شهرام امیری، کارشناس ارشد میراث‌فرهنگی و گردشگری استان اصفهان در یادداشتی نوشت: با نگاهی به تاریخ پرفراز و فرود ایران‌زمین درمی‌یابیم که این سرزمین با توجه به ساختار اجتماعی و همچون موفقیت سوق‌الجیشی خود همواره به محملی برای رخدادهای مختلف تبدیل شده است، لذا اگر امروزه به نیکی به روند رو به رشد صنعت گردشگری به‌ویژه در یک دهه گذشته نگاهی عمیق داشته باشیم درمی‌یابیم که رخدادهای فرهنگی به‌ویژه رخدادهایی که ریشه در رویدادهای تاریخی هر سرزمین دارند، نقش مهمی در ایجاد تنوع و تکثر که ازجمله شاخصه‌های شکل‌گیری شاکله‌های صنعت گردشگری است دارند.
با توجه به تنوع اقوام در جای‌جای ایران و همچنین بروز تحولات بی‌شمار در سیر تطور تاریخ این سرزمین، همواره شاهدیم تا در جای‌جای این سرزمین بزرگ و کهن متناسب بافرهنگ‌های بومی و حتی خرده‌فرهنگ‌ها، آیین‌ها و مراسم‌های مختلفی برگزار می‌شود که با توجه به اهمیت هرکدام از این آئین‌ها می‌توان آن‌ها را دستمایه مناسبی برای توسعه روند روبه رشد صنعت گردشگری بود.
آیین باشکوه قالی‌شویان که همه‌ساله در نیمه اولین ماه از پاییز در محور شمالی فلات مرکزی ایران و در محور تاریخی و گردشگری جهان شهر تاریخی کاشان برگزار می‌شود و یکی از مهم‌ترین آیین‌های دینی و حماسی مردم این سرزمین است که ریشه در اعتقادات کهن آن‌ها داشته و همه‌ساله با شور و احساسات خالصانه این مردم که نثار خاندان پاک اهل‌بیت پیامبر اکرم(ص) می‌کنند برگزار می‌شود.
این آیین همه‌ساله در پاسداشت مظلومیت امامزاده سلطان‌علی بن محمدباقر(ع) برگزار می‌شود و روایتی جالب‌توجه از نحوه زندگانی و سپس شهادت مظلومانه این امامزاده واجب‌التعظیم دارد که خود به حماسه‌ای ماندگار در بخشی از تاریخی پر فرازوفرود این سرزمین داشته و ریشه در باورها و اعتقادات آنان دارد.
بر اساس اعتقادات کهن مردم این سرزمین و بر اساس نظرات محققین و مورخان، با توجه به اینکه ایرانیان در طول حیات متمدنانه چند هزارساله خود، همواره با مخاطرات دائمی مواجه بودند، لذا سوگواری برای زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره بزرگان و عزیزانشان به یک فرهنگی ناب و ماندگار برای آن‌ها تبدیل شده است.
بر همین اساس در متون مربوط به تواریخ اسطوره‌ای ایران‌زمین به‌ویژه با الهام گرفتن از اثر جاویدان شاهنامه فردوسی، سوگواری‌های بزرگ آیینی در این سرزمین در دوران پیش از اسلام از سوگ سیاوشان (از قهرمانان اسطوره‌ای ایران‌زمین) آغاز و در دوران پس از اسلام به‌واسطه ظلم و ستم آشکار خاندان‌های بنی امیه و سپس بنی‌عباس بر تازه‌مسلمان شدگان ازجمله ایرانیان، سوگواری بر شهادت مظلومانه و درعین‌حال قهرمانانه حضرت سید الشهداء (ع) جایگاه ویژه‌ای در تاریخ این سرزمین به‌ویژه طی ۴۰۰ سال گذشته یافت است.
امامزاده واجب‌التعظیم علی بن محمدباقر(ع) از فرزندان امام پنجم شیعیان، امام محمدباقر(ع) است که در اوایل سده دوم هجری قمری بنا به دعوت مردم روستاهای اطراف کاشان همچنین اردهال، فین، خاوه و چهل حصاران و پس از اخذ دستور از پدر بزرگوارش به این محدود عزیمت کرد و سال‌ها در این محدوده به‌ویژه در پایگاه تمدنی کاشان به تبلیغ آیین شیعه پرداخت و این ایام هم‌زمان با ایام خلافت هشام بن عبدالملک از خلفای سفاک و خونریزی اموی بود.
با توجه به نفوذ روزافزون امامزاده سلطان‌علی، حاکم اموی منطقه اردهال حادث زرین کفش دچار وحشت شد و پس از اخذ دستور از خلیفه سفاک اموی و والی منطقه قم که اردهال در آن زمان زیر نظر والی قم اداره می‌شد، پس‌ازآنکه ۳ سال از ایام حضور امامزاده در محدوده کاشان می‌گذشت، امامزاده را به خانه خویش دعوت کرد. امامزاده سلطان‌علی (ع) نیز به همراه گروهی از اصحاب و دوستان به دارالحکومه اردهال رفته و در همین محدوده کنونی امامزاده در جنگی نابرابر با سپاهیان والی درگیر و پس از چند روز نبرد نابرابر در دومین جمعه از مهرماه با حیله و تزویر حارث به شهادت رسید.
انتشار خبر شهادت ناجوانمردانه امامزاده سلطان‌علی(ع) باعث خشم مردم کاشان و به‌ویژه روستای فین شد و مردم فین با چوب و چماق به اردهال رفته و پس از جنگی خونین پیکر پاره‌پاره شده امامزاده را از دشمن پس گرفته و پیکر او را در قالیچه‌ای که آن حضرت بر روی آن نماز اقامه می‌کرد، پیچیدند.
بر اساس روایات مختلف، برخی معتقدند پیکر مطهر امامزاده در شهر شازده حسین غسل داده شده و سپس مردم فین پیکر را به مردم خاوه برای دفن در محل کنونی تحویل می‌دهند و برخی دیگر از مورخان نیز معتقدند پیکر پاره‌پاره شده امامزاده که همچون امام حسین (ع) سر از تن مبارکش جداشده بود را بدون غسل بر روی قالی نهاده و به خاک سپرده و سپس قالی خون‌آلود را شست‌شو دادند.
با توجه به روایات مختلف، هم‌اینک نزدیک به یک هزار و ۳۰۰ سال است که مردم این مناطق همچنین چگونگی خونخواهی و سپس آئین خاک‌سپاری این امامزاده مظلوم، که شباهت خاصی به واقعه جان‌گداز کربلا دارد را همه‌ساله در نیمه مهرماه هرسال باشکوه خاصی برگزار کنند، زیرا مردم اردهال، فین و خاوه از آن زمان تاکنون در آیینی مفصل این مراسم را همه‌ساله در دومین جمعه مهرماه برگزار می‌کنند.
مراحل این آیین عبارت است از:
- جمعه جار: یک هفته پیش از برگزاری مراسم با اعلام عمومی برای برگزاری مراسم در صحن امامزاده تجمع و آمادگی خود را اعلام می‌کنند که در این میان مردم منطقه فین کاشان نقش مهمی در این آیین دارند.
- بازار اردهال: پس از آیین جار و آگاهی سازی همگان در طی یک هفته، بازاریان و عرضه‌کنندگان کالا به عرضه محصولات موردنیاز عزاداران می‌پردازند و این یک هفته بانام هفته زیارت امامزاده سلطان‌علی (ع) هم معروف است.
- آیین قالی‌شویان: آیین اصلی این مراسم در دومین جمعه پاییز و هم‌زمان با روز شهادت امامزاده، مردم منطقه و سایر مناطق استان و حتی مردمی از سراسر کشور در این آئین باشکوه که بعضا جمعیت آن‌ها به بیش از دویست هزار نفر بالغ می‌شود در آئین حاضر می‌شوند. جوانان محلی با پوشیدن پیراهن سیاه و در دست گرفتن چوب‌هایی با نقش و نگاره‌ای آئینی که نشان از قیام سال ۱۱۶ هجری دارد، قالی مخصوص حمل پیکر امامزاده را که همه‌ساله از نو بافته می‌شود در طی آئینی به کنار چشمه آب برده و سپس به صحن امامزاده بازمی‌گردند.
در این آیین باشکوه که با عزاداری و خواندن سرودهای حماسی همراه است، مردم مناطق فین و خاوه و سپس اردهال نقش اساسی ایفا می‌کنند و پس از برگزاری مراسمی باشکوه، قالی را به خادمان حرم مطهر تحویل می‌دهند.
آیین قالی‌شویان مشهد اردهال در هفتمین اجلاس کمیته میراث معنوی یونسکو در سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث ناملموس جهانی به ثبت رسید.
با توجه به ثبت جهانی این میراث ارزشمند آئینی و استقبال هزاران نفر از هم‌وطنان از این آیین که شاید بیش از ۲۰ روز فرآیند برگزاری آن به طول می‌انجامد، جای دارد تا مسئولان کشور و به‌ویژه مسئولان استان نگاهی ویژه به این آیین ارزشمند داشته باشند تا بتوان با برنامه‌ریزی مناسب زمینه را به‌منظور توسعه گردشگری فرهنگی ایجاد کرد. فراموش نکنیم که استان اصفهان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری فرهنگی کشور است، لذا گردشگرانی که اصفهان را مقصد خود در قالب گردشگری فرهنگی انتخاب می‌کنند، از علاقه‌ای خاص برای آشنایی بافرهنگ و تمدن و حتی خرده‌فرهنگ‌های مردم مناطق مختلف برخوردار هستند، لذا آیین‌های این‌چنینی نقش مهمی در استقبال گردشگران ایفا کرده و همین نکته ضمن بسط و گسترش تعاملات فرهنگی و حفظ این آیین‌های کهن، به توسعه اقتصادی این مناطق که متأسفانه در سالیان گذشته با هیولای خشک‌سالی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند ایفا خواهد کرد.
انتهای پیام/
نظر شما