دست‌بافته‌های عشایری شهر ملی صنایع‌دستی فیروزآباد

دستباف‌های عشایر فیروزآباد فارس هویت و میراثی بومی محسوب می‌شود که حفظ آن همراه با کارآفرینی، رشد اقتصادی نیز برای این منطقه به همراه داشته؛ از همین رو وزارت میراث‌فرهنگی عنوان «شهر ملی دستباف‌های عشایری» را به این شهرستان اختصاص داد. 

فیروزآباد واقع‌شده در ۹۳ کیلومتری جنوب غربی شیراز شهرستانی شناخته‌شده در نگاه اهالی گردشگری و صنایع‌دستی است؛ شهری که افزون بر میراث داری مهم‌ترین یافته‌های دوران ساسانیان، با اصالت ساکنان عشایرش شناخته می‌شود. 

پنج اثر باستانی محور ساسانی ازجمله قلعه دختر، شهر گور، آتشکده و دو نقش برجسته ثبت جهانی فیروزآباد را به یکی از مقصدهای گردشگری داخلی و خارجی بدل ساخته است. 

دست‌بافته‌های ایل قشقایی ساکن فیروزآباد، با رنگرزی‌های گیاهی، حامل طراوت و شفافیت طبیعت‌اند، تنوعشان، غنای رنگ گل‌های دشت‌های اطراف را یادآوری می‌کند و این گشاده‌دستی در رنگ‌آمیزی، آثار کهن بافته‌شده در این سرزمین را برای نسل امروز خاص کرده است؛ به‌گونه‌ای که گاه گمان نمی‌رود رنگ‌های موجود در آن‌ها منشائی طبیعی داشته است و از همین رو فرش‌ها، گلیم‌ها، گبه‌ها و دیگر دستباف‌های آنان غنای دلپذیری دارد که به آن شهرتی جهانی بخشیده است. 

هر جا نامی از ایل و عشایر باشد، نقشی از زیبایی و ظرافت و تنوع در صنایع‌دستی دیده می‌شود. قشقایی‌های فارس نیز به مدد هنرمندی ذاتی‌شان، به نخ‌های پشمی ظرافت و کیفیتی ویژه می‌بخشند. فیروزآباد که یکی از سکونت‌گاه‌های مهم این ایل به شمار می‌رود، خاستگاه پانزده تیره عشایر ایل قشقایی است. 

دست‌یافته‌های عشایری به‌صورت کلی به سه دسته کیسه‌ها، مفروشات و رواندازها تقسیم می‌شود که خود، انواعی مختلف همچون لت‌های خورجین، نمکدان، مَفرش، توبره، چَنته، جَوال، بَلَدان قَلیان‌دان، قرآن‌دان، قالی، قالیچه، گبه، خرسک، گلیم، سفره، جاجیم، برتی و جُل دارد. 

این تنوع را همچنان می‌توان در زیرشاخه‌های گوناگون مشاهده کرد و از این منظر نیز، این صنایع‌دستی فیروزآباد را شایسته کسب عنوان شهر ملی دست‌یافته‌های عشایری کرده است. 

شیشه‌درمه‌بافی بافته‌ای اصیل و منحصر به فردر در عشایر فارس

شیشه‌درمه‌بافی یکی از دست بافته‌های منحصر به فرد عشایر فارس است که شباهت‌هایی با گلیم دارد ولی برخلاف گلیم که طرح و نقش آن با استفاده از پودهای رنگی است، این شیوه بافت از نوع تارنما است و استفاده از هر رنگی به‌عنوان پود تأثیری در رنگ ظاهر دست‌بافته ندارد. 

موارد مصرف شیشه‌درمه

تولیدات بافته‌شده تمام پشمی با این شیوه در عشایر ایل قشقایی فارس، مانند خورجین، چنته، جاجیم، نوار یا تنگ، مفرش یا خوابگاه مورد استفاده است. 

نحوه بافت

در چله‌کشی این دست بافته از تارهای دورنگ تیره و روشن که دارای تاب زیاد هستند استفاده می‌شود و طریقه آن بدین‌صورت است که یک گلوله نخ چله ایی رنگ تیره و یک گلوله نخ چله ایی رنگ روشن انتخاب و دو سر نخ به یکدیگر گره‌زده می‌شود و گره بر روی تیرک افقی پایین دار قرار می‌گیرد سپس گلوله نخ تیره از رو و گلوله نخ روشن از زیر بر روی دار چله کشیده می‌شود. 

این دو گلوله نخ بر روی تیرک افقی بالایی دار به همدیگر قلاب می‌گردد به‌طوری‌که مجدداً رنگ تیره از رو و رنگ روشن از زیر به تیرک افقی پایین می‌رسند. 

شهرستان فیروزآباد که به‌عنوان شهر ملی دست بافته‌های عشایری به شمار می‌رود و جایگاه اصلی تجمع اقوام عشایر استان فارس است، کانون اصلی تهیه دست بافته شیشه‌درمه است. 

هرچند در دیگر نقاط این استان نیز دست‌بافت‌های باکیفیت و مناسبی تولید می‌شود اما طرح‌های فیروزآباد زبانزد بوده و تفاوت آن با دیگر نقاط محسوس است. 

دست‌بافت‌های عشایری شهرستان فیروزآباد با داشتن مشخصه‌های بسیار خاص نظیر ظرافت، خودکفایی در تولید و رنگرزی گیاهی و همچنین نقش‌های فولکلور و محلی شهرتی جهانی دارد. 

* گزارش از ایمان شریفی، کارشناس روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس

انتهای پیام/