میراث آریا: شامگاه پنجشنبه ۲ اسفند ۱۴۰۳ بود که خبر تلخ حادثه آتش گرفتن درخت کهنسال چنار برغان به گوش رسید. درختی که نه فقط به عنوان یک اثر طبیعی بلکه با عمری حدود ۷۰۰ سال به عنوان میراثی تاریخی برای این سرزمین محسوب می‌شود و در سال ۹۴ به شماره ۳۰۵ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.
به محض وقوع رخداد خودروهای آتش‌نشانی منطقه و چند دستگاه آتش‌نشانی با تجهیزات کامل از شهرهای اطراف دست به کار خاموش کردن آتش می‌شوند اما به دلیل وجود آتش نهفته، عملیات تا سپیده دم به طول میانجامد. آتش خاموش می‌شود و بلافاصله بررسی‌های کارشناسی با هماهنگی میراث فرهنگی، دهیاری و متولیان انجام و پس از نشست اضطراری با اساتید برجسته دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، بازدید و بررسی شرایط درخت انجام می‌شود که خوشبختانه اساتید امر، سبز شدن درخت در بهار را نوید می‌دهند و البته عملیات حفاظت و تقویت درخت به صورت جدی مد نظر قرار می‌گیرد.
تشریح برنامه‌های لازم برای حفاظت و تقویت درخت چنار کهنسال برغان
معاون پژوهش و فناوری دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، از اجرای برنامه‌ای جامع برای حفظ و تقویت درخت چنار کهنسال روستای برغان خبر داد و ابرازامیدواری کرد که روند رشد این درخت با فرا رسیدن فصل بهار ادامه یابد.
کامبیز پورطهماسی که پس از وقوع حریق در درخت چنار کهنسال به همراه دیگر اساتید دانشگاه تهران، کارشناس میراث فرهنگی و دهیار برغان به بازدید و بررسی شرایط درخت پرداخت به خبرنگار میراث آریا گفت: محدودیت خاصی در روند رشد درخت مشاهده نشده اما این امر مستلزم مراقبت و توجه ویژه است.
به گفته این استاد دانشگاه تهران درختان کهنسال به‌طور طبیعی از درون دچار فرسایش و پوسیدگی می‌شوند و ما موظف هستیم با اقدامات مناسب، استحکام و پایداری آن را تقویت کنیم.
او در تشریح برنامه‌های پیش‌بینی‌شده برای حفاظت از این درخت گفت: باید سه برنامه مشخص برای حفظ و تقویت این درخت در نظر گرفته شود. نخست، بررسی دقیق پایداری سازه‌ای درخت به‌منظور افزایش مقاومت آن در برابر عوامل طبیعی از جمله وزش بادهای شدید است. با توجه به افزایش سطح شاخ‌وبرگ در فصول بهار و تابستان، فشار باد بر درخت بیشتر شده و احتمال آسیب‌دیدگی آن افزایش می‌یابد. هدف ما افزایش استحکام این درخت و جلوگیری از سقوط یا آسیب‌دیدگی آن در برابر این عوامل است.
پور طهماسی ادامه داد: دومین اقدام، ترمیم بخش‌های آسیب‌دیده و ترک‌خورده‌ی درخت است. برخی از این شکاف‌ها به‌منظور وارد کردن آب ایجاد شده‌اند و نیاز به بازبینی و ترمیم دارند. این فرآیند به تقویت ساختار درخت و جلوگیری از گسترش پوسیدگی کمک خواهد کرد.
به گفته معاون پژوهش و فناوری دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سومین قدم برای بازدید کنترل‌شده‌ی مردم از داخل این درخت تاریخی باید تدابیر لازم‌اندیشیده شود و با همکاری هیئت امنای مسجد و دهیاری، شرایطی فراهم خواهد شد تا مردم بتوانند از این میراث طبیعی بازدید کنند. در عین حال، اصول ایمنی و حفاظتی رعایت شده و اقدامات لازم برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی صورت خواهد گرفت.
او افزود: علاوه بر این، پوشش‌های حفاظتی و ضدحریق در بخش‌های داخلی درخت انجام خواهد شد تا از گسترش پوسیدگی و بروز آتش‌سوزی جلوگیری شود.
دکتر پورطهماسی در خصوص سلامت کلی درخت خاطرنشان کرد: سلامت درخت تحت بررسی‌های مستمر قرار دارد. در برخی بخش‌های غیرفعال، نشانه‌هایی از پوسیدگی، قارچ‌ها، موریانه‌ها و حشرات چوب‌خوار مشاهده شده که حتماً در طرح حفاظتی ما مدنظر قرار می‌گیرد. این اقدامات به افزایش طول عمر و حفاظت از این میراث طبیعی کمک شایانی خواهد کرد.
این استاد دانشگاه تهران در پایان درباره طول عمر درختان چنار گفت: نمی‌توان به‌طور دقیق مدت زمان مشخصی برای عمر درختان تعیین کرد. عمر درختان بسته به گونه‌ی آن‌ها و شرایط زیستی بستگی دارد. درختان چنار اگرچه طول عمری به اندازه‌ی هزار یا دوهزار سال ندارند، اما در صورت مراقبت‌های اصولی و حفاظت از آن‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از آفات و عوامل مخرب، می‌توانند سالیان طولانی به حیات خود ادامه دهند اگر چه رشد آن‌ها اُفت می‌کند ولی حداقل زنده می‌مانند.
دکتر پورطهماسی تأکید کرد: این اقدامات به ما کمک می‌کند تا از این میراث طبیعی ارزشمند حفاظت کنیم و آن را برای نسل‌های آینده نیز حفظ و نگهداری کنیم.
لزوم تدوین برنامه سالانه و بررسی‌های مستمر از سلامت درخت کهنسال برغان
عضو هیئت علمی گروه علوم صنایع چوب و کاغذ دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز در بازدید از درخت کهنسال چنار برغان با اشاره به اینکه برای حفاظت از یک اثر تاریخی که همچنین به عنوان یک اثر طبیعی شناخته می‌شود، ضروری است که برنامه‌ای جامع برای نگهداری آن تدوین شود.
اصغر طارمیان، با اشاره به تأکید بر اینکه این برنامه باید شامل دوره‌های بازدید سالانه و بازدیدهای منظم باشد تا وضعیت اثر به دقت مورد بررسی قرار بگیرد، گفت: این بازرسی‌ها باید به طور منظم انجام شود، چرا که درختان ممکن است در طول زمان آسیب‌هایی را به دلیل تنش‌های محیطی مانند باد، آفات، یا تغییرات طبیعی دیگر متحمل شوند.
عضو هیئت علمی گروه علوم صنایع چوب و کاغذ دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران ادامه داد: برنامه نگهداری باید متناسب با شرایط هر درخت تنظیم شود و عملیات نگهداری باید به گونه‌ای پیاده‌سازی شود که سلامت و استحکام درخت حفظ شود. یکی از مهمترین عملیات نگهداری برای درختان کهنسال، به ویژه درختانی که از دوره زندگی طولانی‌تری عبور کرده‌اند و بخش‌هایی از آن‌ها دچار آسیب شده، استحکام‌بخشی است. این عملیات باید به دقت و به صورت علمی اجرا شود.
به گفته او اقدامات دیگری چون سمپاشی و حفاظت در برابر آفات، نظیر آفات موریانه، باید انجام شود تا خطرات طبیعی و زیستی درختان به حداقل برسد. برای این منظور، وجود یک تیم متخصص که شامل کارشناسان گیاه‌پزشکی، آفات و دیگر متخصصان مرتبط باشد، الزامی است.
نیرو و تجهیزات برای اطفای حریق درخت برغان کامل بود/ تمام شدن آب شایعه بود
دهیار روستای برغان در شرح چگونگی رخ دادن آتش‌سوزی در درخت کهنسال چنار برغان بیان کرد: پس از اقامه نماز مغرب و اعشا در مسجد خادم مسجد متوجه دود از درخت کهنسال مسجد شد و بلافاصله با هیئت امنای مسجد تماس می‌گیرد. در این بین، دود بیشتر شد و ساکنان محلی نیز به سرعت اقدام به پاشیدن آب برای خاموش کردن آتش کردند.
سیده زهرا میرحبیبی ادامه داد: با این حال، دود گسترده‌تر شد و اولین تیم امدادی آتش نشانی حدود ساعت ۱۹: ۱۵ دقیقه به محل آمدند و عملیات اطفال حریق آغاز شد.
دهیار روستای برغان در خصوص شایعه تمام شدن آب آتش‌نشانی در زمان اطفاء حریق اظهار کرد: به هیچ عنوان چنین موضوعی صحت دارد زیرا شیر هیدرانت هم در اینجا موجود بود و در عین حال نیروهای آتش‌نشانی ازایستگاه‌های مختلف از جمله شهر مهستان، هشتگرد، گلسار، چهار باغ و کرج به محل حادثه اعزام شدند.
به گفته او به دلیل وجود آتش پنهان در درخت، دوباره پس از گذشت یک ساعت از خاموش‌شدن، دود از محل‌های مختلف بیرون میزد و تا کانون‌ها مشخص و به طور کامل اطفال شود، عملیات کمی طولانی‌تر شد. به طور کلی، هیچ کمبودی در زمینه امکانات یا نیروی انسانی وجود نداشت و خوشبختانه بر اساس بررسی‌ها، آسیب جدی به درخت وارد نشد.
میرحبیبی با اشاره به اینکه درخت کهنسال مسجد جامع برغان به عنوان میراثی ملی و یکی از شاخصه‌های گردشگری روستا محسوب می‌شود، اظهار کرد: به عنوان دهیار و مسئول محلی برای حفظ این درخت تلاش می‌کنیم و در صحبت با اداره کل اوقاف با تأمین اعتباراتی برای محافظت از این درخت موافقت شده که با همراهی و همکاری میراث‌فرهنگی و اساتید برجسته دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران این امر را پیگیری می‌کنیم.
حفاظت از میراث فرهنگی امری همگانی و مردمی است
کارشناس میراث فرهنگی که از شب حادثه در محل حضور می‌یابد نیز مهمترین موضوع در مورد میراث فرهنگی را همکاری مردم در حفاظت و نگهداری آن‌ها عنوان کرد و گفت: این درخت به عنوان میراثی ملی که بخشی از هویت مذهبی و تاریخی مردم را در خود جای داده است وحفظ آن وظیفه‌ای همگانی است.
فرزان احمدنژاد همچنین با اشاره به اینکه دلیل آتش سوزی درخت به طور دقیق مشخص نشده اما در آیین‌ها و اعتقادات پیشینیان نیز همواره حفاظت از درختان کهنسال مورد توجه بوده اظهار کرد: از نظر میراث فرهنگی مردم باید بتوانند با درخت تعامل داشته باشند اما آموزش‌های لازم باید صورت بگیرد. حتی در فرهنگ نذر شمع آمده است که فرد تا خاموش شدن شمع باید از آن پاسداری کند. بنابراین موارد این چنینی باید به دقت مورد توجه قرار بگیرند.
پیردرخت چنار مسجد برغان که قرن‌های متمادی را پشت سر گذاشته است و وجودش برای مردم منطقه سراسر برکت و رحمت است حالا به مراقبت بیشتری نیاز دارد. امید که عملیات محافظت از این درخت کهنسال هر چه زودتر با تأمین اعتبارات مورد نیاز آغاز شود و شاهد سبز شدن و جان گرفتن دوباره آن‌در بهار امسال باشیم.
گزارش از شیما عبداله‌خانی
انتهای پیام/
نظر شما