آیین «گُل‌غلتان» نوزاد یا به لهجه محلی «گُل‌غلتک» که از سنن فراموش‌شده شهرستان خفر است، به همت اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس ، برای ثبت ملی مستند نگاری شد و آذرماه سال 1400 با شماره ۲۴۰۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید تا غبار فراموشی از آن رخت بربندد.
بیشترین بارش در این منطقه در نیمه دوم بهمن‌ماه روی می‌دهد تابستان‌های خفر گرم و خشک و بدون بارندگی و زمستان‌ها نسبتاً سرد هستند میانگین بیشترین دمای شهر باب انار مرکز این شهرستان در تابستان به 29 درجه و میانگین کمترین آن در زمستان‌ها به 12 درجه می‌رسد و متوسط بارش سالانه آن حدود 300 میلی‌متر است.
مراسم گُل‌غلتان هم‌زمان با آغاز رویش گل نرگس در خفر برگزار می‌شود و به این صورت است که نوزادان زیر یک سال را به نرگس زارها می‌برند و با ذکر صلوات و خواندن ابیاتی، گل نرگس را برای اجرای مراسم گل غلتان نوزاد جمع می‌کنند.
بعد از جمع‌آوری گل‌های چیده شده، گل‌ها از ساقه جدا می‌شود و داخل چادر یا پارچه‌ای به رنگ روشن و معمولاً سفید، می‌ریزند. سپس نوزاد را که از روز قبل به حمام برده‌اند تا برای این مراسم پاکیزه و تمیز باشد، در وسط پارچه می‌گذارند.
بعدازاینکه نوزاد را با لباس در میان گل‌های روی پارچه قرار گرفت، زنان فامیل و به‌ویژه زنان مسن و مادربزرگ‌ها چهار طرف پارچه را اعضای خانواده می‌گیرند و با صلوات، لالایی و شعرخوانی نوزاد را در میان نرگس‌ها می‌غلتانند و با هلهله روی سر نوزاد گل نرگس می‌ریزند.
برخی نیز بدون پارچه، روی سر نوزاد در نرگس زار گل‌های نرگس می‌ریزند، در انتهای مراسم گل غلتان، بسته به وسع پدر و مادر نوزاد، از مهمانان با چای، شیرینی و شربت پذیرایی می‌شود. گل غلتان در کراده برای نوزادان یک‌ماهه تا یک‌ساله با حضور اعضای خانواده وزنان فامیل به‌صورت خصوصی برگزار می‌شود.
این اولین اثر ثبت ملی در حوزه آیین‌ها و سنن شهرستان خفر است، این رسم در خفر قدمتی صدساله دارد و تفاوت آن با مراسم‌های گل غلتان مشابه در سطح کشور، استفاده از «گل نرگس» که بومی این منطقه است، به‌جای گل محمدی است.
گل نرگس علاوه بر خوشبویی و اعتقاد به اینکه باعث خوشبویی تن نوزاد می‌شود، در نزد مردم این روستا دارای طبیعت گرم دانسته می‌شود که برای جلوگیری از سرماخوردگی کودکانی که در فصل سرما به دنیا می‌آیند، انجام می‌شود.
تأثیر باورهای مذهبی در شکل‌گیری این سنت وجود دارد، همچنین باور به اینکه «نرگس» نام مادر حضرت امام زمان (عج) است و با توجه به اینکه این گل در ابتدای سرما و سیاهی زمستان می‌روید، مردم منطقه معتقدند این کار در شکل‌گیری ایمان و اعتقاد معنوی کودک مؤثر است.
پیچاندن نوزادان در پارچه سفید و غلتاندن در گلبرگ مانند غسل‌تعمید در ادیان دیگر است، اما این رسم به افسانه‌ای قدیمی ایرانی به نام «گل خندان» برمی‌گردد که انسان‌های پاک و مقدس تولد یک نوزاد را نوید می‌دادند.
بیشترین مزارع گل نرگس شهرستان خفر در روستای کراده با وسعتی بیش از ۱۰۰ هکتار قرار دارد. این میزان با در نظر گرفتن مزارع ترکیبی و پراکنده به ۲۵۰ هکتار نیز می‌رسد.
باغ‌های گل نرگس و گل‌های معطر دیگر
این مراسم در شهر امیریه دامغان و در قمصر کاشان به‌دلیل وجود گل محمدی انجام می‌گیرد زنان صبح زود به سمت باغ گل می‌روند آن‌ها را می‌چینند سپس بچه‌ها را روی گل‌ها می‌گذارند و شعر می‌خوانند.
با توجه به محاسبات انجام‌شده توسط کارشناسان تولید و صادرات گل نرگس می‌تواند جایگزین خوبی برای صادرات نفت باشد. بایستی از تولید این محصول حمایت شود تا در آینده به‌عنوان یک محصول استراتژیکی و جایگزین نفت به دنیا معرفی شود. از طرف دیگر در سال‌های اخیر گرایش عمومی به طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی و فراورده‌های طبیعی توجه ویژه‌ای شده است همین امر عوامل تهدیدکننده را کمرنگ‌تر می‌کند
خفر از شهرستان‌های استان فارس است که در ۱۰۹ کیلومتری شیراز واقع‌شده است. خفر با حدود ۳۵۰ هکتار نرگس زار، بزرگ‌ترین نرگس زار فارس و با تولید بیش از ۱۵۰ میلیون شاخه گل، یکی از قطب‌های تولید گل نرگس کشور است.
* گزارش از مژگان ثابت‌قدم، کارشناس‌مسئول مردم‌شناسی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس
انتهای پیام/
