مدیر پایگاه میراث جهانی منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس، فیروزآباد و سروستان در یادداشتی نوشت: ثبت همزمان 54 کاروانسرای ایرانی در میراث جهانی یونسکو فراتر از جنبه‌های تحسین برانگیز آن، معرفی اصالت و یکپارچگی قلمرو ارضی فرهنگ منسجم تاریخ ایران است.

کارکرد کاروانسراهای ثبت شده میراث جهانی ایران متنوع و نشان‌دهنده توسعه جامعه ایرانی از دوره هخامنشی تا سده‌های معاصر در زمینه ارتباطات، تجارت، انواع مسافرت‌ها، خدمات دولتی، دیوانی و روابط درون سرزمینی و برون سرزمینی است.

ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی ارزش‌های معماری و پایداری فرهنگ و تعاملات یک جامعه انسانی را نشان می‌دهد که این تعاملات در تمام اقلیم‌های گرم و خشک، سرد و کوهستانی و فلات ایران در دوره‌های مختلف تاریخ ایران وجود داشته است.

ثبت جهانی کاروانسرها در حقیقت ثبت شبکه تجاری فرهنگی اقلیم تاریخی ایران در افق توسعه پایدار میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور است. با این ثبت جهانی افق توسعه پایدار کشور در پیوند با ارزش‌های هنری، معنوی، ادبی و تاریخی گره زده شد. ثبت شبکه کاروانسراهای ایرانی در مقیاس جهانی ایجاد ظرفیتی بزرگ برای افق توسعه پایدار میراث‌فرهنگی کشور است که می‌تواند چراغ راه برنامه آمایش توسعه پایدار سرزمین ایران باشد. ابعاد ظرفیتی این ثبت بزرگ تاریخی در تمام حوزه ها به ویژه سه حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به ابعاد بزرگی تاریخ ایران است.  

کاورانسرای ایرانی یک فرهنگ جامع و ارزشمند از چکیده حیات زندگی اجتماعی در سفر و سبک فرهنگ معماری سفر ایرانیان است و به همین دلیل پیچیده‌ترین و شاخص‌ترین بنای دوره اسلامی محسوب می‌شود زیرا در کاورانسرا ایرانی همه بخش‌ها و اجزا برای یک زندگی کوتاه مدت فراهم شده است.

سازه‌های معماری کاروانسراها دقیق در ارتباط با کارکردهای مختلف همانند یک سرا بنا شده است. سادگی و بی‌پیرایگی در تزئینات چنان مشهود است که روح عرفانی سفر در کاروانسرها خاطره انگیز است. طاق‌ها، طاق نما، حجره‌ها، ایوان ها، سراها، هشتی‌ها، سردرها و سکوها درون یک کاروانسرا چنان با نظم و ترتیب همه اجزا با هم کارکردی واحد در خدمت کاروان دارند که آنجا را سرای کاروان یعنی کاروانسرا نامیده‌اند.

 به بهانه اقدام تحسین برانگیز ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی شایسته است نام معماران سازنده کاروانسراها، طراحان و مهندسان تاریخ ایران نظیر میرعلی شیر و پژوهشگرانی که در سده‌های معاصر این کاروانسراها را بازشناسی کردند از استاد پیرنیا تا محمد یوسف کیانی و باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، از آندره گدار تا ماکسیم سیرو، ولفرام کلایس تا هیلن براند  و ... همه آن‌هایی که این ثبت بزرگ جهانی را رقم زدند تشکر و قدردانی کرد.

با این ثبت جهانی و افزوده شدن فهرستی پرشمار از میراث جهانی در کشور از این پس برنامه‌های آمایش کشور در خدمت افق توسعه پایدار میراث‌فرهنگی و گردشگری در جایگاه نخست ملّی و جهانی قرار می‌گیرد.   

در سفر خاطره‌ها نگاشته می‌شد و همین سفرها بخش واقعی تاریخی ایران را تشکیل می‌دهد. بسیاری از سفرنامه نویسان، شاعران و ادیبان در آسمان شب خاطرات خود را در دل شب‌های طولانی در دل همین کاروانسراها نگاشتند. سفری که می‌توانست تجاری، عبادی، زیارتی و یا تشرف به وصال باشد.

ای ساربان آهسته رو کآرام جانم می‌رود                   و آن دل که با خود داشتم با دلستانم می‌رود

محمل بدار ای ساروان تندی مکن با کاروان                   کز عشق آن سرو روان گویی روانم می‌رود

سعدی شیرازی

انتهای پیام/