میراث آریا: تاریخ اثر خود را به هر نحوی برجای می‌گذارد و ما در هرجای زمان که ایستاده باشیم می‌توانیم رد پای تاریخ را در خود و محیط اطرافمان ببینیم. از فرهنگ، آداب و رسوم تا آثار، بناها و کتاب‌های تاریخ همه رنگ و بوی گذشته دارند. گویی که گذشته با عبور از زمان حال هرگز تمام نمی‌شود و این اهمیت ایفای نقش درست در زمان حال را نشان می‌دهد. غافل بودن از هرآنچه که تاریخ پدید آورده است ما را به تکرار مکررات مجبور خواهد کرد و بر همین اساس است که باید گذشته را پاس بداریم و از آن بیاموزیم.

موزه‌ها مدرسه تاریخ هستند و در این همایش‌گاه‌ها است که می‌توانیم پای درس گذشته بنشینیم و مروری داشته باشیم بر هرآنچه که باعث شد امروز در این نقطه از تاریخ بدین‌گونه بایستیم. با نگاه کردن به اشیای موزه‌ای و مرور هرآنچه که به انسان گذشته است تا توانسته گام به گام بر روی کره خاکی به پیش بیاید و یاد بگیرد، عظمت تجربه و آموختن را به ما نشان می‌دهد. البته همه این عظمت را در آداب، رسوم و آموخته‌های انسانی که سینه به سینه نقل شده‌اند هم می‌شود یافت، جایی که موزه‌های سیار انسانی هستند.

موزه باستان‌شناسی اردبیل در جوار مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی محفلی برای پا گذاشتن در تاریخی حداقل هفت هزارساله است، این موزه در محدوده مجموعه جهانی بنایی تازه تاسیس اما با معماری تاریخی دارد که علاقمندان را به سپری کردن زمان بیشتری در یکی از زیباترین موزه‌های تخصصی باستان‌شناسی ایران دعوت می‌کند.

ساختمان موزه در دو طبقه به زیربنای ۱۷۰۰ مترمربع در سال ۱۳۸۷ در بافت تاریخی محله عالی‌قاپو به بهره‌برداری رسیده است و در گوشه گوشه آن می‌توان آثار به دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌ها و گورستان‌های تاریخی سراسر استان اردبیل و یافته‌های اتفاقی را مشاهده کرد.

ملکه گلمغانی‌زاده مدیر موزه‌های استان اردبیل می‌گوید: تنوع بالایی از اشیای مربوط به استان اردبیل در موزه باستان‌شناسی به نمایش گذاشته شده است که چیدمان آنها براساس دوره تاریخی انجام شده و در بخش‌های مختلف آن نسخ خطی، سکه‌ها، آثار سفالی و شیشه‌ای قابل مشاهده است.

سنگ افراشته‌های شهریئری

در مسیر بازدید از مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی آخرین مرحله موزه باستان‌شناسی است، وقتی که از محوطه‌ها و بناهای تاریخی سحرانگیز این مجموعه عبور می‌کنیم در نهایت به موزه‌ای می‌رسیم که گزیده‌ای از دوران باستان استان در آن قابل مشاهده است. پس از ورود به موزه، سنگ افراشته‌ها یا استیل‌های سنگی مربوط به عصر مفرغ و عصر آهن در ابتدا توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. این سنگ افراشته‌ها که به شکل انسانِ بدون دهان هستند از محوطه باستانی شهریئری در شهرستان مشگین‌شهر با قدمتی ۷ تا ۹ هزار ساله کشف شده و دو نمونه از آنها برای نمایش در موزه باستان‌شناسی به این موزه انتقال یافته‌اند.

سفال‌ها و چینی‌های منحصر به فرد اردبیل

سفال‌ها و چینی‌ها یکی دیگر از آثار مهم موجود در موزه باستان‌شناسی اردبیل هستند. ظروف و اشیا سفالی و چینی در اردبیل قدمت خاصی دارند، هم هنر ساخت سفال در این منطقه قابل توجه است و هم چینی‌های اهدایی به مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی در عصر صفوی، نام اردبیل را در کنار چینی‌های آبی و سفید جهانی کرده است. با ورود به موزه باستان‌شناسی اردبیل انواع مختلفی از این آثار را می‌توان مشاهده کرد.

ملکه گلمغانی‌زاده در مورد آثار سفال و چینی موجود در موزه باستان‌شناسی می‌گوید: سفالینه‌های عصر آهن مانند ریتون‌های منحصر بفرد که به اشکال مختلف حیوانی هستند و سفالینه‌های خاکستری، سفالینه‌های منقوش مثلثی سبک اردبیل، سفالینه‌های آبی و سفید دوره صفوی، سفالینه‌های نقش کنده زیر لعاب سلجوقی، سفال‌های زرین فام و یک رنگ صفوی و همچنین خمره‌های سفالی ذخیره آذوقه از جمله مهم‌ترین آثار موجود در موزه باستان‌شناسی اردبیل هستند.

 همه این اشیا در طبقه اول موزه قرار دارند، علاوه بر موارد ذکر شده، موزه سکه نیز یک اتاق را در طبقه اول به خود اختصاص داده است، سکه‌های بیزانسی و سکه‌های ادوار مختلف اسلامی در این بخش از موزه جای گرفته‌اند. همچنین سنگ قبرهای متعلق به شهدای چنگ چالدران و اشیاء فلزی مانند ابزار جنگی و زیورآلات مربوط به عصر آهن، دوره تاریخی و اسلامی در این بخش در معرض دید مخاطبان قرار دارند.

اسناد تاریخی و دیگر اشیای موزه باستان‌شناسی

اسناد تاریخی مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی نیز مانند خود این مجموعه از اهمیت خاصی برخوردار هستند. نامه‌ها و دستوراتی که اهمیت و جایگاه مجموعه و والی آن را در طول قرن‌ها نشان می‌دهند و در حافظه جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده‌اند. اتاقی در موزه باستان‌شناسی اردبیل به این مجموعه و اسناد مهم اختصاص یافته و نمونه‌هایی از آنها در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند. بازخوانی نامه‌ها و مکاتبات قرن‌ها پیش می‌تواند جذابیت ویژه‌ای برای علاقمندان داشته باشد.

نمونه تدفین دوره اشکانی در طبقه زیرین موزه

با ورود به طبقه زیرین موزه سالن دیگری پر از اشیای تاریخی توجه مخاطب را به خود جلب می‌کند. اشیایی مانند ظروف شیشه‌ای، پیکرک‌ها و سردیس‌های دوران تاریخی، نسخ خطی و قلمدان‌های لاکی عصر متاخر از جمله اشیای موجود در این طبقه است. اما نکته قابل توجه در این قسمت از موزه باستان‌شناسی اردبیل، نمونه لایه‌نگاری و نحوه تدفین دوره اشکانی است که از محوطه باستانی بوینی یوغون در شهرستان نیر به دست آمده و در معرض نمایش قرار دارد. کارشناسان موزه و میراث‌فرهنگی با اقدامی ابتکاری نمونه به دست آمده از کاوش سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ در این محوطه مربوط به دوره اشکانی را به شکل اولیه خود در موزه حفظ و به نمایش گذاشته‌اند که از جذابیت خاصی برای علاقمندان به باستان‌شناسی برخوردار است.

قرار گرفتن همه این اشیا در کنار هم و در موزه باستان‌شناسی اردبیل، مخاطبان و علاقمندان را به سفری پر رمز و راز در دل تاریخ دعوت می‌کند. جایی که رد پای گذشتگان به وضوح مشخص است.

گزارش: توحید سیف

انتهای پیام/