میراث آریا: اصالت تعزیه اغلب به نسخه‌های تعزیه که اصطلاحاً به آن عریضه گفته می‌شود و استفاده از ابزار، موسیقی و حتی هنرمندانی که به جای شخصیت‌های واقعه کربلا دم می‌گرفتند بوده است، اما به گفته قدیمی‌ترهای هنر تعزیه، هم متن‌ها یا همان عریضه‌ها، هم موسیقی و هم نوع لباس و ابزار تعزیه با گذشته بسیار متفاوت شده است.
اصالت تعزیه در بسیاری از مناطق کشور از دست رفته است، در استان یزد شاید تعزیه مانند مناطقی نظیر طالقان، تفرش، استان مرکزی و... که از آن‌ها به عنوان مهد تعزیه یاد می‌شود، رونق نداشته باشد، اما بی‌شک یکی از اصیل‌ترین، بهترین و پرمخاطب‌ترین تعزیه‌های ایران در دهه آخر ماه صفر در مناطقی از استان یزد از جمله روستاهای اردکان برگزار می‌شود.
یکی از روستاها و مناطق استان یزد که به دلیل برگزاری تعزیه در روزهای پایانی ماه صفر، شهرت پیدا کرده و با آغاز این مراسم، جمعیت روستا چندین برابر می‌شود، روستای توت ارکان است.
قدمت تعزیه روستای توت
روستای توت که در ۶۰ کیلومتری شرق شهرستان اردکان قرار دارد از مهم‌ترین مناطق برپایی آیین سنتی تعزیه است که هر سال در هفته آخر ماه صفر، عزاداران و عاشقان زیادی را به سمت خود می‌کشاند و بیش از ۲۰ گروه تعزیه‌خوان در این روستا در طول یک هفته فعالیت می‌کنند.
اجرای هنر تعزیه یکی از سنت‌های عزاداری در ترسیم و بازسازی و بیان ابعاد نهضت خونین عاشورا است که در روستای توت اردکان سابقه‌ای به قدمت دوره حکومت قاجاریه دارد و طی سالیان متمادی جایگاه خود را در فرهنگ این مردم حفظ کرده است.
مراسم تعزیه روستای توت خیل عظیم گردشگران را به روستا می‌کشاند
جمعیت این روستا در ایام عادی سال به زحمت به ۲۰ نفر می‌رسد اما در این چند روز جمعیتی بالغ بر ۲۰هزار نفر برای عزاداری به روستای توت می‌آیند که این موضوع هم در نوع خود جالب است.
برگزاری آیین تعزیه در روستای توت شور و حال دیگری دارد و حال و هوایی وصف‌ناپذیر در میان مردم ایجاد می‌کند که همین امر موجب شده تا هر سال عده زیادی از تماشاچیان را مردمانی از استان‌های فارس، کرمان و اصفهان تشکیل دهند و حتی در سال‌هایی از استان‌های تهران و سیستان و بلوچستان نیز برای شرکت در آیین ویژه تعزیه به روستای توت می‌آیند.
آیین ویژه روزهای پایانی ماه صفر در روستای توت به شکل ویژه‌ای برگزار می‌شود و این آیین حتی به عنوان میراث معنوی با شماره ۵۳ در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسیده است.
مراسم خاص ایام پایانی ماه صفر در روستای توت در سه بخش کلی عزاداری، تعزیه‌خوانی و نخل گردانی خلاصه می‌شود و این مراسم هر سال به رغم تمام مشکلات و مسائل مختلف و عدم برنامه‌ریزی‌ها، باشکوه‌تر از سال قبل برگزار می‌شود تا اثبات این حدیث باشد که «ان لقتل الحسین حراره فی قلوب المسلمین».
تعزیه‌خوانی در روستای توت و برخی دیگر از مناطق عقدا موروثی است و معمولاً شخص غریبه‌ای وارد اجرای تعزیه‌ها نمی‌شود و این آیین نسل به نسل از پدر به پسر به ارث رسیده است و همین امر نیز سبب شده تا تعزیه توت، اصالت خود را حفظ کند و هنوز هم با سبک و سیاق دهه‌های گذشته برگزار شود.
مراسم ویژه روستای توت، معمولاً از عصر آغاز می‌شود و بعد از نماز مغرب و عشا، با دود کردن اسفند و چاووشی خوانی پیرمردی که اسفند به دست دور حسینیه می‌گردد، آغاز می‌شود.
کم‌کم مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی و پس‌ازآن علم‌گردانی یا نخل‌گردانی آغاز می‌شود و در سال‌های قبل نیز مراسم چراغ‌گردانی در روستا رواج داشته است.
پس از این مراسم‌ها، تعزیه آغاز می‌شود و از آنجا که تعزیه و مراسم‌های این روستا به صورت طایفه‌ای برگزار می‌شود، هر شب یک طایفه برگزاری مراسم را به عهده‌دارند و اوج وحدت و همدلی در روستا در این چند شب به نمایش گذاشته می‌شود، در این پنج روز، پنج تعزیه برگزار می‌شود که عبارت‌اند از تعزیه حضرت ابوالفضل، حرّ، مسلم، علی‌اکبر و حضرت امام حسین (ع) و در برخی موارد، تعزیه امام رضا (ع) نیز برگزار می‌شود.
توزیع غذای نذری
پخش غذای نذری در این روستا خود حکایتی بسیار دیدنی و شنیدنی است. نذری‌های این مراسم نیز در نوع خود بی‌نظیر است و تماماً از محل نذورات مردمی، پنج روز و شب مردم در این حسینیه اطعام می‌شوند و به جز آش نذری، غذا، گوشت و... دم‌کرده یا شربت گل‌گاو زبان این مراسم زبانزد است.
در طول این پنج روز عزاداری، طی دو وعده ناهار و شام از خیل عظیم مردم عزادار با غذای نذری و تبرکی حسینیه پذیرایی می‌شود، به طوری که در هرروز چند هزار پرس غذا آماده می‌شود. مردم اردکان به این حسینیه اعتقاد دارند و بسیار آن را محترم می‌دارند و به انحای مختلف این عشق و ارادت خود را ابراز می‌کنند؛ از اعطای کمک‌های نقدی تا نذر گوشت قربانی. عده‌ای هم با وسایل و امکانات شخصی خویش به مردم خدمت‌رسانی می‌کنند.
برگزاری اصیل این آیین، در طول ۱۵۰ سال گذشته، بدون وقفه و تعطیلی هر سال انجام‌شده و هیچ چیز نتوانسته در برگزاری این مراسم خللی وارد کند.
گزارش از نجمه میثاق، کارشناس روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد
انتهای پیام/
نظر شما