میراث‌آریا: کاروانسرای دودهک در شمال شرقی محلات، در مجاورت ساحل شرقی رودخانه قم‌رود و در مسیر جاده دلیجان به دهستان خورهه قرار دارد.
آرام و بی‌صدا در سکوت روستای دو دهک، فارغ از هیاهوی زندگی پر تلاطم شهری با مرور خاطرات گذشته کاروانسرایی زیبا و قدیمی خفته است، کاروانسرایی که روزی روزگاری محل رفت و آدم مسافران در راه مانده بوده است.
از کوچه باغ‌های دو دهک که عبور می‌کنید، در پیچ کوچه باغی سرسبز که صدای نهر آب جاری در آن موسیقی شب‌های پر از ستاره دو دهک را مینوازد، در نقطه‌ای رو به کوه و دشت کاروانسرای دودهک با گذشت سالیان سال هنوز مغرور وایستاده خودنمایی می‌کند.
از پله‌ها بالا می‌روید و آهسته آهسته از حال و هوای زندگی مدرن شهری خارج می‌شوید، سبک و آرام به گذشته دور نیاکان خود پا می‌گذارید، چه آتش‌هایی که در این کاروانسرا به شوق دیدن یاران خاکستر شدند و چه آتش‌هایی که از ترس راهزنان در این کاروانسرا پناه شدند، چه آتش‌هایی که از سوز و یخبندان زمستان‌های دلیجان و جاده‌های پر از برف سوختند و خاکستر شدند و چه آتش‌ها که تا رسیدن رد پای اسبان و اشتران خسته را می‌توان هنوز در اصطبل این کاروانسرا تصور کرد. حجره‌هایی که افراد خسته را پناه شدند، صدای قیج قیج درهای کوتاه چوبی که نشانه تواضع در رسم می‌همانی و می‌همان نوازی ایرانیان است، معماری زیبا، جذاب و بامعنای ایرانیان در حجره‌ها و تالارهای این کاروانسرا خشت به خشت بازدیدکنندگان را به گذشته نیاکانشان سوق می‌دهد تا بر خود ببالند که در چنین سرزمینی متولد شده‌اند.
فانوس‌های از نا افتاده و حتی آسمان پر از ستاره و ماه که کاروانسرا را به روشنایی مملو از زیبایی و نور می‌همان می‌کند، در کمی سکوت نیمه شب دودهک و بین آجرهای خشت و گلی لمس می‌شود.
کاروانسرای دودهک دلیجان بنایی تاریخی و زیبا که قدمت آن را به دوره صفویه منتسب کرده‌اند در حالی که معماری آن از شیوه معماری سلجوقیان پیروی می‌کند که همین‌امیر، تخمین قدمت بنا را مشکل می‌کند.
ابعاد آن۷۰/۵۳ در ۶۰/۵۳ متر است و در هر یک از دیوارهای شمالی و شرقی و غربی آن سه برج دیده‌بانی تعبیه شده که نشان می‌دهد کاروانسرا کاربردی به مانند یک قلعه نظامی داشته‌است که پس از عبور از دروازه ورودی کاروانسرا، ایوانی به طول ۱۱٫۳ متر و پهنای ۳٫۹ متر وجود دارد که انتهای آن با پله‌هایی به حیاط متصل می‌شود. ایوان‌های جنوبی و غربی آن که بعد از ایجاد بنا ساخته شده‌اند، دارای فرورفتگی‌هایی در دیوار هستند.
ایوان شرقی بر روی یک آب‌انبار زیرزمینی ساخته شده‌است. در سمت راست ایوان دو اتاق ساخته شده که اولی مربعی با ضع ۴٫۸ متر و سقف گنبدی است که درگذشته به‌وسیله یک در بزرگ به اتاق کناری ارتباط داشته‌است. این اتاق نمازخانه کاروانسرا بوده‌است. چهارگوشه کاروانسرا مشابه یکدیگر نیستند.
گوشه‌های شمال شرقی و جنوب غربی برای نگهداری بار و دوگوشه دیگر به عنوان اصطبل مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. پی‌های این بنا از سنگ رودخانه و ساروج و بقیه بنا از آجر ساخته شده‌است. حیاط این کاروانسرا ۲۷٫۲ متر طول و ۲۷٫۱ متر عرض دارد.
بام کاروانسرا را که وارد می‌شوید خنکای نسیم صبح بر گونه‌های شبنم‌زده می‌همانان مینوازد. گنبدهای کوچک بر روی بام، حیاط بزرگ و زیبایی که در چهار سمتش اتاق‌هایی را برای استراحت مسافران در خود جا داده است از بالای پشت بام بیش از هر زمان دیگری رخ نمایی می‌کند.
بوی کاهگل آب خورده، هیزم‌های آتش گرفته و زغال شده و حتی بوی چپق پدربزرگ‌ها نیز در فضای کاروانسرا به مشام می‌رسد. بوی دیزی دودزده و چای آتشی، بوی صفا و صمیمیت مستت می‌کند و ناخودآگاه به فرسنگ‌ها دورتر رهسپارت می‌کند به دورانی که مادربزرگ‌ها با چارقد سفید و سنجاقی زیر گلو در انتظار رسیدن مسافرانشان از مسافت‌های طولانی بودن و تنها دلخوشی و نقطه امن مسافران همین کاروانسراها بوده است.
آری این است قصه کاروانسرا دو دهک دلیجان که بعد از سال‌ها هنوز راهگشای توریست‌ها و مسافران است و امروز نیز به نوعی مأمن آرام و امن مردم خسته از زندگی شهرنشینی و خسته از دود و دم ماشین‌ها شده است.
زیبایی و قدمت کاروانسرای دو دهک دلیجان هر فردی را ترغیب می‌کند تا شال و کلاه کرده و سری به گوشه‌ای از تاریخ این مرز و بوم و زندگی نیاکانشان بزند.
قدمت این کاروانسرا را بیش از ۸۰۰ سال تخمین می‌زنند که آن را مربوط به دوران سلجوقی می‌کند. بعدها در زمان صفوی این بنا مرمت و به کاروانسرا تبدیل و جزء ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده توسط شاه عباس صفوی لقب گرفت.
کاروانسرای دودهک در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۹۶ به منظور مرمت و بهره‌برداری به جناب آقای هادی جلالی (سرمایه‌گذار بخش خصوصی و صاحب هتل سبز کارون دلیجان) سپرده شد.
مرمت این بنا حدود ۴ سال به طول انجامیده است تا این کاروانسرا به عنوان مکانی امن و تاریخی، پل ارتباطی بین آیندگان و گذشتگان باقی بماند.
گزارش از سایه قهیه ای خبرنگار
انتهای پیام/
نظر شما