میراث آریا: سیستان و بلوچستان سرزمینی وسیع با آداب‌ورسوم خاص و هنرهایی لطیف همچون خامه‌دوزی، سفالگری، حصیربافی، خولک بافی، سکه دوزی، سوزن‌دوزی و... است که در بین تمام اینها سوزن‌دوزی نور چشم زنان بلوچ بوده و دارای جایگاهی خاص است.
زنان این خطه از کشورمان که این هنر را از مادربزرگ‌های خود به ارث برده‌اند علاوه بر خانه‌داری و همیاری مردان در اموری چون دامداری و کشاورزی به انجام کارهایی مانند سوزن‌دوزی، سکه دوزی، گلیم و قالیبافی و حصیربافی مشغول هستند.
هنر سوزن‌دوزی در سیستان و بلوچستان از هنرهای کاربردی است و با دوخت مناطق دیگر ایران کاملاً فرق دارد ازاین‌حیث به آن «بلوچی دوزی» می‌گویند.
امروزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی صرف‌نظر از زیبایی و کاربردهایشان، بستر مناسبی برای اشتغال‌زایی و کارآفرینی به شمار می‌روند و بسیاری از زنان و مردان به‌ویژه در جوامع محلی و شهری از تولید و فروش محصولات صنایع‌دستی امرارمعاش می‌کنند و تعداد زیادی از فعالان اقتصادی و اجتماعی در این بخش سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
به گفته مسوولان میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان سال گذشته بر اساس آمار گمرک ۶۰۵ هزار دلار صنایع‌دستی از استان به وزن ۶ هزار و ۸۶۰ کیلوگرم به مقصد کشورهای همسایه و حاشیه خلیج‌فارس و اسکاندیناوی، کانادا، استرالیا و دانمارک صادر شده است.
صنایع‌دستی بخشی از هنر و صنعت ملت‌هاست که به علت برخورداری از ارزش‌های فرهنگی و هنری و ذوق و اندیشه در تولید، علاوه بر جنبه‌های مصرفی، دارای ارزش‌های هنری و ظرفیت‌های ویژه هستند.
در شرایط فعلی که بیکاری از مشکلات اساسی جامعه است، راه‌اندازی و توسعه کسب‌وکارهای خانگی راهکاری کم‌هزینه و پر بازده برای مقابله با این معضل است که مشاغل خانگی علاوه بر درآمدزایی برای اقشار جامعه در افزایش تولید ناخالص داخلی نیز نقش دارد.
در همین زمینه ۱۳ گروه شغلی در عرصه صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان در قالب ۲۴ رشته فعالیت دارد که سوزن‌دوزی یکی از زیرمجموعه‌های گروه رودوزی به شمار رفته و صنعتی است که می‌تواند یک‌پارچهٔ ساده را به اثری هنری و پرنقش‌ونگار تبدیل کند؛ خواه این پارچه برای یک لباس به کار برده شود، یا یک تابلوی زیبا که گوشه‌ای از خانه را زینت ببخشد.
این هنر اصیل همان‌طور که از نامش پیدا است، به کمک سوزن‌هایی ظریف و نخ‌های رنگی و بر روی انواع بافت و پارچه انجام می‌شود. هنرمند سوزن‌دوز، طرح موردنظر خود را به ظرافت و دقت روی پارچه می‌کشد و بعد شروع به دوختن می‌کند.
عمده پارچه‌هایی که برای سوزن‌دوزی به کار برده می‌شوند از جنس کتان، ابریشم و زربافت است. سوزنی که برای این کار استفاده می‌شود بستگی به نوع پارچه دارد؛ اما بیشتر از سوزنی به نام «سوزن شارپ» استفاده می‌شود و سوزن‌های بیتوین، کرویل، چنایل، تاپستری و سوزن منجوق‌دوزی هم برای این کار مناسب است.
نخ‌هایی که برای دوخت به کار برده می‌شوند، بیشتر نخ‌های ابریشمی هستند و جالب است بدانید که در اصل، در هنر سوزن‌دوزی بلوچی تنها از چند رنگ محدود جگری تیره، سرخ، نارنجی، سیاه، سفید، سبز و آبی استفاده می‌شود و حتی ترکیب‌شدن این رنگ‌ها با هم به اصول و قواعد خاصی پایبند است.
با این تفاسیر سوزن‌دوزی، به‌عنوان هویت و اصالت زنان بلوچ در سیستان و بلوچستان است و کمتر بانوی بلوچی را در این منطقه می‌توان یافت که با این هنر آشنایی نداشته باشد.
هنر سوزن‌دوزی در اکثر شهرهای سیستان و بلوچستان وجود دارد؛ اما ایرانشهر به دلیل تعداد کارگاه‌های بیشتر، کیفیت سوزن‌دوزی و تکنیک‌های متداول در آن به‌عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی انتخاب شده است.
وجود چهره‌های سرشناس سوزن‌دوزی در ایرانشهر به‌ویژه مهتاب نوروزی که از شهرت جهانی برخوردار است تأثیر بسزایی در ملی‌شدن این شهرستان داشت.
صادرات هنر سوزن‌دوزی دست زنان به دبی و کانادا
اسماً نصرتی یکی از بانوان کارآفرین صنایع‌دستی در رشته سکه دوزی، سوزن‌دوزی و طراحی دوخت شهرستان فنوج بیان کرد: ین کار را از کودکی یاد گرفتم؛ اما هفت سال است که به‌صورت جدی وارد عرصه کار در این حوزه شده‌ام.
او افزود: دانشجوی دانشگاه بندرعباس بودم آنجا متوجه شدم سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان خیلی طرف‌دار دارد، تصمیم گرفتم باتوجه‌به علاقه و رشته تحصیلی‌ام که طراحی بود اقدام به طراحی سوزن‌دوزی بر روی البسه، کیف، کوسن و... کنم که خوشبختانه با استقبال خوبی مواجه شدم و انگیزه کار برایم دوچندان شد.
این بانوی کارآفرین فنوجی ادامه داد: ازآن‌پس در شهرستان فنوج تولیدات خودم را بر روی کالاها و ابزار مختلف انجام داده و برای فروش به نمایشگاه‌های سراسر کشور به‌ویژه بندرعباس، چابهار و زاهدان ارسال می‌کنم که مشتریان پروپاقرصی دارند.
او در تکمیل مطلب فوق تأکید کرد: تمام تولیدات سوزن‌دوزی و سکه دوزی شده دست بانوانی که این آموزش را فراگرفته و با بنده مشغول به کار هستند به بازارهای خارج از کشور نیز صادر می‌شود که دبی و کانادا از جمله کشورهایی هستند که بازار مشتریان ثابت محصولات ما را به خود جذب کرده‌اند.
نصرتی ظهار کرد: در این زمینه هر سال فصل تابستان اقدام به ارائه آموزش به علاقه‌مندان در این حوزه می‌کنم به‌گونه‌ای که طی این سال‌ها بیش از ۵۰۰ نفر این مهارت‌ها را فراگرفته و اکثر آنان نیز وارد بازار کار شده‌اند.
این بانوی کارآفرین ایجاد بازار فروش هنر دست زنان را بهره‌گیری از ظرفیت دریچه فضای مجازی عنوان کرد و گفت: برپایی نمایشگاه می‌تواند در معرفی هنر صنایع‌دستی و رونق بازار فروش صنعتگران اثرگذار باشد که خواسته ما از متولیان امر حمایت در این زمینه و همچنین تخصیص وام و تسهیلات کم‌بهره برای رونق کار و ایجاد اشتغال است.
تقویت زنجیره ارزش تولید راهکار مؤثر در رونق صنایع‌دستی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان نیز گفت: در تلاش هستیم تا شرایطی فراهم شود که زنجیره ارزش تولید صنایع‌دستی تقویت شود چرا که این امر تأثیر بسزایی در فروش و جایگاه بسته‌بندی محصولات صنایع‌دستی دارد.
علیرضا شه بخش افزود: زنجیره ارزش صنایع‌دستی، یک سیستم اقتصادی شامل مجموعه‌ای از فعالین و فعالیت‌های تجاری است که کسب‌وکار آن‌ها در امتداد یکدیگر، موجب تکامل و تجارت محصول، از تولیدکنندگان ابتدایی به مصرف‌کنندگان نهایی می‌شود و برای هر یک از فعالان شبکه، ارزش اقتصادی خلق می‌کند.
او ادامه داد: صنعت گردشگری به‌عنوان نزدیک‌ترین صنعت به صنایع‌دستی می‌تواند در راستای ایجاد و گسترش بازار صنایع‌دستی، نقش حیاتی ایفا کند چرا که خرید سوغات از مهم‌ترین و محبوب‌ترین فعالیت‌های گردشگران محسوب می‌شود.
این مسئول ادامه داد: در تلاش هستیم تا شرایطی فراهم شود که زنجیره ارزش تولید صنایع‌دستی تقویت یابد چرا که این امر تأثیر بسزایی در فروش و جایگاه بسته‌بندی محصولات صنایع‌دستی دارد.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اظهار کرد: ازآنجایی‌که ارتقای سطح بخش‌های آموزش و احیای صنایع‌دستی در دستور کار اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است حمایت از فعالان این حوزه نیز از اولویت کاری این اداره کل خواهد بود.
انتهای پیام/
نظر شما