ایران در هنر نگارگری (مینیاتور) هنوز قدرتمندترین و مهم‌ترین کشوری است که این هنر را در منطقه حفظ و احیا کرده و آن را گسترش داده است در واقع عمود خیمه نگارگری ما در ایران است و چترش در کشورهای منطقه باز شده و وجود دارد، این بخشی از سخنان سیدعبدالمجید شریف‌زاده در مورد هنر نگارگری (مینیاتور) است که پرونده ثبت جهانی این اثر را تهیه کرده است، متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
سهمیه کشورمان برای ارسال آثار ثبت جهانی چگونه است؟
با توجه به اینکه یونسکو برای ثبت پرونده‌های میراث‌فرهنگی برای کشورها سهمیه‌بندی می‌کند، برخی از کشورها که در گذشته کمتر اثر ثبت کردند می‌توانند حداکثر دو پرونده و برای کشورهایی که بیشترین آثار ثبتی را داشتند حداکثر یک پرونده برای ثبت جهانی مجاز هستند، ایران سالی بیش‌تر از یک پرونده انفرادی نمی‌تواند ثبت کند، بنابراین برای ثبت پرونده‌های میراث معنوی ما باید بر رشته‌هایی متمرکز شویم که به شکل انحصاری در خود ایران اتفاق می‌افتد.
به نظر می‌رسد در انتخاب آثار برای ثبت جهانی میراث ناملموس، حد و مرزهای جغرافیایی چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
بله، زمانی که از فرهنگ و تمدن ایران صحبت می‌کنیم، محدودیت جغرافیایی و مرزی ندارد، در واقع ما در مرزهای جغرافیای امروزمان قرار نمی‌گیریم و فرهنگ ایرانی یک فرهنگ بسیار گسترده‌ای است که بخش وسیعی از آسیای میانه و آسیای غربی را در بر می‌گیرد و حتی به نزدیکی‌های اروپا هم می‌رسد، بنابراین میراث‌فرهنگی ما میان تمام کشورهایی که امروزه دارای مرزهای متفاوتی نسبت به هم هستند، مشترک است.
در گذشته تاریخی ما این مرزها وجود نداشت، به همین دلیل همه این کشورها از یک فرهنگ ایرانی تغذیه می‌کردند تا اینکه بر اساس مسائل سیاسی این مرزبندی‌ها اتفاق افتاد. بسیاری از آنچه که ما امروز به عنوان میراث معنوی خودمان یاد می‌کنیم در بین کشورهای منطقه مشترک است به همین دلیل نمی‌توانیم این موضوع را از آنچه که به عنوان جغرافیای مرزی ما است، جدا کنیم.
میراث معنوی متفاوت از میراث مادی ماست، میراث مادی ما در مکان جغرافیایی ما قرار می‌گیرد، اما زمانیکه از فرهنگ‌مان صحبت می‌کنیم در تمام منطقه جاری و ساری است و گسترش، سیلان و جریان دارد، به همین دلیل ما از یک فرهنگ داریم، تغذیه می‌کنیم و اشتراکات زیادی که بین کشورهای منطقه از نظر فرهنگی وجود دارد.
در پرونده نوروز تعداد زیادی از کشورهای منطقه به ثبت جهانی پیوستند برای اینکه یک فرهنگ مشترک بین تمام اقوام‌های مختلف با یک فرهنگ مشترک ایرانی با جغرافیای سیاسی متفاوت وجود داشت، به همین دلیل بحث هنر نگارگری (مینیاتور) وقتی که مطرح شد، جزء میراث معنوی ماست که بین کشورهای منطقه در گذشته جریان داشته و مشترک بوده و از یک فرهنگ تبعیت می‌کرده است.
آیا یونسکو برای ارسال پرونده‌های مشترک محدودیت سهمیه‌ای برای کشورها در نظر نمی‌گیرد؟
سعی کردیم بحث ثبت پرونده هنر نگارگری (مینیاتور) را با کشورهایی که اعلام آمادگی کردند به شکل مشترک به جلو پیش ببریم. ارسال پرونده به شکل مشترک این حسن را دارد که دیگر یونسکو در این خصوص محدودیت سهمیه برای کشورها را در نظر نمی‌گیرد.
در بحث میراث معنوی با بسیاری از کشورها فرهنگ مشترکی داریم در این خصوص می‌توانیم، پرونده‌های مشترکی را به یونسکو برای ثبت ارسال کنیم این موضوع توان قدرتی ماست که نشان می‌دهد بسیاری از آن چه را که امروز در ایران داریم در کشورهای دیگر وجود داشته و دارد.
چه کشورهایی برای نگارگری (مینیاتور) وارد پرونده شدند؟
زمانی که بحث ثبت نگارگری مطرح شد، چهار کشور ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان که بیشترین فعالیت را در زمینه هنر نگارگری (مینیاتور) داشتند با هم به شکل مشترک این پرونده را پیش بردند، البته این بدین معنا نیست که فقط همین کشورها هستند.
در مورد عدم حضور افغانستان در این پرونده بحث‌هایی مطرح شده است در این مورد توضیح می‌‌‌دهید.
افغانستان به موقع نتوانست استنادات خود را برای ثبت پرونده هنر نگارگری (مینیاتور) ارائه کند، ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان به موقع توانستند پرونده‌های خود را برای ثبت آماده کنند اما برخی از کشورها مانند افغانستان که شرایط آن‌ها مهیا نبود نتوانستند پرونده خود را به موقع آماده کند، این پرونده همچنان می‌تواند کشورهای دیگری مانند تاجیکستان، هند و پاکستان را به خودش ملحق کند قطعا بسیاری از کشورها می توانند شرکت کنند، این ها کشورهایی هستند که در مجموعه فرهنگ مشترک ما حضور دارند و می توانند مانند نوروز به این پرونده اضافه شوند.
بدون تردید ثبت جهانی یک مسیر طولانی و سخت است اما چه اقداماتی بعد از ثبت باید مورد توجه قرار گیرد؟
مهم‌ترین نکته‌ای که باید برای همه آنچه که تاکنون ثبت کردیم در نظر بگیریم، این است که چه کارهایی را باید برای حفظ و احیای این آثار بعد از ثبت انجام دهیم. نگارگری در ایران به عنوان یکی از رشته‌های پرطرفدار مورد توجه جوانان است در این خصوص استادان برجسته‌ای داریم که در سطح منطقه بی‌نظیر هستند. در مرحله اول استاد فرشچیان، مجید مهرگان، اردشیر مجرد تاکستانی، مهین افشان‌پور و محمدباقر آقامیری از هنرمندان نگارگر را به عنوان گنجینه زنده بشری ثبت کردیم.
میراث‌فرهنگی موظف است برنامه‌ریزی‌های لازم را برای حفظ، گسترش و نگهداری از آثار این هنرمندان معاصر را انجام دهد، اکنون باید برای آموزش گسترده‌تر برنامه‌ریزی کنیم و از این گنجینه‌های زنده حمایت و شرایط را برای آموزش فراهم کنیم، باید موزه معاصر نگارگری و مینیاتور را راه اندازی و آثار برجسته هنرمندان معاصر را خریداری و در این مجموعه‌ها نگهداری کنیم، استناد ما برای ثبت جهانی هنر نگارگری (مینیاتور) آثار برجسته گذشته‌گان مانند شاهنامه شاه طهماسب، شاهنامه بایسنقری و... است. اساسا هنرمندان نگارگر ما در ادامه سیر تحول تاریخی خود این هنر را ادامه می‌دهند و پیش می‌برند، ما موظف هستیم آثار هنرمندان معاصر را حفظ کنیم و به نسل‌های آینده انتقال دهیم و باید آموزش استاد شاگردی را در این خصوص فراهم کنیم.
از پرونده‌های دیگری که برای ثبت جهانی در دست دارید بگویید.
در حال حاضر پیگیر ثبت منبت به شکل مشترک با برخی از کشورهای همسایه هستیم. در خصوص خوشنویسی هم پرونده متفاوت است با آن چیزی که تا کنون انجام دادیم، در این پرونده برنامه‌ها و اقدامات خودمان را که طی سال‌های اخیر برای تقویت و گسترش خوشنویسی انجام دادیم، ثبت می‌کنیم. اگر پرونده خوشنویسی ثبت شود با دیگر شیوه‌های میراث معنوی که تاکنون ثبت شده متفاوت است، به همین دلیل امیدواریم به نتیجه برسد در حقیقت با ثبت آن به کشورهای دیگر این پیشنهاد را می‌دهد که بیایند از این شیوه‌ای که ایران در گسترش، حمایت و احیای خوشنویسی در سال‌های اخیر انجام داده تبعیت و استفاده کنند.
انتهای پیام/
