میراث آریا: منظر فرهنگی و صنعتی مسجدسلیمان شامل محلات نفتی، خانه‌ها (بنگله‌ها)، ادارات، فروشگاه‌ها، کارخانه‌ها، کارگاه‌ها، آموزشگاه‌ها، باشگاه‌های عمومی متعلق به صنعت نفت است.
شهر مسجدسلیمان به دلیل برخورداری از نخستین چاه‌های کشف‌شده نفت در ایران به عنوان شهر اولین‌ها معروف است. به همین منظور پایگاه ملی منظر فرهنگی و صنعتی مسجدسلیمان با هدف صیانت، حفاظت، مرمت، ساماندهی و معرفی آثار فاخر تاریخی و طبیعی به میراث صنعتی توجه جدی دارد. مدیریت این پایگاه ملی بر عهده ایوب سلطانی، باستان‌شناس و رئیس اداره میراث‌فرهنگی گردشگری صنایع‌دستی مسجدسلیمان است.
گردشگرانی که به مسجدسلیمان سفر می‌کنند تا از نیایشگاه‌های باستانی بردنشانده و صفه سرمسجد دیدن کنند، حتما از چاه شماره یک که نخستین چاه نفت ایران محسوب می‌شود، دیدن خواهند کرد.
نکته جالب اینکه در یکصد وهفدهمین سالگرد کشف نفت فرصتی دست داد تا در سالگرد این رنسانس صنعتی بزرگ، ۱۱۷ اثر فاخر مسجدسلیمان ثبت ملی شود. توضیح تکمیلی اینکه پیش‌تر ۴۰ اثر دیگر این شهرستان در فهرست آثار ملی ایران ثبت ملی شده بود.
چاه نمره یک
ویلیام ناکس دارسی توافق نامه‌ای با هنری دراموند ولف و آنتوان کتابچی برای اکتشاف نفت در ایران امضا کرد. مذاکره آنها با مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۹۰۱ شروع شد که در صورت کشف نفت، این امتیاز برای مدت ۶۰ سال از شاه قاجار گرفته شود. تیم زمین‌شناسی و حفاری دارسی، تحت سرپرستی جورج رینولدز، به ایران اعزام و بلافاصله عملیات اکتشاف نفت آغاز شد. سرانجام مته حفاری‌ها در ۵ خرداد ۱۲۸۷ در عمق ۳۶۷ متری زمینی در نمره ۱ مسجدسلیمان، آخرین لایه را شکافت و با اصابت آن به مخزن، نفت با فشار زیاد فوران کرد. این چاه به عنوان اولین چاه خاورمیانه، آغازگر تمدن صنعتی و پایه‌گذار یکی از شهرهای مدرن ایران در آن زمان بود. چاه شماره ۱ با شماره ۳۶۰۹ در فهرست آثار ملی قرار دارد.
پارک موزه کارخانه برق تمبی
کارخانه برق تمبی به عنوان اولین کارخانه تولید برق صنعتیی خاورمیانه در سال ۱۳۳۲ با دو توربین گازی شروع به فعالیت کرد. سازنده توربین‌های این کارخانه یک شرکت سوئیسی بود که تا سال ۱۳۶۸ برق شهرستان را تامین می‌کردند. این کارخانه در زمان جنگ تحمیلی نقش مهمی در تامین برق شهرستان ایفا کرد و در سال ۱۳۹۶ یا شماره ۳۱۷۲۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
چشمه‌های جوشان نفت
در چندین نقطه در سطح شهرستان چشمه‌های خودجوش نفت در سطح زمین فوران می‌کند که نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. یک نمونه از آن در محله‌ی سی برنج است، حجم جوشش نفت از این چشمه روزانه به حدود پنج بشکه می‌رسد.
نخستین راه‌آهن مدرن ایران
پل راه‌آهن مسجدسلیمان که اولین راه‌آهن مدرن ایران وخاورمیانه است، در سال ۱۳۰۰ بین درخزینه در ساحل رود کارون و ریل وی مسجدسلیمان احداث شد. این راه‌آهن دارای واگن‌های حمل بار و مسافر بود و از مهم‌ترین اهداف آن حمل ملزومات نفتی و تسهیل جابه‌جایی بود که در سال ۱۳۲۸ برچیده شد.
باشگاه گلف
ورزش گلف از جمله اولین‌هایی است که به مسجدسلیمان آورده شد. این باشگاه در سال ۱۳۰۷ احداث شد که در خاورمیانه بی‌نظیر بود. همچنین معماری ساختمان آن نیز در زمره‌ی ساختمان‌های مدرن دوره محسوب می‌شد. این زمین همچنان مورد استفاده‌ی بازیکنان تیم‌های گلف مسجدسلیمان است و سالانه میزبان برخی از مسابقات کشوری نیز هست. به دلیل صاحب سبک بودن مسجدسلیمان در گلف کشور سالانه تعداد زیادی از بازیکنان گلف این شهرستان به تیم ملی دعوت می‌شوند.
منطقه تمبی
روستای تمبی در ۴ کیلومتری مسجدسلیمان قرار دارد. این روستا در دوران شکوه صنعتی مسجدسلیمان به دلیل احداث بسیاری از تاسیسات شرکت نفت در درون و اطراف آن، دوران پر رونقی را داشته است. این محیط دارای تپه ماهورهایی مفروش شده از شقایق وحشی، تاسیسات صنعتی مثل کارخانه برق، بازار تمبی، مسجد هندی‌ها، سد تمبی، حمام هندی‌ها و چشم‌اندازهای طبیعی بسیار مناسبی برای گردشگری صنعتی و طبیعی به شمار می‌رود.
بافت منازل (بنگله‌های) شرکتی نفت
با توجه به نیروی کار گسترده‌ی منطقه‌ی نفت‌خیز، شرکت نفت مسجدسلیمان برای اسکان نیروی کار اقدام به احداث منازل شرکتی کرد که حاصل آن بنگله‌ها، خانه‌های ردیفی یا لین بود که از بهترین نمونه‌های برجا مانده می‌توان به بافت باغ ملی، کمپ کرسنت، نفتون، پانسیون خیام و تلخاب اشاره کرد. این بنگله‌ها به دلیل نوع معماری منحصر به فرد هستند.
همچنین، بخشی از اولین‌های شهر مسجدسلیمان در ایران عبارتند از:
اولین شهر صنعتی ایران وخاورمیانه، اولین چاه نفت، اولین چاه گاز، اولین چاه گاز ترش، اولین کارخانه گوگردسازی، اولین تصفیه‌خانه آب، اولین لوله‌کشی آب، اولین کارخانه برق، اولین کابل کشی برق، اولین لوله‌کشی فاضلاب، اولین تصفیه‌خانه فاضلاب، اولین راه‌آهن، اولین فرودگاه، اولین پرواز هواپیما، اولین باشگاه تفریحی، اولین سینما، اولین باشگاه گلف، اولین استخر، اولین باشگاه سوارکاری، اولین و مجهزترین بیمارستان، اولین و مجهزترین آزمایشگاه طبی، اولین باشگاه کریکت، اولین باشگاه تنیس، اولین باشگاه پینگ پنگ، اولین باشگاه فوتبال، اولین باشگاه شنا، اولین باشگاه والیبال، اولین باشگاه اسکواش، اولین باشگاه بسکتبال، اولین لوله‌کشی گاز شهری، اولین تصفیه‌خانه نفت، اولین هواشناسی، اولین نقشه‌های زمین‌شناسی، اولین واحد بهره‌برداری نفت، اولین شبکه تلفن و تلگراف، اولین ایستگاه تقویت فشار نفت، اولین زمین گلف، اولین زمین فوتبال رسمی، اولین باشگاه وزنه‌برداری، اولین کارخانه شیر پاستوریزه، اولین واحد نوشابه‌سازی، اولین واحد آتش‌نشانی، اولین واحد کارگاهی با ماشین تراش، اولین پیست وتیم دوچرخه‌سواری، اولین کارخانه گچ، اولین پروازهای هلیکوپتر، اولین راهداری، اولین کارخانه ماسه، اولین آموزشگاه رانندگی، اولین پل فلزی، اولین وبلندترین پل فلزی، اولین تله کابین، اولین آموزشگاه پرستاری، اولین هنرستان صنعتی، اولین کارخانه نان ماشینی، اولین کارخانه سنگ شکن، اولین نقاله حمل بار ومسافر، اولین کارخانه آسفالت، اولین باشگاه وسالن بولینگ، اولین تیم دو ومیدانی، اولین تیم شنا، اولین تیم بیلیارد، اولین موزه زمین‌شناسی، اولین کامپیوتر، بالاترین درصد باسواد در کشور تا سال ۱۳۶۷، بالاترین درصد متخصص تا سال ۱۳۵۲، بالاترین درصد اشتغال تاسال ۱۳۵۲، اولین باشگاه گلف بانوان، اولین انجمن باغبانی بانوان، اولین سالن‌های نمایشی و تئاتر، اولین فرستنده خصوصی در ایران وخاورمیانه به نام رادیو نفت.
گزارش از: مجتبی گهستونی
انتهای پیام/
نظر شما