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه‌زنی می‌پردازند.
آیین‌های محرم کهگیلویه و بویراحمد ثبت‌شده در فهرست آثار ملی
مردم کهگیلویه و بویراحمد هم همگام با سایر نقاط ایران در ماه محرم آیین‌های ویژه‌ای دارند که برخی از آنان مانند استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع) در چرام، دمام زنی در گچساران، مویه خوانی زنان شهر سوق، ترقوخوانی و تعزیه‌خوانی در شهر لنده، آیین شام غریبان در سوق و مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
* گزارش از علی اکبر پاک
انتهای پیام/
