بازی‌های محلی میراث مشترک اقوام در کهگیلویه و بویراحمد

در روزگاران نه‌چندان دور به هر کوی و برزنی که در مناطق عشایری کهگیلویه و بویراحمد گام می‌گذاشتی سرشار بود از هیاهو و هیجان کودکان، جوانان و حتی بزرگ‌سالانی که مشغول بازی‌های بومی و محلی بودند.

بازی و گردآمدن کنار هم یکی از ویژگی‌های زندگی عشایری مردم کهگیلویه و بویراحمد در کنار کار و تلاش بوده است بازی‌ها هرکدام به اقتضای زمان، مکان و نیاز انسان‌ها شکل می‌گرفته و گاه نیاز به کنجکاوی و شناخت محیط، گاه نیاز به مصرف انرژی و گاه نیاز به تمرین زندگی اجتماعی و در برخی موارد نمودی از فرهنگ جامعه عشایری این منطقه بوده است. 

یکی از میراث مشترک اقوام لر و ترک مردم استان کهگیلویه و بویراحمد بازی محلی است. در این استان بیش از ۶۰ نوع بازی محلی شناخته‌شده فردی و جمعی وجود دارد. 

فرهنگ استان دایره المعارف اصیل و پاکی از خرده‌فرهنگ‌هایی است که با ترتیبی زیبا و دل‌فریب این عناصر در کنار هم قرار گرفته‌اند. 

اسب کی در میدان، الختور، بازی عروسک، بازی گُرنا، بندپا، چوب بازی، چوکلی، چوگو، کلکله و لیلی بازی از مهم‌ترین بازهای محلی کهگیلویه و بویراحمد است. 

بازی الختر

این بازی در فصل بهار به‌صورت گروهی انجام‌شده و در آن دو گروه برابر ازنظر تعداد با یک دست انگشت شست پا را می‌گیرند و با دست دیگر در حالت ایستاده افراد گروه مقابل را هل می‌دهند و فردی که دستش از پایش جدا شود یا به زمین بیفتد بازنده است. 

بازی خناتپک

این بازی همان قایم‌موشک بازی است که در این بازی افراد به‌صورت دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند و برنده بازی تیمی است که افراد گروه مقابل را که مخفی‌شده‌اند، در زمان کمتری پیدا کند. 

بازی گُرنا

این بازی به نام شال کو یا گرنا دوال یکی از بازی‌های محبوب جوانان کهگیلویه و بویراحمد بوده است. در این بازی دو گروه از مردان تقریباً هم قد و قواره در مقابل هم قرار می‌گیرند. 

وسیله بازی یک طناب است و که طناب‌ها در وسط یک دایره قرار داده می‌شود و یک گروه نیز در این دایره قرار می‌گیرند و باید از طناب‌های خود محافظت می‌کنند. گروه مقابل سعی دارد طناب‌های گروه داخل میدان را با زیرکی بر باید و افراد درون میدان با کفش خود به کفش افراد بیرون از دایره ضربه می‌زنند، برنده بازی تیمی است که فرد بیرون از میدان یا دایره را بزند در غیر این صورت گروه بیرون دایره با طناب‌هایی که ربوده‌اند می‌توانند کفش افراد درون دایره هدف قرار دهند. 

بازی اسوم رأس

این بازی مانند قایم‌موشک است با این تفاوت که افراد جوینده چنانچه فردی از گروه مخفی‌شده را پیدا کنند، یکی از آنان بر دوش شخص مخفی‌ شده تا محل جایگاه داوری سوار می‌شود و در غیر این صورت گروه مخفی‌شده که موفق شده خود را به جایگاه داوری برساند و از سوی گروه مخالف پیداشده‌اند، بر دوش افراد گروه جوینده سوارمی شوند و به‌سوی خانه راه می‌افتند. 

آن‌ها از صاحب‌خانه می‌پرسند که سوار سواره؟ یا پیاده سواره؟ صاحب‌خانه احتمال دارد بگوید سوار سواره که در این صورت مجدداً تا محل داوری سوار بر گروه مخالف برمی‌گردند. 

بازی بندپا

این بازی در بهار انجام می‌شود و در آن ابتدا گودالی حفر می‌کنند و یک نفر با طناب پای خود را می‌بندد و در گودال می‌نشیند و شخصی هم با طنابی که در دست دارد از نزدیک شدن سایر افراد نجات‌دهنده فرد نشسته جلوگیری می‌کند. افراد برای نجات شخص درون گودال سعی می‌کنند بند پای وی را بر یابند، چنانچه طناب نگهبان به یکی از آنان برخورد کرد آن شخص به‌جای فردی که در گودال مانده می‌نشیند. 

چوب بازی یا ترکه بازی

این بازی از معدود بازی‌ها و رسومی است که هنوز هم در عروس‌ها انجام‌شده و طرفداران زیادی دارد. 

این بازی نوعی رقص مردانه است و در مراسم عروسی و ختنه سور و جشن‌ها برگزار می‌شود. 

در این بازی که با ساز و نقاره محلی همراه است، نوازنده آهنگ رزم می‌نوازد و مردان در دایره‌ای گرد هم می‌آیند. سپس دو مرد به میدان رزم می‌آیند یکی چوب بلندی در دست داشته که باید با آن از واردشده ضربه به‌پای‌خود جلوگیری کرده و دیگری چوب باریک و کوتاهی که باید با آن بر پای شخص مقابل به‌صورت نمادین چوب بزند. 

بازی آغاز می‌شود و بازیگران میدان با ساز و نقاره می‌رقصند و حرکت پاهای خود را تنظیم می‌کنند. سپس شخصی که چوب کوچک‌تر را در دست گرفته سعی می‌کند آن را به‌پای حریف خود بزند و حریف نیز با چوب بلندتری که در دست دارد، سعی می‌کند مانع برخورد چوب به‌پای‌خود شود. در این بازی برنده کسی است که چوب را به‌پای حریف بزند یا آن‌که مانع از چوب خوردن خود شود. 

کِل کِله بردی یا هفت‌سنگ

ابزار این بازی سنگ است و معمولاً دو گروه رقیب هرکدام تعداد هفت تخته‌سنگ را انتخاب و شش تخته‌سنگ را در یک ردیف و یکی را در جلو آن‌ها بافاصله ۲۰ متر از مقابل حریف قرار می‌دهند. رقبا سعی می‌کنند که سنگ‌های حریف را با سنگ‌های کوچک و سنگ‌پرانی بزنند. 

 

* گزارش از علی اکبر پاک

انتهای پیام/

کد خبر 14000613400244

برچسب‌ها