به‌گزارش میراث‌آریا، علی ماهفروزی کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران در یادداشتی نوشت: به احتمال بسیار زیاد چشن چله این رسوم شادمانه پس از کشت گندم و جو در اواخر پاییز توسط کشاورزان اولیه در دوران نوسنگی انجام می‌شد. درشأن نزول این جشن آمده است که طولانی‌ترین شب سال در پایان پاییز برگ‌ریزان که در باور جوامع اولیه نحس نیز بوده با طلوع مهر به خرم روز آغاز زمستان یا همان انقلاب زمستانه تغییر می‌یافت که این باور در دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی با ثبت در تقویم زندگی ایرانیان معنای دیگری یافت. تحلیل گران باستان‌شناسی و تاریخ، قدمت احتمالی این جشن را بر اساس نقوش گردونه مهر بر روی سفال‌ها و دیگر ابزار آلات، رسوم کهن قبل از دوران تاریخی ایران می‌دانند.
اما آنچه‌که در این جشن، امر مهم و موضوع بسیار جذاب قلمداد می‌شود و واژه مهر یا ایزد خورشید و جشن یا امر شادمانه است که با طلوع خورشید، سیاهی و ظلمت را در نحس‌ترین و طولانی‌ترین شب سال به خرم روز روشن و پاکی بدل می‌کند (پیروزی اورمزد بر اهریمن). عظمت و جایگاه مهر یا خورشید در یک جشن فصلی و ساده به موضوع مهم نفوذ فرهنگی در دنیای باستان ختم می‌شود و این مهم در قلمرو وسیع ایران گسترش یافت که کاملاً بر یکپارچه بودن ایران فرهنگی فارغ از زبان تأکید دارد.
نقش این چنین رسوم‌ها در شکل‌گیری فرهنگ و تمدن ایران به‌عنوان یک ملت در سپیده دم تاریخی تأثیرگذار بود. به نظر می‌رسد علی رغم دیرینگی و کهن بودن جشن شب چله و نقش ایزد مهر یا میترا در ایران و بخشی از دنیای باستان غرب، نفوذ این آیین از دوران اشکانیان و ساسانیان به روم باستان قابل تامل است تا آنجا که این آیین مهم و تأثیرگذار در رم، به‌عنوان یکی از خاستگاه‌های فرهنگ و تمدن غرب نفوذ کرد و دین میترائیسم از خاستگاه ایرانی به عنوان آیین با نفوذ در رم گسترش یافت و دارای معابد و مناسک شد لذا برخی محققین تاریخ فرهنگی بر آن اعتقاد هستند که آیین میترائیسم در رم باستان نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری جشن کریسمس داشته است.
اگرچه از تأثیرگذاری این رسم بر جشن کریسمس بعنوان روز تولد حضرت مسیح برای نخستین بار در سال ۳۶۶ میلادی نمی‌توان با قاطعیت نظر داد ولی بر اساس شواهد و قراین، زمان وقوع و شیوه رفتاری زایش مسیح و زایش مهر در اواخر پاییز و آغاز زمستان شباهت‌های بسیاری را می‌توان در آن یافت. به نظر می‌رسد که شکست رومیان در زمان شاپور دوم ساسانی راه را برای جشن کریسمس با تم شب یلدا هموار ساخت و از آن پس این دو جشن به فاصله چند روز در طول ۱۶۵۹ سال همچنان ادامه دارند.
از موضوع با اهمیت جشن چله یا یلدا، قدرت نرم آن در دیپلماسی عمومی دوران تاریخی ایران است که با توجه به گسترش رفتار عدالت‌خواهانه دوران تاریخی ایران؛ این آئین بعنوان گفتمان غالب همزیستی مسالمت‌آمیز ایران با غرب در پناه دو جشن شادمانه مرزها را درنوردید و امروزه بعنوان یکی از ظرفیت اساسی در توسعه اقتصادی و بسط نشاط اجتماعی در غرب دارای کارکرد اساسی شد.
آنچه باعث تعجب است اینست که چگونه این رویداد مهم در خاستگاه خود یعنی ایران حتی از امر مهم اجتماعی به یک جشن ساده بدل گشت و نقش مهم و تأثیرگذاری در اقتصاد بدون نفت ایران ندارد. اما ریشه‌های نفوذ آن در غرب باعث رویکرد اقتصادی و منبع لایزال شادی در این جوامع شد. لذا با توجه به نکات فوق اگر فرض کنیم که کریسمس از قدرت و ظرفیت جشن چله یا یلدا برای برندینگ خود استفاده کرده، امروزه یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رویداد جهانی با گردش مالی عظیم در قلمرو جهان غرب یا کشورهای دارای سبک در گردشگری است.
به نظر می‌رسد پزوهشگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این خصوص وظیفه خطیری بر عهده دارد تا با پژوهش کافی زمینه رویداد بین‌المللی سالانه را با تمام ظرفیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در اواخر پاییز و اوایل زمستان به‌عنوان بازار گردشگری زمستانه از سال آینده مهیا کند. بدیهی است تهیه طرح با تعیین تعطیلات زمستانه برای توسعه فرهنگ نشاط اجتماعی و توسعه گردشگری از طریق وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و تصویب آن به‌عنوان قانون از طریق مجلس راه را برای این رویداد بزرگ فراهم می‌کند.
لازم به یادآوری است این جشن در سراسر ایران با نام‌های محلی و با آداب خاصی برگزار می‌شود. در مازندران به این جشن چله شو گفته می‌شود که واژه است از فارسی میانه و برگزاری آن قدمتی به دیرینگی تاریخ اسطوره‌ها دارد.
انتهای پیام/
نظر شما