عقیل سیستانی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه صنایع‌دستی در یادداشتی نوشت: ابر و باد یکی از طرح‌های پرکاربرد در دستبافته منطقه سیرجان و مناطق همجوار است، این طرح همواره متشکل از نوارهای شکسته و زیگزاگی است که بخشی یا تمامی دستبافته و اغلب سفره ، گلیم و نمکدان را پوشش می‌دهد و تنوع زیادی دارد.

چنین طرحی در نگاه و ذهنیت بافنده عشایری آن منطقه، تلاقی تلاطم ابر و باد است؛ به همین دلیل به این نام در منطقه مشهور و معروف شده، شاید در گذشته نام دیگری داشته ولی بر اساس تحقیق میدانی امروزه به ابر و باد معروف است و در برخی از مناطق نمادی از جاری شدن آب و سمبلی از خیر و برکت و در تفاسیر نمادی از کوه، تپه و وفور نعمت و سرسبزی به شمار می‌رود.

این طرح در منطقه سیرجان بیشتر در دستبافته گلیمینه و تخت‌باف به کار رفته است، طرح ابر و باد در گذشته، بسیاری از دستبافته ایلات سیرجان از جمله افشار، بُچاقچی، قرائی، خواجویی، خراسانی، رائینی، لُری کوه‌پنجی و ایلات و طوایف بافنده دیگر کاربر داشته، اما این نقش و طرح بیشتر در سفره ایلات افشار، بُچاقچی، رائینی و قرائی، در دهستان‌های چهارگُنبد و بَلورد به کار رفته است.

بیشتر سفره ابر و باد با تکنیک تک‌قلاب و در ترکیب با تکنیک‌های پودمعلق و پودنما بافته شده و با نقوش مختلف از جمله سیبک، شایوو، ریزه‌نباتو، ماه‌سگار، جوسی، ترمئو و ... تزئین شده‌ است و بافندگان اغلب این تزئینات را با تکنیک پودمعلق ایجاد کرده‌اند؛ ناگفته نماند که در برخی سفره‌های ابر و باد در ایلات افشار، رائینی، بُچاقچی و ... علاوه بر شیوه بافت تک‌قلاب با تکنیک‌های پودمعلق و پودنما، بافنده از تکنیک شیریکی‌پیچ یا پیچ‌باف هم استفاده کرده است.

طرح و نقش ابر و باد به جز کاربردهای یاد شده، در پشت برخی دستبافته‌های کیسه‌ای ایلات مذکور نیز به کار رفته است، به نوعی می‌توان گفت، پشت اغلب دستبافته‌های کیسه‌ای گلیمینه و تخت‌باف ( منظور گلیم‌باف ) و فرشینه ( منظور قالی‌باف یا گره‌باف یا پرزدار ) این منطقه، یا ساده‌باف بدون نقش بوده است یا راه‌راه ( محرمات ) یا ابر و باد و به ندرت نقش‌دار بوده است.

گاهی نیز طرح ابر و باد به طور مستقل در گلیم زیرانداز به کار رفته است؛ در گذشته این طرح کمتر در زیر انداز ایلات سیرجان متداول بوده و گاهی در ایلات خواجوئی و قرائی بافته شده است.

طرح و نقش ابر و باد مختص گلیم ایلات سیرجان نیست، بلکه در برخی دستبافته‌های مناطق بافت و رابر و اغلب به دست ایلات سلیمانی، جبال‌بارزی، لُری و طوایف مستقل لُورک و قُتُلو و منطقه بردسیر اغلب ایلات قرائی و غُربا و دستبافته مناطق جنوب استان کرمان از جمله، جیرفت و اغلب ایلات جبال‌بارزی، مهنی، و سلیمانی، منطقه بافت اغلب ایلات افشار و رائینی کاربرد داشته است.

لازم به ذکر است که، طرح ابر و باد در بین ایلات ذکر شده به خصوص ایل جبال‌بارزی مناطق بافت و جیرفت بیشتر در قالب زیرانداز و سفره بافته شده است و گونه‌ای طرح و نقش اصیل به نام ترمه‌شونه‌ای نیز در دستبافته‌های عشایری دیده می‌شود که نزدیک به طرح و نقش ابر و باد است و در این منطقه به خصوص در دستبافته ایلات قرائی و خواجویی کاربرد فراوانی دارد.

انتهای پیام/