بافت تاریخی بوشهر شامل چهار محله بهبهانی، دهدشتی، کوتی و شنبدی است که در وسط شهر قرار گرفته است. وسعت این بافت حدود ۴۰ هکتار است و از منحصر به‌فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران به حساب می‌آید. قدمت بافت تاریخی بوشهر به دوره حکومت نادرشاه افشار برمی‌گردد. بافت تاریخی بوشهر دارای بناهای زیبا شامل عمارت‌ها، کنسولگری‌های کشورهای مختلف، مساجد، کلیسا، بازار قدیمی و کوچه‌های زیبا است و معماری آن هر بازدیدکننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.
بافت قدیم بوشهر از مهمترین جاذبه‌های گردشگری استان است که با توجه به سبک خاص و منحصر به‌فرد معماری، دارای جاذبه‌های بسیاری است. بافت تاریخی بوشهر در شبه‌جزیره مثلث شکل و در رأس مثلث که دارای تورفتگی در دریای خلیج فارس است، قرار دارد. بافت تاریخی ۴۰ هکتاری بوشهر حدوداً شامل هزار خانه است که از منحصر به‌فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران محسوب می‌شود اوج شکوفایی بافت بوشهر مربوط به دوره قاجاریه است زمانی که بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران به‌شمار می‌رفت.
در خارج از حصار شهر بوشهر زمین‌های پست قرار داشته به‌طوری که در طول زمستان و به خصوص در هنگام مد آب دریا، این منطقه را آب می‌گرفته و به شط‌العرب معروف بوده است. مردم بوشهر با محدودیت زمین مواجه بودند، به‌همین دلیل ساختمان‌های خود را در طبقات و به طور عمودی گسترش می‌داده و کوچه‌ها را نیز تا حد امکان باریک انتخاب می‌کردند تا از زمین موجود حداکثر استفاده به عمل آید.
به طور کلی تا حدود سال ۱۳۳۵ بندر بوشهر منحصر به محدوده بافت قدیم و مهمترین و بیشترین کارکردهای شهری در راستای تضمین حیات ساکنان در آن‌جا متمرکز بوده ولی در پی تقلید، تغییر و تحولات، شهرسازی، بافت ارگانیک شهر دچار ضربه‌های شدید کالبدی، اقتصادی و عملکرد شده که برجسته‌ترین شهود آن کشیدن خیابان انقلاب (ششم بهمن سابق) از وسط بافت و تقسیم آن به دو تکه شرقی و غربی است.
بافت قدیم بوشهر با توجه به استقرار و عناصر خاص خود با بافت دیگر بنادر ساحلی متفاوت بوده و دارای بافتی متراکم است که ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارد به جز بافت مسکونی، در گذشته بافت تجاری آن نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از آن فاقد وجود عینی کالبدی و فعالیت است و به صورت متروکه در لابه‌لای بافت یافت می‌شود.
جاذبه‌های گردشگری و بناهای معروف بافت قدیم بوشهر
کلیسای گریگوری
این کلیسا در سال ۱۸۰۰ میلادی توسط خانواده آوریان (خانواده سرشناس ارمنی بوشهر) در وسط شهر محله شنبدی به صورت صلیب ساخته شده که انگلیسی‌ها بخشی از هزینه آن را متقبل شدند. در داخل کلیسا کتیبه‌های مرمر به‌کار رفته است در جلوی آن گورستانی به مساحت ۴۰۰ الی ۵۰۰ متر برای دفن مردگان تخصیص داده شده است. با توجه به متون سنگ قبرها از بدو تأسیس تا پایان جنگ جهانی‌دوم، اموات مسیحیان را در این بخش از کلیسا دفن می‌کردند.
کلیسای ظهور عیسی مسیح
کلیسای عیسی مسیح در محله کوتی بوشهر واقع در خیابان ساحلی جنب کنسولگری سابق انگلیس توسط رالف شارپ خاورشناس انگلیسی در سال ۱۹۱۱ میلادی تأسیس شد این کلیسا به کارمندان و افسران انگلیسی اختصاص داشت.
کنسولگری بریتانیا
یکی از آثار ظهور انگلیسی‌ها در بوشهر کنسولگری آنان در محله کوتی است. این ساختمان به کوتی نیز مشهور است. کوتی واژه هندی به معنی قلعه و حصار است طبق گفته اهالی قدیمی این محل نام آن بر گرفته از شهر یا محلی در هند به‌نام کالا کوت که افراد مهاجر از هندوستان به بندر بوشهر بوده است.
دیگر جاذبه‌های بافت قدیم بوشهر
وجود ده‌ها مسجد و حسینیه باعث ساخت بافت قدیمی شده در هر محله مسجدی بوده که محل گردهمایی اهالی محل برای ادای فریضه دینی و تصمیم‌گیری‌های عمومی و اجتماعی بوده است.
حسینیه حاج سیدمحمد کازرونی، مسجد فیل، مسجد دهدشتی مسجد شنبدی، مسجد کوفه، مسجد ملک و..... از جمله آن‌هاست.
آب‌انبار قوام
آب‌انبار قوام یکی از آب‌انبارهای عمومی بزرگ است که در قسمت ساحل بافت قدیم واقع شده است. بوشهر در ناحیه گرم و خشک واقع شده بنابراین آب باران را زمستان در آب‌انبار ذخیره و به مصرف تابستانی می‌رساندند. این بنا توسط شخصی به نام علی‌اکبر قوام ساخته شد. این آب‌انبار ۲۶ متر طول ۹ متر عرض و چهار متر ارتفاع دارد این مکان جالب اکنون به رستوران سنتی تبدیل شده است.
بازآفرینی بافت‌های قدیمی واجد ارزش تاریخی موجب ایجاد جاذبه‌های توریستی و کسب درآمد اقتصادی خواهد شد و اقتصاد بافت قدیم جاذبه‌های بالقوه منطقه را به بالفعل در می‌آورد، باعث هویت شهری می‌شود، وقتی بافت تاریخی از شرایط لازم برای ادامه حیات برخوردار باشد، تبدیل آن به مرکز جذب گردشگران از بهترین و قوی‌ترین شیوه‌های بازآفرینی اقتصادی در بافت‌های قدیمی به‌شمار می‌آید. این تغییر و تحول ضمن جلوگیری از فرسودگی، تضمین کننده کسب درآمد برای تعمیر و نگهداری و همچنین ایجاد اشتغال برای ساکنان است. با حفظ مراکز تولید، بازآفرینی سنتی و ایجاد مراکز تولید و کوچک و مدرن اقتصادی در مرحله اول ممکن است بسیار پرهزینه باشد. در صورت اتخاذ شیوه‌های درست مدیریتی، بافت‌های قدیمی و فرسوده در عین اینکه هویت تاریخی و فرهنگی خود را حفظ می‌کنند، می‌توانند به مکان‌هایی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدل شوند.
* گزارش از لیلا فولادی کارشناس روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بوشهر
انتهای پیام/
