محمد خیابانی در سال ۱۲۵۹ هجری شمسی در خامنه به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات ابتدائی در زادگاهش خویش به "پتروفسک، از شهرهای قفقاز که به ماخاچ قلعه نیز معروف است"رفت و در تجارتخانه پدرش مشغول بکار شد، او در بازگشت به تحصیل علوم دینی در مدرسه طالبیه تبریز پرداخت، او در کنار علوم دینی، ریاضیات و حکمت و طبیعیات و تاریخ ادبیات را نیز فراگرفت و در اندک مدتی به مدارج بالای علمی نائل شد. شیخ محمد خیابانی در جنبش مشروطه در صف آزادی خواهان قرار گرفت و پس از فتح تهران و تشکیل مجلس دوم به نمایندگی مجلس انتخاب شد و در پی اولتیماتوم روسیه به دولت ایران، به‌عنوان یکی از مخالفان سرسخت آن به مبارزه برخاست .
او که از سال ۱۲۹۵روزنامه تجدد را در تبریز منتشر می‌کرد، در روز ۱۷ فروردین‌ماه ۱۲۹۹ بر ضد قرارداد استعماری ۱۹۱۹ وثوق‌الدوله در تبریز قیام کرد. خیابانی همواره " آذربایجان را جزء لاینفک ایران و ایران را جزء لایتجزی آذربایجان" می‌دانست و بر این اصل اساسی در مواضع خویش پافشاری می‌نمود، این موضوع اتهاماتی را که مخالفانش به دنبال تغییر نام آذربایجان به "آزادیستان" به او و قیامش وارد می‌ساختند، نفی می‌کند.
قیام شیخ محمد خیابانی شش ماه به طول انجامید و در جریان آن برای انجام اصلاحات اساسی در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تلاش شد. سرانجام با انتصاب مخبرالسلطنه به سمت والی آذربایجان، او به یاری نیروهای قزاق به سرکوب قیام پرداخت و شیخ محمد خیابانی نیز در روز ۲۲ شهریورماه سال ۱۲۹۹ شمسی به شهادت رسید. پیکر شیخ محمد خیابانی که به‌طور موقت در گورستان سید حمزه تبریز دفن شده بود توسط خانواده‌اش به تهران منتقل و در صحن حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به خاک سپرده شد.
خانه این مبارز و شهید راه استقلال و استبداد ستیزی ایران در محله خیابان از کوی‌های قدیمی تبریز قرار دارد (ابتدای خیابان شهید بهشتی فعلی و خیابان منصور سابق) در داخل کوچه‌ای امروزه بنام شیخ محمد خیابانی نامیده می‌شود، این خانه در سال‌های اخیر توسط اداره کل وقت میراث فرهنگی استان تملک و متعاقباً عملیات استحکام‌بخشی و مرمت در آن به اجرا درآمده است .
ایده تبدیل این خانه تاریخی به خانه موزه که در واقع خواست همه دوستداران تاریخ و فرهنگ این سرزمین تلقی می‌شد، ایده‌ای جالب و جذاب بود و تنها چیزی که عملی ساختن آن را سخت جلوه می‌داد، پراکندگی و در دسترس نبودن آثار و اسناد موردنیاز برای تأمین محتوای نمایشی موزه بود. نخستین گام در راه ایجاد خانه موزه شیخ محمد خیابانی در ۲۲ شهریورماه سال ۱۳۹۷ با برگزاری نمایشگاهی در قالب عکس و سند به مناسبت نود و هشتمین سالگرد درگذشت شیخ محمد خیابانی در این خانه برداشته شد. این حرکت استقبال خوبی به دنبال داشت، ضمن آنکه با طرح موضوع در سطحی وسیع‌تر زمینه را برای همکاری‌های مؤثرتر افراد و سازمان‌ها در گردآوری محتوای موزه فراهم نمود و پس از آن در طی برنامه‌ای یک‌ساله و با گردآوری اسناد، تصاویر و سایر مستندات تاریخی و انجام مطالعات لازم، طرح محتوایی تشکیل این خانه موزه توسط اداره کل موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی تاریخی وزارت میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع‌دستی به تصویب رسید و پس از اجرای طرح مذکور، فاز اول خانه موزه شیخ محمد خیابانی در شهریورماه ۱۳۹۸ و هم‌زمان با نودونهمین سالگرد شهادت شیخ محمد خیابانی به بهره‌برداری رسید.
اقدامات مؤثری از جمله نصب تابلوهای راهنما و تندیس شیخ محمد خیابانی در میدان شهید بهشتی و معرفی این خانه موزه در قالب تهیه گزارش‌ها متنوع توسط رسانه‌ها در افزایش میزان بازدیدها از این خانه موزه مؤثر بوده است. نکته دیگر توجه به فعال‌سازی کارکردهای آموزشی و پژوهشی در این خانه موزه است. هم‌اینک مجموعه ارزشمندی از اسناد تاریخی مربوط به شیخ محمد خیابانی و نهضت آزادیستان در این خانه موزه گردآوری‌شده، ضمن آنکه آرشیو نسبتاً کاملی از نشریات نهضت، دربرگیرنده روزنامه تجدد و مجلّه آزادیستان، موجبات شکل‌گیری آرشیو غنی پژوهشی در این خانه موزه را فراهم ساخت که مورد استفاده پژوهشگران تاریخ معاصر و به‌ویژه نهضت مشروطه واقع می شود.
امر گردآوری آثار و مستندات تاریخی به‌منظور تقویت محتوای نمایشی موزه و آرشیو پژوهشی آن در کنار پژوهش بر روی اسناد تاریخی مرتبط با شیخ محمد خیابانی و همکاری با مؤسسات آموزشی و تحقیقاتی در این زمینه راهبرد اساسی خانه موزه شیخ محمد خیابانی تلقی می‌شود و در این رهگذر رویداد محور نمودن فعالیت‌های این خانه موزه یکی از اهداف اصلی آن به‌شمار می‌آید.
انتهای پیام/
