این شهرستان از شمال به دریاچه نمک و استان‌های سمنان و قم از غرب به شهرستان کاشان از جنوب به نطنز و از شرق به اردستان محدود و از طریق دو جاده اصلی به کاشان و شبکه راه‌های اصلی کشور مرتبط می‌شود.
به لحاظ کویری بودن منطقه، 2 هزار کیلومترمربع (31% مساحت شهرستان) را تپه‌های شنی فراگرفته که در اصطلاح به آن «بندریگ» می‌گویند
علاوه بر شغل کشاورزی و دام‌پروری، قالی آران و بیدگل از شهرت جهانی برخوردار و براساس سرشماری اخیر تعداد دارهای قالی شهرستان بیش از 13 هزار دستگاه است که نمونه‌ای از ذوق هنری کویرنشینان است.
ملأ حسن آرانی در کتاب شرح زندگانی خویش به‌نقل از میرزا صفی قمی در کتاب خلاصه‌البلدان، آران بن قاسان بن اکبر را که پدر او قاسان کبیر بوده و اساس کاشان را نهاده، بانی و مؤسس قریه آران می‌داند.
در کتاب محاسن اصفهان و کتاب تاریخ قم، بیدگل را ویگل مخفف ویدگل، وگل و بدگل آمده است که «وی» به زبان روستایی به معنای «شهر آباد»، بیدستان «شهرستان»، اردبیل «آرد + ویل = شهر مقدس»، بوده و بیدگل به‌معنای شهر سرسبز و آباد معرفی می‌شود.
آران و بیدگل تا اواخر دوره قاجار، دو قصبه بزرگ بودند که گرداگرد هریک از این دو، برج و بارو و حصار دفاعی جداگانه‌ای کشیده شده بود و در مجاورت یکدیگر قرار داشتند. پس از دوران قاجار نیز، براساس قوانین تقسیمات کشوری، هرکدام، دارای شهرداری جداگانه بودند. با توجه به اینکه به‌مرور زمان و در اثر توسعه شهری، به یکدیگر متصل و در فاصله یک خیابان و یک مسیر مشترک قرار گرفتند، در اوایل دهه پنجاه شمسی، در یکدیگر ادغام و از لحاظ قوانین کشوری به‌صورت یک شهر درآمدند. شاردن، سیاح فرانسوی که در دوران صفویه در قرن یازدهم هجری به ایران سفر و از این ناحیه دیدن کرده است، در سفرنامه خود آورده که در آران 2000 باب خانه و 600 باغ زیبا وجود دارد و 1000 نفر کارگر ابریشم کار در آن به کار و فعالیّت اشتغال دارند.
زبان مردم این شهرستان فارسی رایج اما دارای لهجه‌های متفاوتی است و زبان آران و بیدگل در زمره زبان‌های پهلوی قدیم به‌شمار می‌رود.
نژاد مردم آران و بیدگل از نژاد اصیل آریایی است و اختلاط آن با نژادهای اقوام مهاجم تازی و ترک بسیار ناچیز بوده است.
آران و بیدگل در طول تاریخ همچون دو یار بوده‌اند که در ساحل دریای کویر زیسته‌اند. با وجود آنکه فاصله این دو شهر حداکثر حدود 200 متر است، تفاوت لهجه و آداب و رسوم در آنها آشکار است.
درباره دین و آیین مردم آران و بیدگل تا زمان ظهور مکتب اسلام اطلاع چندانی در دسترس نیست. اما آنچه مسلم است با طلوع خورشید اسلام ساکنان این منطقه از جمله اولین مناطق مرکزی بودند که به اسلام گرویدند و به خاندان رسالت و امامت عشق ورزیده‌اند.
در شهرستان آران و بیدگل که در محور شمال استان اصفهان واقع شده، علاوه بر بافت‌های ارزشمند شهری و روستایی، صدها اثر و بنای زیبای تاریخی و ارزشمند اعم از بقاع متبرکه، مساجد، حسینیه‌ها، تکایا، حمام، آب‌انبار، قلعه و کاروانسرا، خانه‌های تاریخی و محوطه‌های تاریخی وجود دارد که همراه با جاذبه‌های طبیعی به‌ویژه دیدنی‌های کویر (اعم از تپه‌های بلند و ریگزارها، گونه‌های گیاهی کویری، حیات‌وحش) این شهرستان را به یکی از قطب‌های مهم گردشگری کشور بخصوص درزمینهٔ اکوتوریسم مبدل ساخته است.
کل بناهای ثبت‌شده این شهرستان در فهرست آثار ملی کشور 128 اثر، آثار طبیعی 2 اثر، میراث معنوی 17 اثر، آثار منقول 2 اثر و تعداد بناهای ارزشمند و واجد شرایط ثبت در شهرستان بیش از 168 اثر است.
این شهرستان دارای دو محوطه ارزشمند و تاریخی در منطقه ویگل و فیض‌آباد است. در کتاب فرهنگ ایران‌زمین جلد 22 صفحه 443 وقتی از تاریخ آران و بیدگل سخن می‌رود، آمده که \"بنای آران و بیدگل قبل از بنای شهر کاشان بوده و چندین هزار سال قبل در آنجا دریایی بوده است که پس از خشک شدن آن در محلش شهر بنا شده است\".
هم‌اکنون طرح شناسایی آثار تاریخی، طبیعی، فرهنگی، معنوی و منقول شهرستان آران و بیدگل توسط کارشناسان اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان آران و بیدگل در حال اجرا است، لذا با تکمیل فرایند شناسایی، تعداد آثار شناسایی شده شهرستان به بیش از آمار فعلی افزایش خواهد یافت، با این وصف با آماده‌سازی پرونده‌های ثبتی به‌منظور ثبت در فهرست میراث‌فرهنگی کشور اقدام خواهد شد.
مردمی که از اهمیت مواریث و دارایی‌های فرهنگی، معنوی و هویتی خود به درستی آگاهی داشته باشند، نه تنها هرگز خواسته یا ناخواسته قدمی برای تخریب این آثار ارزشمند بر نخواهند داشت بلکه حفاظت از آن را امری بدیهی برای خود قلمداد می‌کنند، که این مهم، اصلی بنیادی در مبارزه با پدیده دلخراش وندالیسم نیز به شمار می‌رود.
* کارشناس ارشد میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان
انتهای پیام/
