در ادامه برای آشنایی با موزه‌های استان با مهدی بزاز دست‌فروش رئیس امور موزه‌های آذربایجان شرقی به گفت‌وگو نشستیم.
در حال حاضر چند موزه در استان فعالیت دارند؟
در استان آذربایجان شرقی 32 موزه رسمی و غیررسمی فعال است. از 23 موزه رسمی موجود در آذربایجان شرقی، تبریز به‌تنهایی 17موزه را در خود جای‌داده و ۲ موزه نیز در مراغه قرار دارد. شهرهای سراب، بناب، اهر، خامنه و خدا آفرین نیز هرکدام یک موزه تخصصی دارند. برخی از این موزه‌ها از سوی میراث‌فرهنگی مجوز فعالیت دارند و برای برخی دیگر پیگیر دریافت مجوز هستیم تا فعالیت‌های آن‌ها قانونی‌تر شود و چارچوب‌های اولیه را رعایت کنند.
موزه‌های آذربایجان شرقی در چه زمینه‌هایی فعالیت دارند؟
هم موزه‌های خصوصی و هم موزه‌های تحت پوشش میراث‌فرهنگی و موزه‌های غیر وابسته یعنی موزه‌هایی که از سوی سایر دستگاه‌ها ایجاد می‌شوند و در این حوزه فعالیت دارند از تنوع موضوعی خوبی برخوردار هستند، از نظر قدمت و تقدم فعالیت در عرصه موزه‌داری، موزه آذربایجان، جزء قدیمی‌ترین موزه‌های ایران محسوب می‌شود که به‌لحاظ مجموعه غنی و گستره آثاری که دارد پس از موزه ملی ایران، دومین موزه کشور است یعنی کمتر موزه‌ای را بتوان به لحاظ غنای آثار، پس از موزه ملی با موزه آذربایجان مقایسه کرد. بالغ‌بر 15هزار قلم شی در این موزه نگهداری می‌شود و از تنوع زیادی برخوردار است چرا که آثار اغلب محوطه‌های شاخص تاریخی ایران در این موزه مشاهده می‌شود. همچنین موزه ایلخانی مراغه این استان، کاملاً تخصصی است چون آذربایجان و به‌ویژه شهر مراغه قبل از شهر تبریز، مقر تشکیل نخستین حکومت ایلخانی پس از مغولان بوده و آثار متعددی در این شهر برجای مانده است، لذا علاوه بر تخصصی بودن این موزه، به‌نوعی از یک قطعه پژوهشی بهره‌مند است که موردتوجه پژوهشگران است، در دوره قاجار، تبریز به‌عنوان دارالسلطنه یا ولیعهد نشین قاجار بوده و در واقع تبریز به لحاظ اهمیت، پایتخت دوم کشور است بنابراین موزه قاجار، موزه جالب‌توجهی در این استان محسوب می‌شود چون هم به لحاظ مجموعه‌ای که در آن ارائه‌شده برای بازدیدکنندگان غنی است هم به لحاظ ساختمان و معماری شاخصی که دارد از اهمیت بسیاری برخوردار است.
وضعیت موزه‌های خصوصی در آذربایجان‌شرقی به چه صورت است؟
سیاست اداره میراث‌فرهنگی استان آذربایجان با تبعیت از سیاست‌های وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور این است که به تشکیل موزه‌های خصوصی و نیز موزه‌های غیروابسته تخصصی که سایر دستگاه‌ها آن را اداره می‌کنند کمک کند، کمک و پیگیری می‌کنیم تا موزه‌داران خصوصی فعالیت‌های خود را نظام‌مند کرده و پروانه مجموعه‌داری و موزه‌داری را اخذ کنند، خوشبختانه طی سال‌های اخیر در این زمینه فعالیت‌های خوبی داشته‌ایم به‌طوری‌که 9 مجموعه‌دار این استان توانستند پروانه فعالیت دریافت کنند علاوه بر آن 2موزه خصوصی شامل موزه صدا و موزه خودروهای کلاسیک نیز در استان راه‌اندازی شده است و هم‌اکنون در حال فعالیت هستند.
چند موزه قابل بهره‌برداری در استان وجود دارد؟
موزه "کبریت ممتاز تبریز" از جمله موزه‌هایی است که به تازگی آماده شده و فعال است که افتتاح رسمی آن به‌زودی انجام می‌شود. این موزه به‌عنوان یکی از موزه‌های صنعتی استان بسیار جالب است چون کارخانه کبریت فعالی است که در کنار آن، این موزه تشکیل شده است، موزه هنری آثار استاد احد حسینی نیز آماده افتتاح است و جزو موزه‌های هنری بخش خصوصی محسوب می‌شود که موضوع آن مجسمه‌سازی است و شامل مجسمه‌هایی می‌شود که استاد احد حسینی طی سال‌ها آن‌ها را ساخته است. این آثار قبلاً در قالب یک نمایشگاه در استان آذربایجان شرقی و به‌صورت امانی و موقت به نمایش گذاشته بود اما هم‌اکنون این امکان فراهم‌شده که به‌عنوان یک موزه مستقل فعال شود، درصدد هستیم که به سایر مجموعه‌دارانی که پروانه مجموعه‌داری را اخذ کرده‌اند و در این حوزه فعالیت می‌کنند، کمک و فعالیت‌هایشان را تسهیل کنیم تا به سمت تأسیس موزه‌های خصوصی بروند.
کدام ارگان فعالیت بیشتری در حوزه موزه و موزه‌داری دارد؟
یکی از ارگان‌های فعال در حوزه موزه‌داری، شهرداری تبریز بوده که تاکنون حدود 5موزه در تبریز تأسیس کرده و ما نیز کمک می‌کنیم که شهرداری موزه‌های خود را نظام‌مند و پروانه رسمی فعالیت را اخذ کند. به‌طور مثال در سال‌جاری موزه فوتبال شهرداری تبریز پروانه فعالیت گرفت، موزه فوتبال آذربایجان، نخستین موزه فوتبال کشور است که متولی آن شهرداری تبریز است. همچنین موزه تاریخ شهر و شهرداری تبریز و موزه ادبی استاد شهریار از دیگر موزه‌هایی است که شهرداری تبریز نسبت به تأسیس آن‌ها همت کرده است، اغلب موزه‌های استان آذربایجان شرقی تخصصی هستند و ویژگی‌ها و جذابیت‌های خاص خود را دارند لذا به‌طور مثال هر فردی بخواهد با تاریخ ایران دوره ایلخانی آشنا شود بهترین مکان موزه ایلخانی استان آذربایجان شرقی است یا موزه آذربایجان، تصویر کلی از تاریخ باستان‌شناسی ایران پیش و پس از اسلام را به بازدیدکننده نشان می‌دهد. همچنین موزه قاجار، با مجموعه‌های متنوع خود، ایران را در دوره قاجار و نقش تبریز در این دوره را معرفی می‌کند.
اداره میراث‌فرهنگی آذربایجان‌شرقی چه امکانات و تسهیلاتی برای برپایی موزه‌های خصوصی به علاقه‌مندان ارائه می‌دهد؟
موزه، برای تاریخ و فرهنگ یک منطقه، فرصت و غنیمت محسوب می‌شود چون وزارت میراث‌فرهنگی امکان و توانایی حفظ همه آثار به‌ویژه اسناد و مدارک تاریخی، نسخ خطی و... را که ممکن است باگذشت زمان فرسوده شده و از بین بروند، ندارد، لذا مجموعه‌داران در این زمینه می‌توانند کمک کنند تا این آثار و اسناد در قالب موزه حفظ و صیانت شود یا از کشور خارج نشود، علاقه‌مندی برخی به فعالیت مجموعه‌داری و تأسیس موزه‌های خصوصی در این استان برای اداره میراث‌فرهنگی استان غنیمت به شمار می‌آید چون بخشی از بار فعالیت سنگین ما را به دوش می‌کشند و مددکار اداره میراث‌فرهنگی هستند لذا از این بابت بسیار ارزشمند است. استان آذربایجان شرقی نیز به لحاظ فرهنگی و حتی سوژه‌های جدید مثل موزه فوتبال و موزه کبریت استانی غنی است چون این سوژه‌ها، سوژه‌های کاملاً تاریخی و باستان‌شناسی نیستند و مواردی است که شاید به‌تدریج از بین رفته یا فراموش شوند، ما راه را برای مجموعه‌داران خصوصی هموار کردیم تا بتوانند در این مسیر گام بردارند.
* گفت‌وگو از زهره توکلی
انتهای پیام/
