یکی از اهداف توسعه در ایران توسعه فرهنگی ست که پیش‌فرض‌ها و ابعاد گوناگونی دارد و توجه به حفظ محیط طبیعی یکی از وجوه توسعه فرهنگی است. درواقع توسعه فرهنگی در یک سرزمین روزی حاصل خواهد شد که محیط طبیعی و محیط فرهنگی آن با یکدیگر پیوند خورده باشند و در راستای هم حفظ شوند. ثبت جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان یکی از میراث کهن ایران‌زمین و گیلان، در فهرست میراث جهانی در چهل و سومین گردهمایی جهانی یونسکو فرصت خوبی برای حفظ و احیای جنگل‌های گیلان و ایجاد هم‌گرایی لازم مابین عوامل مرتبط این حوزه است.
هیرکان از نام قدیم گرگان گرفته شده است و به معنی سرزمین گرگ‌هاست. جنگل‌های هیرکانی، منطقه‌ای جنگلی در کرانه جنوبی دریای کاسپین و بخش شمالی رشته‌کوه‌های البرز که غنا فرهنگی و تنوع زیستی، گونه‌های بومی نادر و منحصربه‌فرد گیاهی و جانوری و زیبایی حیرت‌انگیز طبیعی‌اش چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. این جنگل‌ها نوار سبزی به طول 850 کیلومتر و مساحت یک‌میلیون و 850 هزار هکتار هستند که سواحل جنوبی دریای کاسپین را پوشانده‌اند و باقی‌مانده جنگل‌های پهن‌برگ خزان کننده از دوران سوم زمین‌شناسی هستند و فرآیند تکامل آن‌ها از 25 تا 50 میلیون سال پیش به شکل طبیعی و پیوسته ادامه یافته است. بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها امروزه به‌صورت فسیل در اروپا یافت می‌شوند به همین دلیل از این جنگل‌ها به‌عنوان «فسیل زنده» یا «موزه طبیعی» یاد می‌شود.
از مجموع 12 سایت در سه استان گیلان، مازندران و گلستان، 3 سایت سیاه رود رودبار، گشت رودخان و لیسار در استان گیلان قرار دارند. سایت لیسار و گشت رودخان شمالی‌ترین و غربی‌ترین سایت‌های معرفی‌شده هستند. سیاه رود رودبار نیز با دارا بودن توده جنگلی کوهستانی بسیار منحصربه‌فرد و تنوع اقلیمی، یکی دیگر از سایت‌های قرارگرفته در این فهرست است.
ثبت جنگل‌های هیرکانی فرصتی مناسب برای پیوند داشته‌های طبیعی گیلان با گنج گرانبهای فرهنگ آن است. تلاقی طبیعت به‌عنوان زیستگاه اصلی مردمان این سرزمین، با داشته‌های فرهنگی آن می‌تواند نقطه عطفی در تغییر نگاه و چگونگی توسعه در استان گیلان باشد. برای نیل به این هدف تحلیل و تفسیر اهمیت این جنگل‌ها، تبیین فرهنگ هیرکانی و برنامه‌ریزی توسعه محور با رویکرد پایدار، حفظ محیط‌زیست و آموزش همگانی وظیفه‌ای خطیر بر دوش دستگاه‌های اجرایی، تشکل‌های مردمی و فعالان این حوزه است.
توجه ویژه به راهکارها و راهبردهای حفظ و نگهداری این میراث طبیعی فرهنگی در مواجهه با بلایای طبیعی و غیرطبیعی، احیاء، رشد و نمو فرهنگ آن از آداب و رسوم منطقه گرفته تا تولیدات فرهنگی، هنری و صنایع‌دستی با تکیه بر ظرفیت‌های جوامع محلی و استفاده از پتانسیل‌های مغفول گردشگری پایدار، مجموع فعالیت‌هایی است که می‌تواند ما را در حفظ این گنج گیلانی یاری نماید. به همین منظور اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با راه‌اندازی دفتر پایگاه جنگل‌های هیرکانی گیلان و افتتاح آن در اول تیرماه 1399 در موزه میراث روستایی به‌صورت هدفمند برای تحقق این مهم برنامه‌ریزی و فعالیت خواهد نمود.
* مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان
انتهای پیام/
