طبیعت تپه‌ماهوری و جنگل‌های وسیع سبب شده مردم باغات دیم انگور وسیعی را بر روی تپه‌ها و شیب آن‌ها به وجود بیاورند و از درختان جنگل هم برای ساخت ابزار موردنیاز باغداری و کشاورزی خود استفاده کنند.
غوره و آب‌غوره برای مردم دشمن طیاری بسیار بااهمیت است چراکه شهرستان ممسنی بزرگ‌ترین تاکستان‌های دیم کشور، حدود ۳۰ هزار هکتار باغات دیم انگور دارد که به دلایل خاصی در محصول غوره برداشت می‌شوند. نوع خاصی از انگور به نام شیرازی (لرکُش) وجود دارد که در نیمه تیرماه تا نیمه مردادماه به‌صورت غوره برداشت می‌شود. باغات غوره بر روی تپه‌های شیب‌دار قرار دارند و کومه‌های سنگی بر بلندی تپه‌ها در میان باغات خودنمایی می‌کنند.
باغات در حالت ترکیب با جنگل بلوط منظره بسیار خاصی دارند به‌ویژه که انتهای باغ‌ها به کوه‌ها کشیده می‌شوند و باغاتی که در نزدیکی جنگل و کوه قرار دارند در معرض خطر گراز هستند. گله‌های گراز انگورها را می‌خورند و این‌یکی از دلایلی است که انگور در زمان غوره برداشت می‌شود. قدمت باغات غوره و شیوه آب‌غوره گیری سنتی حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ سال هست.
آب‌غوره گیری سنتی به دو شیوه دستی و پایی انجام می‌شود که هر شیوه خود به دو صورت متفاوت است، ابتدا با الاغ که حیوان اهلی بومی منطقه هست به باغ رفته غوره‌ها را در سبدهایی به نام کَهلو چیده و سپس سبدهای کوچک را در سبد بزرگ‌تری به نام گیرَه که به‌صورت دو لنگه گذاشته به خانه آورده در حوضی سنگی ریخته و می‌شورند سپس غوره‌ها را در تَویزَه آبکش کرده سپس به شیوه‌های مذکور آب‌غوره را می‌گیرند.
شیوه دستی آب‌غوره گیری سنتی: شیوه دستی با استفاده از سنگ و سرکو (هاون)
در این شیوه غوره‌ها را به‌صورت خوشه‌ای یا دانه کرده در قدح ریخته و با سنگی گرد له می‌کنند این شیوه را برای تلیت کردن و استفاده فوری انجام می‌دهند. در حالت دوم غوره‌ها را در هاون ریخته و با هاون می‌کوبند.
شیوه پایی آب‌غوره گیری سنتی: استفاده از چکمه و شلنادن (له کردن)
این شیوه به‌صورت استفاده از چکمه بوده که غوره‌ها را در حوضی سنگی ریخته و فرد تنومندی با چکمه به له کردن غوره‌ها می‌پردازد. در بعضی جاها از لگن‌های بزرگ رویی بجای حوض استفاده می‌شود. وقتی غوره‌ها در حوض له می‌شوند آب‌غوره از طریق سوراخ کوچکی که با لوله طراحی‌شده از آن خارج می‌شود. زیر لوله مربوطه یک قدح گذاشته و آب‌غوره جمع می‌شد.
در حالت دوم که غوره‌ها را در لگن ریخته و له می‌کنند لگن غوره له‌شده را کامل بر صافی که بر دیگ دیگر گذاشته خالی کرده و سپس خوشه‌های لخت را فرد دیگری با دست جدا گرده و در گونی می‌گذارد.
سپس با پارچه‌ای توری مانند آب‌غوره‌ها را صاف‌کرده و در شیشه‌های خرطومی شکل نگهداری می‌کردند. بعضی افراد برای کمتر شدن اسید آب‌غوره حبه‌ای سر موسیر و کمی پونه کوهی که در فروردین از کوه‌های منطقه جمع می‌کنند در آب‌غوره‌ها ریخته که این کار سبب کمتر شدن اسید غوره و خوش‌طعم شدن آن می‌شود. تفاله‌های غوره را بر روی پشت‌بام‌ها ریخته تا خشک شوند سپس با کاه مخلوط کرده و برای خوراک دام استفاده می‌کردند.
آش غوره، سالاد آب‌غوره‌ای که به سالاد شیرازی معروف است، شربت آب‌غوره، رب غوره، ترشی غوره از محصولات خوشمزه و ترش‌مزه‌ای هستند که از غوره و آب‌غوره تهیه می‌شوند و همچنان جایگاه خود را در میان نسل قدیم و جدید حفظ کرده است.
* گزارش از مژگان ثابت قدم، کارشناس مسئول مردم‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس
انتهای پیام/
