کشف نخستین چشم مصنوعی جهان ، عمل جراحی مغز، قدیمی ترین تخته نرد جهان، نخستین انیمیشن دنیا ، خط کش 5هزار ساله ، جواهرات باارزش و... در 15فصل کاوش شهر سوخته تمامی نشانه هایی هستند که این شهر باستانی را به نمونه واقعی از علم ، صنعت و فرهنگ تبدیل کرده است ،شهری که نام بزرگترین استقرار شهرنشینی در نیمه شرقی فلات ایران را به یدک می کشد و بارها به دلیل کشفیات مهمی که در آن اتفاق افتاده سوژه داغ رسانه های داخلی و خارجی شده است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، این بار سید منصورسید سجادی که سالهاست مسئولیت کاوش در شهر سوخته را به عهده دارد در جمع خبرنگاران علاقمند به سرنوشت اهالی این شهر باستانی مطالبی را بازگو کرد که نشان از اهمیت اقدامات پژوهشی و آزمایشگاهی بعد از حفاری ها دارد کارهای سخت و طاقت فرسایی که گروه باستان شناس در حین و بعد از حفاری ها گاهی سالها به آن می پردازند ، سختی هایی که گروه بازدید کننده در این سفر از نزدیک با آن مواجه شدند .
سجادی با تجربیاتی که در طول سالها کاوش در شهر سوخته داشته است مخالف حضور خارجی ها در کاوش های این محوطه تاریخی است و حضور آنها را تنها در مواردی صحیح می داند که کارشناس رشته ای (مثلا گیاه باستان شناسی) را در ایران نداشته باشیم و به عنوان همکار از حضور خارجی ها کمک بگیریم .او با اشاره به شایسته تر بودن باستان شناسان ایرانی تصریح می کند که در یکی از کاوش ها گروه باستان شناسی را از سوربن معرفی کردیم و بعد از اتمام کار ثابت شد که این گروه انگشت کوچک باستان شناسان ایرانی نیستند و تنها به کار لطمه می زنند.
سجادی با انتقاد از عملکرد نشریات محلی افزود که در برخی موارد که از همکاران ایتالیایی گیاه باستان شناس برای همکاری دعوت کرده ایم به اشتباه از همکاری هیأت باستان شناسی ایتالیایی با ایرانی در شهر سوخته خبر داده شده است.
وی با توصیف برخی از فضاهای موجود در شهر سوخته و پیشینه کاوش های انجام شده در آن اظهار داشت :از 151هکتار مساحت شهر سوخته ،80هکتار منطقه مسکونی و 25هکتار متعلق به گورستان است که بر اساس مطالعات و حفاری های صورت گرفته بین 35تا 40هزار قبر حاوی 60هزار اسکلت درآن وجود دارد ،زیرا که برخی از قبور انفرادی نیستند.
کشف 112شی در یک قبر سردابه ای
همزمان با ورود خبرنگاران به شهر سوخته دومین قبر سردابه ای در فصل پانزدهم کاوش در شهر سوخته کشف و 112شی متعلق به آن به همراه اسکلت یک زن 38تا 42ساله از آن بیرون آمد.
مریم رمضانی انسان شناس هیأت کاوش در شهر سوخته با تأیید این مطلب تصریح کرد که اسکلت زن کشف شده در این گور که قدی معادل 155تا 160سانتی متر داشته و ساییدگی های استخوان تالوس و تی بی هایش نشان می دهد که در اغلب اوقات چمباتمه می نشسته است.
او با اشاره به اینکه بر اساس استخوان پیشانی ، لگن و طاق ابرو جنسیت اسکلت ها تشخیص داده می شوند خاطر نشان ساخت که این اسکلت دندان آسیب اش را نیز از دست داده است.
این انسان شناس تصریح کرد که بر اساس تحقیقاتی که در استخوان اسکلت های کشف شده انجام شد دریافتیم که میانگین قدی زنان شهر سوخته 153تا156 و مرد ها5سانت بلند تراز آنها بوده است.
وی در ادامه با اشاره به بیماری های رایج میان اهالی شهر سوخته گفت :اغلب اسکلت های کشف شده دچار عفونت ، سایش و پوسیدگی شدید دندان و ساییدگی استخوان های کمر بوده اند .
رمضانی با بیان اینکه آزمایشات نشان داده که زنان ساکن در شهر سوخته بیشتر از مرد ها عمر می کرده اند تصریح کرد که عمر اسکلت ها از روی دندانهایشان تخمین زده می شوند .
به گفته وی سایش دندانی در اسکلت های کشف شده نشان از آن دارد که اهالی شهر سوخته بیشتر از گوشت به عنوان غذا استفاده می کرده اند.
درادامه سید سجادی با اشاره به اینکه 10گونه ساختار قبری در گورستان شهر سوخته کشف شده است افزود:این قبر دومین قبر سردابه ای است که در پانزدهمین فصل کاوش باز شده و متعلق به 2600سال پیش از میلاد است .
وی با اشاره به برخی از ویژگی های گورهای سردابه ای تصریح کرد که گورهای سردابه ای دارای سقف بوده اند که به دلیل نرمی خاک از بین رفته اند و در مواردی اندک توانسته ایم آنها را حفظ کنیم .
او با بیان اینکه قبور سردابه ای در اغلب موارد متعلق به افراد ثروتمند و خاص جامعه بوده انداظهار داشت :ساختار گورهای سردابه ای به این شکل است که ابتدا چاله ای عمودی کنده می شده و زیر آن را شبیه یک اتاقک خالی می کرده اند .
وی افزود:در این ساختار از گور فرد متوفی در چاله کنده شده دفن و ظروف غذا و نوشیدنی ، ابزار کار و...را در سردابه می گذاشتند و بین این دو محوطه را با خشت می پوشاندند .
سجادی دلیل سالم ماندن این ظروف را وجود خشت های بزرگ بر روی آنها دانست که مانع از صدمه رسیدن می شود.
او با اشاره به اشیا کشف شده در این قبر تصریح کرد که تمامی این اشیا بعد از طراحی و شماره گذاری برای آزمایشات مربوط به پایگاه منتقل می شوند .
سجادی گفت: نحوه قرارگیری این اشیا بسیار مهم است زیرا که نتایج خوبی را درارتباط با باورهای مذهبی ،شغل ،وابستگی های خانوادگی و... افراد منتقل می کند .
نتیجه هر سال کاوش 7مقاله علمی
سید سجادی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه تا به حال چه مساحتی از شهرسوخته مورد تحقیق ، پژوهش و کاوش قرار گرفته است گفت :کمتر از سه درصد از شهر سوخته تا به امروز مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است و با توجه به وسعت و پتانسیلی که این محوطه باستانی دارد کارهای زیادی است که هنوز برای شناخت آن صورت نگرفته است .
او با رد این مدعا که بیشتر کاوش های صورت گرفته در شهر سوخته در گورستان بوده است تصریح کرد که برای ارایه گزارش ها ی پژوهشی ابتدا از گورستان شروع کردیم و این باعث شده برخی به اشتباه فکر کنند که بیشتر کاوش ها در این بخش انجام شده است .
وی تصریح کرد که تمامی بخش های شهر سوخته مورد کاوش و مطالعه قرار گرفته است و بیش از 90مقاله به زبان های آلمانی ، فرانسوی و ایتالیایی از آنها به چاپ رسیده یعنی معدل هر سال کاوش 7مقاله بوده است که این در نوع خود بی نظیر است.
کاخ سوخته
سید سجادی در ادامه بازدید خبرنگاران از شهر سوخته آنها را به سمتی که کاخ سوخته در آن واقع شده راهنمایی کرد و افزود: هنوز کاربری این بنا مشخص نیست اما اینکه نام آن را کاخ گذاشته اند به دلیل آن است که در زبان ایتالیایی به هر بنای بزرگی پالاتس (کاخ )می گویند و چون این بنا در دوره آخر استقرار آتش گرفته به کاخ سوخته معروف شده است .
او با اشاره به اینکه این ساختمان 350متر مربع مساحت داردتصریح کردکه البته مساحت اصلی آن 800متر مربع بوده که برای 4000سال پیش مساحت زیادی است .
سید سجادی با اشاره به دوبار آتش سوزی فراگیر در شهر سوخته در سال های 2700و 2400قبل از میلاد که آثار آن در بسیاری از نقاط شهر مشخص است تصریح کرد که هیچ گونه آثاری از نزاع و درگیری در این شهر مشاهده نشده است و با توجه به اقلیم آب و هوایی و وجود بادهای شدیددر منطقه حدس می زنیم که آتش سوزی عامل دیگری نظیر آتش گرفتن علوفه ها داشته است .
کشف سازه های معماری از آخرین دوره استقرار در شهر سوخته
حسین مرادی دانشجوی دکتری باستان شناسی و عضو هیأت کاوش در شهر سوخته نیز درادامه به بیان گوشه ای از کشفیات گروه در ساختارهای متعلق به معماری پرداخت و گفت :دربخش مسکونی شهرسوخته که به نام کارگاه 26شناخته می شود وبنایی متعلق به دوره چهارم استقراری شهرسوخته کشف شد.
او با بیان اینکه این ساختمان دربخش مسکونی مرکزی شهرسوخته واقع شده تصریح کرد که این بنا ویژگی های منحصر به فردی از نظر پلان معماری ، ساختار و شکل ساخت و ساز دارد که تاکنون درشهرسوخته موردکاوش قرارنگرفته است.
به گفته وی ، دراین ساختمان 2 دیوارقطورهرکدام به قطر 1 وطول 40 متربه همراه 9 عددپشتیبان دراندازه 1متردر 1متردرهرسمت ، یک فضای دالان مانندقرینه راتشکیل داده که این فضادرشرق تابسترتالاب مرکزی شهرسوخته امتدادداشته است.
این باستان شناس با اشاره به اینکه کاوش در بخش مسکونی مرکزی از سال 93انجام شده است تصریح کرد که با توجه به اینکه تابه حال بنای متعلق به دوره چهارم استقرار در شهر سوخته مورد کاوش قرار نگرفته بود ، موادموجود و مطالعات سطحی ما را به این نتیجه رساند که این مکان می تواند اطلاعات زیادی از دوره چهارم به ما دهد .
او دوره چهارم را آخرین دوره حیات در شهر سوخته اعلام کرد و گفت :عده ای تغییر مسیر دریاچه هامون ، بحران های آب و هوایی ، خشکسالی در پایان هزاره سوم پیش از میلاد ،تغییر مسیر بازرگانی، آتش سوزی و ... را عامل قطع حیات دراین شهر می دانند .
وی گفت :کشف این بنا از آن جهت برای گروه ارزشمند تلقی میشود که نشان می دهد استقرار تنها در اطراف کاخ سوخته متمرکز نبوده و در سایر نقاط شهر نیز نشان از استقرار وجود داشته به نحوی که باعث تشکیل معماری ساختار دار و هدفمندی شده است .
او با بیان اینکه پیش از کشف این ساختار معماری در کنار بنای یادمان ترانشه های کوچکی ایجاد شده بود که آثار فرهنگی مربوط به دوره چهارم در آن کشف شد تصریح کرد که ساختمان گسترده ای پیدا نشده بود که درک ما را از تحلیل و نقد ها در مورد پایان استقرار در شهر سوخته تغییر و ازمواد فرهنگی این دوره ارتقا دهد.
وی با رد هر گونه احتمال مبنی بر تخلیه ناگهانی ساختمان دالان دار تصریح کرد که پر شدن ساختار معماری در یک دوره طولانی توسط ماسه های بادی نشان از این داد که این منطقه مسکونی به یک باره خالی از سکنه نشده و اهالی با آرامش آن جا را ترک کرده اند .
مرادی با بیان اینکه این مکان احتمالا می توانسته یک بازار به مفهوم هزاره سومی یا یک معبر در ارتباط با یک عمل آیینی باشد گفت که چون شی در این محوطه پیدا نشده نمی توانیم نظری در مورد کاربری اش بدهیم.
وی در ادامه به ساختمان انبار اشاره کرد که در طی کاوش های امسال کشف شده و افزود:فضای معماری ،خمره های بزرگ حاوی مواد خوراکی وبقایای اجاق ها نشان می دهد که استقرار در این مکان وجود داشته است.
او تراش مرمر و لاجورد و پارچه بافی را یکی از حرفه های اصلی مردمان شهر سوختهاعلام کرد و گفت :مقدار زیادی پارچه از محوطه های مختلف این شهر باستانی کشف شده که دارای الیاف جانوری و گیاهی هستند .
تنها 20درصد کار باستان شناسان حفاری است
سید سجادی نیز در ادامه با توصیف بخش معماری شهر سوخته افزود:در شهر سوخته 4دوره استقراری از 3200قبل ازمیلاد تا 1800وجود دارد که دوره های دوم و سوم را خوب می شناسیم ولی اطلاعاتمان از دوره اول و چهارم کمتر بوده است .
دوره اول به این دلیل که تنها 25متر مربع از آن را حفاری کرده ایم و دوره چهارم به این دلیل که تا 2سال پیش اصلا گمان نمی کردیم که نمونه هایی از معماری این دوره را بتوانیم بیابیم .
ولی با کاوش در کارگاه 26و 28به اطلاعاتی خوبی ازدوره چهارم رسیدیم که مربوط به 1900سال پیش از میلاد است .
او درادامه تنها 20درصد کار باستان شناسیرا حفاری دانست و گفت :35درصد کارهای مطالعاتی و پایگاهی است و 40درصد مابقی کار در طول سال یا سالها انجام می گیرد .
بنای یادبود با پلکانی شبیه به تخت جمشید
در ادامه بازدید از شهر سوخته خبرنگاران با بنای یادبود که سید سجاد پلکان ورودی آن را به اجداد پلکان تخت جمشید تشبیه کرد آشنا شدند .
او با اشاره به اینکه 1600متر مربع از این فضا مورد کاوش قرار گرفته است تصریح کرد که در ابتدای کاوش حدس ما این بود که این معماری، بنایی همگانی است اما بعد چیزی که نظر گروه را به خود جلب کرد وجود پلکانی الحاقی بود که بعد از ساخت ساختمان به آن اضافه شده است.
سجادی این بنا را ساختمان شماره یک خواند و گفت :بهتر است بنای یادبود را به این نام بخوانیم زیرا که از یکسری بناهایی که در دوره های مختلف ساخته شده اند،تشکیل شده است.
وی گفت :این بنا از انبارهای زیادی به وسعت 2در 5/1تشکیل شده که در کنار ورودی انبارها آثار لاک و مهر به وضوح دیده می شود و نشان از آن دارد که افرادی که انبار دار بوده اند بعد از هر بار سرکشی اثر مهر خود را بر روی در می گذاشتند.
سید سجادی بااشاره به مکانی که مهرهای شکسته و بلا استفاده در آن نگهداری می شده است خاطر نشان ساخت که این مکان برای باستان شناسان بزرگترین گنجینه است زیرا که با مطالعه بر روی نوع، جنس ، شیوه ساخت و نحوه استفاده آنها می توانیم به برخی از روابط جوامع پی ببریم.
او این ساختمان را مربوط به دوره دوم استقرار دانست که به سالهای 2800تا 2600قبل از میلاد متعلق است .
سجادی تصریح کرد که در دوره سوم استقرار در این مکان تعدادی اتاق های الحاقی اضافه شده که حکم کارگاه های صنعتی را داشته اند و دارای اجاق های متعددی بوده اند.
وی با اشاره به اینکه حدس می زنیم این مکان یک معبد کوچک مربوط بهدوره دوم استقرار بوده تصریح کرد که البته معبد اصلی جای دیگری بوده است و این معبد جنبه مسجد محلی را در مقایسه با مسجد جامع داشته است.
سید سجادی با بیان اینکه این پلکان 4رمپ داشته و طول پله ها به بیش از 3متر می رسدگفت :این پلکان را می توان پدر و مادر پلکان تخت جمشید دانست .
شهر سوخته کلکسیونی از پارچه های پیش از تاریخ
سید سجادی در ادامه با اشاره به کشف حجم عظیمی از پارچه در شهر سوخته تصریح کرد که درهیچ یک از سایت های پیش از تاریخ ایران این اندازه پارچه در اندازه های مختلف کشف نشده است .
وی موقعیت آب و هوایی ، ویژگی های خاص زمین، وجود قشرنمکی بتنی سخت غیر قابل نفوذ رطوبت و ... را عامل وجود کلکسیونی از پارچه های پیش از تاریخ در شهر سوخته دانست .
او با اشاره به اینکه تعداد پارچه های کشف شده از شهر سوخته بیشتر از هزار قطعه است تصریح کرد که 750قطعه تنها از نظرمطالعاتی اهمیت دارند و 250قطعه پارچه که در اندازه بزرگ هستند هم اکنون در موزه زاهدان نگهداری می شوند .
وی با اشاره به وجود ابزار نساجی کشف شده در این محوطه تاریخی گفت :شاید به اعتقاد برخی از کارشناسان این پارچه ها از بین رفته باشند ولی از این نظر که اینها متعلق به پیش از تاریخی هستند هر قدر نیز صدمه دیده باشند برای کار باستان شناسی با ارزشند .
او در ادامه تصریح کرد که نوع برش، نقش و مقایسه با پیکره های انسانی باستان شناسان توانسته اند لباس های زنانه و مردانه اهالی شهر سوخته را بازسازی کنند.
سید سجادی با اشاره به بودجه اندکی که برای حفاری های شهرسوخته در نظر گرفته می شود تصریح کرد که هرساله 300تا 400میلیون تومان برای حجم وسیع تری از کاوش ها نیاز است که یک سوم آن دراختیار ما قرار می گیرد .
احتمال وقوع دو قتل در شهر سوخته
سید سجادی با اشاره به وجود آثاری از دو قتل صورت گرفته در شهر سوخته تصریح کرد که اولین نمونه مرگ مشکوک در کاخ سوخته اتفاق افتاده که در آن جوان 14ساله ای با سقوط دیوار در اثر آتش سوزی جان خود را از دست داده است .
وی خاطرنشان ساخت :وجود شی شبیه به دسته هاون از جنس سنگ در بالای سر این جوان که جمجمه اش کاملا خورد شده است این احتمال را قوی می سازد که به قتل رسیده باشد .
او گفت :البته اگر با دید مثبت به این ماجرا بنگریم این جوان در اثر آتش سوزی جان خود رااز دست داده است .
سید سجادی تصریح کرد که در مورد دیگر اسکلتی کشف شد که سرش را بریده بوده و آن را زیر پایش گذاشته بودند که حدس می زنیم این فردمجازات شده باشد زیرا که مانند افراد دیگر جامعه با تشریفات خاص دفن شده بود و غذا ، نوشیدنی ،ظروف خاص و... در کنارش گذاشته شده بود.
انتهای پیام/