با بیشتر شدن تعداد پناهندگان در سراسر جهان، ابزارهای دیجیتال می‌توانند به آن‌ها کمک کنند تا فرهنگ و میراث خود را به شیوه‌ای نوین حفظ کنند. 

سلیمه خاتون در طول زندگی طولانی خود شش بار به کشورهای مختلف پناهنده شده است. او اولین بار در جنگ جهانی دوم و اخیرا در سال ۲۰۱۷ از خانه خود در میانمار خارج شد، چون مجبور بود با حدود یک میلیون روهینگیایی دیگر به بنگلادش فرار کند. خاتون که گمان می‌رود بیش از ۱۰۰ سال سن داشته باشد، همراه با حدود ۷۰۰هزار پناهنده روهینگیایی در کوتوپالونگ، بزرگترین اردوگاه پناهندگان جهان، در بازارِ بنگلادش زندگی می‌کند. بیشترِ آن‌ها با دارایی اندک و به خاطر آزار و اذیت مذهبی و قومی در میانمار به کشورهای دیگر گریخته‌اند. خاتون به‌هنگام فرار چیزهای زیادی با خودش برنداشت: یک صندوقچه و یک لودا (یک ظرف آبِ برنجی که پدر و مادرش به عنوان هدیه عروسی به او داده بودند و از آن برای وضو گرفتن استفاده می‌کند).

داستان خاتون به همراه تصاویر او و لودا در نمایشگاه مرکز حافظه فرهنگی روهینگیایی (آرشیو دیجیتال جدیدی از هنر و ادبیات) با نام اختصاری RCMC وجود دارد. در این آرشیو دیجیتالی وسایل ارزشمند و میراث فرهنگی و هنری پناهندگان وجود دارد. آر سی‌ام سی، طرحی به رهبری سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، یکی از اولین تلاش‌ها برای ثبت و حفظ میراث روهینگیا، از جمله موسیقی، نقاشی، چوب‌بری، گلدوزی، سفالگری و معماری سنتی آن‌ها است. مانوئل مارکس پریرا، معاون رئیس IOM گفت: «یکی از اهداف اصلی این آرشیو دیجیتالی، ایجاد فضای خلاق و ایمن است که مردم روهینگایی بتوانند دانش خود را به اشتراک بگذارند، میراث فرهنگی خود را حفظ کنند و با حافظه فردی و جمعی خود ارتباط برقرار کنند.» هویت فرهنگی هر اجتماع در هویت تک تک افراد و طرز نگاه و ارتباط آن‌ها با جهان نقش اساسی دارد. این موضوع به ویژه در مورد روهینگیایی‌ها صدق می‌کند، زیرا هویت آن‌ها همیشه در هاله‌ای از ابهام بوده است.

طبق گزارش سازمان ملل، در سراسر جهان ۸۰ میلیون نفر به دلیل جنگ، بلایای طبیعی و سایر حوادث، مجبور به مهاجرت از خانه‌های خود شده‌اند. مردم سوریه، افغانستان و میانمار را می‌توان نمونه‌ای شاخص از این حوادث دانست. برخی از همین پناهندگان و همچنین مورخان و فعالان فرهنگی، از ابزارهای دیجیتالی برای حفظ تاریخ و دانش این جمعیت‌ها و حتی اثبات مالکیت زمین و خانه‌های آن‌ها استفاده می‌کنند. تامیل‌های سریلانکا که از جنگ داخلی ده‌هاساله فرار کردند و از آن جان سالم به در بردند، بایگانی چندرسانه‌ای و کتابخانه دیجیتال نولاهام (Noolaham) را تشکیل داده‌اند که شامل اسناد، روزنامه‌ها، ادای احترام برای کشته‌شدگان و اصطلاحاً فرهنگ‌نامه بیوگرافی مردم تامیل است. 

بایگانی آثار فرهنگی پناهندگان

دیوید پالازون، سرپرست RCMC، گفت: «جامعه پناهندگان از طریق این امکانات می‌تواند از داستان‌های خود حفاظت کند و آن‌ها را به گونه‌ای مستندسازی کرده و نمایش بدهد تا به بخشی از روایت تاریخی که اساس تاریخ آینده مهاجرت را بنا می‌کند تبدیل شود و با جهان ارتباط برقرار کند. به علاوه، ابزارهای دیجیتال می‌تواند به آن‌ها فضا و ابزارهای لازم را بدهد تا بتوانند با هنر و خلاقیت معروف شوند و به حاشیه رانده نشوند.»

التیام از طریق هنر

به گفته محققان سازمان ملل، سرکوب مردم روهینگیا در میانمار به رهبری ارتش «با قصد نسل‌کشی» اجرا شد، اتهاماتی که دولت میانمار آن‌ها را انکار می‌کند. در اردوگاه‌های پراکنده در جنوب شرقی بنگلادش، پناهندگان نیز از سیل‌های موسمی و آتش‌سوزی جان سالم به در برده‌اند. ارزیابی سلامت روان توسط IOM در سال ۲۰۱۸ نشان داد که تقریبا نیمی از پاسخ‌دهندگان، حملات پانیک یا فکر به خودکشی را تجربه کرده‌اند، در حالی که نیمی از پاسخ‌دهندگان «بحران هویت» را به عنوان یک مشکل مشترک ذکر کرده‌اند. حدود ۴۰٪ احساس اضطراب و ترس ازعدم شناسایی به عنوان شهروند در وطن خود را ذکر کردند و نزدیک به سه چهارم از دست دادن هویت فرهنگی را دلیل استرس خود عنوان کردند. 

امانوئل مارکز پریرا، از مسئولان ارشد IOM در بنگلادش، گفت «RCMC، که یک فضای حقیقی هم در اردوگاه برایش در نظر گرفته شده است، به حمایت از سلامت روان پناهندگان کمک می‌کند. IOMمولفه‌های فرهنگی و سنتی را برای سلامتی روانی و روانی-اجتماعی افراد ضروری می‌داند. از این طریق احساس تعلق در این افراد تقویت می‌شود؛ بنابراین ضروری است که روهینگیایی‌ها هویت فرهنگی خود را از طریق احیای صنایع‌دستی و میراث فرهنگی خود حفظ کنند.» 

شهیدا وین، شاعر روهینگایی، معتقد است: «برای جامعه بسیار مهم است که میراث فرهنگی خود را حفظ کند، اما جامعه ما در معرض خطر است. این میراث باید به هر شکل ممکن حفظ شود تا نسل‌های جدید روهینگیا سنت‌ها و فرهنگ خود را بشناسند.» 

* ترجمه: بابک صوفیانی

انتهای پیام/