آنچه در گردشگری جامعه محور اهمیت دارد تنوع‌بخشی به اقتصاد محلی است. این نوع گردشگری قصد ندارد تا همه افراد جامعه بومی را تشویق کند تا به کسب و کارهای حوزه گردشگری بپردازند. بلکه این افراد باید مشاغل سنتی خود را حفظ کنند و به گردشگری به عنوان منبع درآمدی مکمل، جهت بهبود اوضاع اقتصادی و رفاهی خویش بنگرند.
بر این اساس باید گفت نقش جوامع محلی به عنوان سرمایههای اجتماعی در برنامههای توسعه بسیار مهم است و شایسته است در انواع برنامهریزی بر این موضوع تاکید شده و اقداماتی برای عملیاتی کردن آن صورت گیرد.
نقش تسهیلگران در این زمینه بسیار برجسته است. تسهیلگرانِ آموزشدیده و با تجربه که محیط طبیعی، شرایط فرهنگی و نیازهای جامعه مقصد را بشناسند و بتوانند با تشکیل شبکههای ارتباطی قوی، در بین افراد جامعه الگوسازی کنند، از ضروریات گردشگری جامعه محور هستند.
همچنین تشکیل تعاونیها و تشکلهایی که همه گروههای جامعه بتوانند با حضور در آنها در جامعه خود مشارکت اقتصادی و اجتماعی داشته باشند به پیشبرد و یکپارچگی برنامههای توسعه کمک میکند. تعاونیهای روستایی میتوانند محلی برای گردآمدن همه اقشار جامعه مانند زنان باشند و با اهداف و ماموریتهای متفاوتی ایجاد شوند.
تعاونیها با نیازسنجی جامعه با تکیه بر ظرفیتهای آن در زمینههایی مانند محیط زیست، مدیریت پسماند، تهیه و تولید صنایع‌دستی، کشاورزی و انرژی شکل میگیرند. تعاونیهایی که کنار اهداف اقتصادی، به جامعه خود به عنوان یک میراث ارزشمند مینگرند و و ضمن بهرهبرداری از آن بر لزوم حفاظت از جامعه واقف هستند.
این تعاونیهای محلی ضمن ایجاد خودکفایی مالی برای اعضای آن، با تاثیراتی که میتوانند بر جامعه محلی داشته باشند، انگیزه اعضا برای مشارکت در تصمیمگیری را بالا برده و سبب تسریع در اجرای برنامههای توسعهای جامعه و حفاظت از میراث و داشتههای فرهنگی، طبیعی و تاریخی میشوند.
سابقه تشکیل تعاونیها در ایران قدمتی طولانی دارد. مردم مناطق مختلف با اهدافی مانند نسقبندی اراضی زراعی در روستاها، نظام حقابه و لایروبی نهرها و قنوات، تعاونیهایی را تشکیل میدادهاند و همواره سازمانهایی به تناسب نیازهای جامعه روستایی و بافت اجتماعی، اقتصادی و آداب و سنت‌های روستاییان به وجود آمده است. چنانچه مرتضی فرهادی(1371) در مورد «سازمان‌های تعاونی سنتی تولید زراعی» گفته است «تخمیناً تا نیم قرن قبل حداقل یک میلیون کشاورز ایرانی را بدون هیچ آوازه‌ای در خود جای داده بودند، به طوری که می‌توان گفت بیش از ۵ میلیون از حدود ۱۴ میلیون جمعیت ما در سال 1320 یعنی از هر سه نفر یک نفر به طور مستقیم از این تعاونیها سود می برده‌اند.»
در حال حاضر هم، طبق گفته معاون وزیر تعاون، تعداد کل تعاونیهای فعال در حال بهرهبرداری و در دست اجرا در کشور تا پایان سال گذشته، بیش از 100 هزار واحد بوده است. گرچه آمار بزرگی است و نشان میدهد افراد زیادی در این تعاونیها عضویت دارند اما لزوماً نشان‌دهنده مشارکت فعال اعضا نیست. مشارکتی که همه افراد، از قدرت برابر در تصمیمگیری برخوردار میشوند. لازمه موفقیت تعاونیهای روستایی برای پیادهسازی گردشگری جامعه محور، دادن نقش برابر به همه اعضا، برقراری حق حضور و مشارکت برابر برای همه اقشار جامعه است.
منبع: مرتضی فرهادی، «بنه‌شناسی: پیشینه پژوهش و نقد آرا در چگونگی پیدایش بنه»، خرداد 1372، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 2، شمار 3.4 ، صفحات 124-97.
انتهای پیام/
