«پنجاه به‌در» یکی از آیین‌های کهن و آداب و رسوم خاص قزوینی‌ها برای شکرگزاری و دعای باران است که ریشه در اعتقادات و باورهای کهن و تاریخی مردم این مرزوبوم دارد و مردم قزوین هرساله بعدازظهر روز نوزدهم اردیبهشت‌ماه وقتی که زهر آفتاب گرفته می‌شود در محلی به نام مصلا، محوطه‌ای در باغستان جنوبی شهر، گردهم می‌آیند و با برگزاری مراسم دعا، نماز، پخش نذری و برپایی سفره‌های رنگین عصرانه این آیین کهن را پاس می‌دارند.
رسم بر این است چنانچه از روز نخست سال تا پنجاهمین روز آن نزول باران فراوان باشد، مردم در آیین پنجاه‌به‌در نماز شکر به‌جا می‌آورند و چنانچه با فقدان این نعمت الهی روبه‌رو باشند، دست‌های خود را به‌سوی آسمان دراز کرده و با برگزاری مراسم دعا و نیایش از پروردگار خود نزول باران و سالی پر محصول و بابرکت را طلب می‌کنند.
برگزاری این آیین سابقه تاریخی زیادی دارد و به قبل از اسلام برمی‌گردد که در آن آناهیتا الهه آب را نیایش می‌کردند، چون قزوین شهری خشک و کم‌آب بود و برای تأمین آب آن بسیار تلاش می‌شد، به‌جا آوردن این رسم کهن بی‌ارتباط با قرار گرفتن قزوین در اقلیمی نیمه‌خشک و نگرانی از خشک‌سالی نبوده و در واقع با گذشتن بهار از نیمه خود که کم‌کم هوا رو به گرم‌تر شدن می‌گذارد و میزان بارش‌ها کمتر و نیاز باغ‌ها و مزارع به آب و بارش بیشترمی‌شود، برگزار می‌شود.
این مراسم در کنار دعا و نماز وجهه تفریحی نیز دارد که شبیه مراسم سیزده به‌در است و با طلوع صبح نوزدهم اردیبهشت‌ماه بانوان قزوینی آستین را برای تهیه غذای پنجاه‌به‌در بالا می‌زنند و غذاهای محلی و مخصوص این روز را برای میل کردن در دامان طبیعت آماده می‌کنند، در بعدازظهر این روز سفره‌های عصرانه قزوینی‌ها که در آن انواع شیرینی‌های سنتی قزوین وآجیل باقی‌مانده‌ی عید، میوه، آش‌رشته، سرکه‌شیره و دیماج، میان‌وعده سنتی و ثبت ملی شده این شهر متشکل از نان خشک ریزشده، گردو، سبزی، پیاز داغ و پنیر کوزه‌ای)، چیده شده در دامان طببیعت گسترده می‌شود.
یکی از برنامه‌های این آیین سنتی که پس از به جای آوردن نماز باران توسط بانوان انجام می‌شود حاجت‌خواهی از آب است به این صورت که چند قطعه سنگ کوچک برمی‌دارند و پس از نیت آن را بر دیواره یک آب‌انبار قدیمی موجود در محل مصلی فشار می‌دهند و اعتقاد دارند که با چسبیدن سنگ حاجتشان برآورده می‌شود.
اجرای سازودهل، تعزیه، معرکه‌گیری و انواع هنرهای نمایشی، پهلوانی و سنتی مانند زورآزمایی، کشتی و… از جمله برنامه‌هایی است که در این مراسم برگزار می‌شود و معمولا در این روزها باران و یا حداقل نم بارانی هم می‌زند که مردم حاضر در مراسم پنجاه‌به‌در بسیار از آن استقبال می‌کنند و آن را نشانه‌ای خوب و الهی می‌دانند.
با غروب آفتاب روز نوزدهم اردیبهشت ماه مردم قزوین پس از به‌جا آوردن یک مراسم مذهبی و تفریح در دل طبیعت به خانه‌هایشان برمی‌گردند. آیین سنتی پنجاه‌به‌در قزوین در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۸۹ با شمارۀ ۱۸۵ در فهرست آثار ملی ناملموس به ثبت رسیه است.
* گزارش از مجتبی عباسی، کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قزوین
انتهای پیام/
