به‌گزارش میراث‌آریا، تیمی متشکل از 40 کارگر و باستان‌شناس که در محوطه مسجد نوری زیر نظر یونسکو و دولت کار می‌کردند، حین حفاری در این سایت تاریخی به کشفی رسیدند که در تاریخ ثبت نشده بود. این مسجد که در طول جنگ‌های عراق و نیروهای داعش تخریب شده بود، اکنون آجر به آجر بازسازی می‌شود تا امید را به شهر جنگ ‌زده بازگرداند.

خیرالدین ناصر، مدیر اداره آثار باستانی و میراث نینوا، می‌گوید: «طی حفاری‌های باستان‌شناسی، درز و شکاف‌هایی که به چهار اتاق منتهی می‌شدند کشف شد. این اتاق‌ها برای وضو گرفتن ساخته شده و تا کنون مدفون مانده بودند. همچنین هیچ شواهدی از وجود چنین اتاق‌هایی در کتب تاریخی ثبت نشده بود، چون از قرن 12 میلادی تا امروز از نظرها پنهان مانده بودند.»

در حفاری اخیر مصنوعات دیگری مانند کوزه‌ها، سفالینه‌ها و تکه سنگ‌های حجاری شده به علاوه سکه‌هایی از دوران تاریخی متفاوت کشف شد.

بازسازی مسجد نوری، یکی از پیچیده و بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های بازسازی در دوران مدرن است. مراحل زیادی باید طی شود تا از ایمنی سایت، استحکام بخشی سازه باقی مانده و حفاظت از سنگ‌های پراکنده در سایت برای استفاده در مراحل بازسازی اطمینان حاصل شود.

در مرداد سال 1400، زمان مطالعه و تحقیق برای اطمینان از ایمنی شالوده مسجد فرا رسیده و یک عملیات حفاری در نزدیکی نمازخانه آغاز شده بود. در طول این کاوش، کارگران کف اصلی مسجد را پیش از بازسازی آن کشف کردند. آن‌ها حین کار بر روی قسمت تازه نمایان‌ شده، متوجه درز و شکاف‌هایی در زیر کف مسجد شدند که به اتاق‌هایی منتهی می‌شد که عملا در زیر مسجد مدفون شده بودند.

پس از حدود 6 ماه کاوش، اتاق‌های مدفون‌شده کشف شدند. این چهار اتاق در زیر مسجد به یکدیگر متصل و دیوارهای جداکننده این اتاق‌ها در واقع پایه‌ ستون‌های مسجد نوری بودند. در طرفین هر اتاق فضاهایی برای ذخیره آب و کانال‌های تخلیه آب به همراه دو ورودی مجزا طراحی شده بود. این شواهد نشان‌دهنده این است که این اتاق‌ها برای وضو گرفتن ساخته شده بودند.

کشف اخیر برای جامعه باستان‌شناسی عراق بسیار مهم است این اکتشاف، نوری تازه بر تاریخ مسجد نوری می‌اندازد و به همراه ارائه شواهد ملموس، تاریخ غنی این سایت را به شکل بهتری نشان می‌دهد. مسجد نوری مناره بسیار معروفی به نام گلدستهٔ خمیده (به عربی: الحَدباء) داشت که قدیمی‌ترین منارهٔ عراق بود و به علت انحنای آن به این نام خوانده می‌شد. طی عملیات تروریستی داعش در انفجار مسجد موصل این مناره منهدم شد.

محمد صلاح، یک فرد از اهالی موصل، می‌گوید: «من مدت زیادی است که اخبار مربوط به بازسازی مسجد را دنبال می‌کنم و البته فقط من نیستم، چهار میلیون مسلمان موصلی که به این بنا دل بسته‌اند نیز مانند من مشتاق هستند. وقتی خبر کشف جدید را شنیدم بسیار خوشحال شدم، چراکه یافتن چنین میراث و گنج مدفون ارزشمندی پس از آن عملیات تروریستی به یک معجزه می‌ماند. درست است که ما چیزهای زیادی از دست دادیم، اما امید دارم که چیزهای بهتری بر سر راهمان باشد. آرزو می‌کنم یک روز این سایت به روی گردشگران باز شود و این شهر قدیمی دوباره به پویایی قدیم خود بازگردد. این اتفاق موجب بالا رفتن استانداردهای زندگی ما خواهد شد. این شهر لیاقت عملیات کاوش و حفاری را دارد، چراکه سرشار از جزئیات و شگفتی‌های باستان‌شناسی است.»

مسجد نوری سبک معماری خاصی دارد. سیستم منحصربه‌فرد توزیع آب این مسجد در هیچ جای عراق متدوال نبوده است. این وضوخانه قرن‌های زیادی مدفون ماند تا سرانجام در زمان مناسب، نوری از تاریخ غنی را بر دل مردم شهر بتاباند و به آنان قطعه‌ای از تاریخ گمشده‌شان را بازگرداند.

800 سال پس از ساخته شدن این مسجد و مناره زیبایش که بر شهر قدیمی موصل عراق اشراف داشتند، در سال 2017 توسط داعش طی درگیری این نیروها و ارتش عراق منهدم شدند. تبدیل این مکان نمادین به یک ویرانه تمام مردم موصل را شوکه و غمگین کرده بود.

اما در سال 2018 کمتر از یکسال پس از پایان درگیری، یونسکو طرح ابتکاری برجسته خود، «احیای روح موصل» را کلید زد و اقدام به آغاز همکاری با دولت امارات متحده عربی و وزارت فرهنگ عراق و ديوان الوقف السني نمود. ورای بازسازی این میراث ویران‌شده، این طرح موجب ایجاد مشاغل و افزایش انسجام جامعه در این شهر جنگ‌زده شده است.

*ترجمه: آناهیتا رشیدی

انتهای پیام/