در نتیجه این حفاری‌ها، حدود 30 هزار لوح گلی با متن‌هایی به خط میخی عیلامی در اندازههای 68 سانتیمتری به دست آمد که از این تعداد حدود 6 هزار لوح سالم بودند؛ این آثار مربوط به سرزمین اصلی هخامنشیان است. این الواح حدود 500 سال پیش از میلاد نوشته شده است.
بنا به درخواست موسسه شرق‌شناسی و طبق مجوز رسمی که ایران به این موسسه اعطا کرد، مقرر شد این الواح تنها به مدت سه سال به دانشگاه شیکاگو امانت داده شوند تا مطالعات مربوط به ترجمه خطوط نوشته‌های عیلامی و مستند‌سازی ترجمه‌ها به شکل کتاب و میکروفیلم انجام و...
پس از پایان مطالعه در زمان معین به ایران بازگردانده شود. دانشگاه شیکاگو پس از چند سال شماری از لوح‌ها را که از شدت آسیب‌دیدگی قابل خواندن نبود، به ایران بازگرداند و پژوهش روی شماری از آنها را که سالم‌تر و خواندنی‌تر بود آغاز کرد. تعداد زیادی از این آثار نزد این موسسه باقی ماند.
17 سال پیش موزه ملی ایران تفاهمنامه‌ای را با دانشگاه شیکاگو برای بازگشت الواح هخامنشی تنظیم کرد؛ به‌طوری که 300 قطعه از این الواح توسط رییس بخش شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو به موزه ملی تحویل شد و صورتجلسه‌ای در آن زمان به امضا رسید که براساس آن ظرف دو سال تمامی این الواح به کشور بازگردانده شود؛ این خبر اگرچه در سطح بین‌الملل رسانه‌ای شد اما با شکایت فردی، عنوان شده بود از بازگشت الواح جمهوری اسلامی ایران جلوگیری می‌شود.
از آن پس سازمان میراث فرهنگی وقت در سال‌های 2004 تا 2014 میلادی درگیر دادگاه‌های امریکا شد تا در تاریخ 27 مارس 2014 دادگاه ایالتی درخواست طرح دعوای مشترک جمهوری اسلامی ایران و موسسه شرق‌شناسی را پذیرفت و اعلام کرد هیچ پایه و اساس قانونی برای توقیف آثار تخت‌جمشید پیدا نکرده است. پس از آن شاکیان، این حکم را به دادگاه هفتم تجدیدنظر ارایه کردند. دادگاه عالی ایالت متحده طرح دعوی را قبول کرد لیکن در 21 فوریه 2018 اعضای دادگاه به اتفاق آرا تایید کردند که متون تخت‌جمشید امکان توقیف ندارد. پس از رای دادگاه، موسسه شرق‌شناسی خروج دایمی فهرست بیش از 1780 گل‌نبشته از اداره کنترل دارایی‌های خارجی امریکا (اوفک) را درخواست و اوفک نیز پس از بررسی طولانی‌مدت با خروج فهرست فوق موافقت کرد. خوشبختانه تلاش‌های زیادی توسط وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، امورخارجه و دفتر حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری انجام شد و سرانجام پس از 14 سال حکم دادگاه عالی به سود کشورمان صادر و هشتم مهر سال جاری 1783 لوح هخامنشی به کشورمان بازگردانده شد.
با این حال حدود 17 هزار گل‌نبشته اعم از سالم و قطعات شکسته در موسسه شرق‌شناسی نگهداری می‌شود که برای انتقال قطعی به ایران این موسسه برای دریافت مجوز از اوفک باید اقدام کند تا براساس رای دادگاه همه الواح هخامنشی باقیمانده باید به کشورمان بازگردد؛ الواح اداری باروی تخت‌جمشید حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره مدیریت منابع و راه‌ها، روابط اجتماعی و دستمزدها و اقتصاد جامعه هخامنشی است. تعدادی از این الواح در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است و از سایر آثار نیز در نمایشگاه‌های بعدی رونمایی می‌شود.
آنچه مسلم است نمی‌توان ارزش مادی برای چنین گنجینه‌ای تعیین کرد، اما به لحاظ شناخت از ادوار تاریخی ایران از منظر شیوه حکومتداری و اداره سرزمین وسیع آن زمان حاوی اطلاعات بسیار گرانبهایی است که پژوهش درباره آنها بسیاری از پرسش‌ها و ابهامات درباره تمدن ایران باستان را پاسخ می‌دهد. در واقع این اسناد ارزشمند رمزگشای بخش مهمی از تاریخ مکتوب هخامنشیان در دوره داریوش اول محسوب می‌شود.
هر چند پیشینه پیگیری‌های حقوقی برای استرداد اموال تاریخی ایران به سال‌ها قبل بازمی‌گردد اما در دولت تدبیر و امید این روند شتاب گرفت و طی چند سال اخیر شاهد شکل‌گیری نهضتی در این زمینه بودیم و این مسیر را با جدیت و شتابی افزون‌تر تا بازگرداندن همه آثار تاریخی متعلق به ایران عزیزمان ادامه می‌دهیم.
*وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
**منتشر شده در سرمقاله روزنامه اعتماد، سه شنبه 16 مهر 98
انتهای پیام/
