نقش پررنگ زنان در کتابت قرآن در عهد قاجار

پژوهش بررسی جایگاه فرهنگی‌اجتماعی زنان هنرمند دوره قاجار نشان داد، زنان در دورۀ قاجار به اشکال مختلف توانمندی‏‌های خود را در زمینه‌‏های گوناگون اجتماعی و فرهنگی ازجمله هنر کتابت قرآن ثبت و ماندگار کرده و به هنرنمایی در آن پرداختند.

به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سید عبدالمجید شریف‌زاده رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی روز دوشنبه 17 شهریور 99 با اعلام این خبر گفت: «این پژوهش توسط زهرا سادات احمدی‌زاده کارشناس پژوهشی انجام‌ شده است.»

 او بابیان اینکه این پژوهش به‌منظور معرفی بانوان هنرمند دورۀ قاجار و آثار آنان انجام شده، افزود: «در بررسی‏‌های تاریخ معاصر ایران در عهد قاجار، نقش زنان در عرصه‏‌های اجتماعی و هنری کمتر مطالعه شده و در این خصوص در منابع دست ‌اول مطالب چندانی ذکر نشده چراکه اکثر تاریخ نویسان بیشتر به شرح حوادث سیاسی یا شیوه زندگی شاهان و رجال پرداخته و در لابه‏‌لای تألیفات خود به‌صورت پراکنده و غیرمستقیم به مسائل اجتماعی و هنری زنان اشاره کردند.»

 شریف‌زاده زمینه‏‌های شکل‏گیری شرایط و اتفاقات این دوره را برای حضور زنان در عرصه‏‌های فرهنگی‌هنری بسیار حائز اهمیت دانست و تصریح کرد: «باید اذعان کرد در خصوص توانمندی و قابلیت‏‌های زنان به‌ویژه در عصر قاجار کمتر به آن اشاره و پرداخته ‌شده است.»

 رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی بابیان اینکه هدف این پژوهش شناخت موقعیت فرهنگی و اجتماعی زن در عصر قاجار و بروز توانمندی‏‌ای هنری آنان در دورۀ قاجار است، اظهار کرد:  «دورۀ قاجار در بردارنده زمینه‏‌های شکل‌‏گیری شرایط  برای حضور زنان و تأثیرگذاری آنان در عرصه‎های اجتماعی، فرهنگی و به‌ویژه هنری است.»

او افزود: «در دورۀ قاجار اغلب بانوانى که به کسب دانش روى آوردند و باسواد شدند از طبع‏ شعر و قریحۀ ادبى نیز برخوردار بودند و در این ‏زمینه آثارى از خود باقى‏ گذاشتند، عده‌‏اى دیگر از زنان نیز استعداد خود را در فنون ظریفه و هنرهاى دیگر به کار گرفتند و چون‏ خوشنویسى و استنساخ قرآن از هنرهاى موردتوجه این عصر بود، اغلب زنان هنرمند در جرگۀ خوشنویسان درآمدند.»

 شریف‌زاده تصریح کرد: «بررسی‌‏ها نشان می‌دهد که به‌رغم کمبود منابع مکتوب دربارۀ زنان دربار قاجار، نقش آن‌ها در فعالیت‌‏های اجتماعی به‌ویژۀ مذهبی و هنری محدود نبوده و در کتابت قرآن کریم، خوشنویسی و نقاشی با توانمندی شایسته آثار نفیسی بر جای گذاشته‏‌اند اما بر اثر برخى از شرایط حاکم در آن دوره که عموماً تمایلى به ابراز و معرفی هنر زنان وجود نداشت بسیارى از بانوان فرزانه ناشناخته و گمنام باقى ماندند.»

او اظهار کرد: «بیشترین اطلاعات ما دربارۀ زنان ایرانی از زمانی آغاز می‌شود که سیاحان خارجی به ایران سفر کردند و در گزارش‏‌ها و سفرنامه‌های خود بنابر مناسبت‏‌های پیش‌آمده، مطالبی دربارۀ زنان طبقات مختلف می‎نوشتند.»

رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با اشاره به اینکه در دوره ناصرى، براى نخستین بار در قالب نامه، رساله، سفرنامه و خاطره‌‏نویسى شاهد حضور زنان در عرصۀ نثر هستیم، گفت: «چنین به نظر می‏‌رسد که قالب‏‌های غیررسمی، خصوصى و شخصى از قبیل خاطرات، یادداشت‌های روزانه، نامه، سفرنامه و خود زندگی‌نامه، روش‌‏های  معمول زنان نویسنده در طول تاریخ بوده است.»

او افزود: «در دورۀ قاجار نیز که یکی از دوره‌‏های  مملو از حوادث و اتفاقات تاریخ‌ساز است، زنان به اشکال مختلف توانمندی‌‏های خود را در زمینه‌‏های گوناگون اجتماعی و فرهنگی ثبت و ماندگار کردند، ازجمله عرصه‏‌هایی که زنان در دورۀ قاجار به هنرنمایی در آن پرداختند هنر کتابت به‌ویژه کتابت قرآن بود که در دورۀ قاجار رواج زیادی داشت.»

شریف‌زاده بابیان اینکه در این دوران، نگارش قرآن با خط نسخ بیش از دیگر خطوط است، اظهار کرد: «تعداد خوشنویسان در این دوره متعدد بوده و در میان آنان بانوانی نیز  مانند ام السلمه و ضیاء ‎السلطنه در دورۀ فتحعلی شاه و خورشید کلاه خانم و مریم بانو نائینی در دورۀ ناصرالدین‌شاه وجود داشتند.»

او با اشاره به اینکه هنر تذهیب در قرآن توسط بانوان، از نکات مهم در این دوران نوشتن اسم بانوان کاتب در قرآن‌هاست، گفت:  «در نهایت می‌توان گفت همۀ این بانوان قرآن‏‌های زیبا و نفیسی خلق کرده و در رشد هنر خوشنویسی دوران خود تلاش کرده‌‏اند.»

انتهای پیام/

کد خبر 1399061756

برچسب‌ها