به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البرز، اخبار مختلف را که در رسانه‌ها دنبال کنید، چندان اتفاقات جالب و شاخصی در البرز نخواهید یافت. برخی از اخبار واقعی است و برخی نیز سیاه‌‌نمایی کم‌لطفانی است که فقط چهره‌ای نازیبا از البرز در ذهن مردم ایجاد کرده‌اند. اما کافی است سری به آمارها و ارقام صنایع‌دستی در استان بزنید تا این بار، تنوع قومیتی و مهاجر‌پذیری را یک فرصت استثنایی و طلایی بیابید که البرز را از سایر استان‌ها متمایز می‌کند؛ دو «نشان بین‌المللی یونسکو» برای سفال سرامیک و خاتم ــ که صنایع‌دستی بومی استان هم نیستند ــ و 50 «نشان ملی» نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌ها، البرز در سطح ملی و بین‌المللی از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است.
همان‌طور که می‌دانید قلم‌کاری و خاتمکاری نیز مربوط به اصفهان و شیراز است، اما در سال 2015 آثار معرفی‌شده از البرز در این دو بخش موفق شدند از میان 1800 اثری که نشان ملی دریافت کردند در زمره 12 اثر منتخب برای دریافت مهر اصالت یونسکو قرار گیرند و در سال 2016 در کویت، 7 اثر از میان این 12 اثر شامل خاتمکاری البرز مُهر اصالت یونسکو دریافت کردند که این اتفاق جایگاه خوبی برای البرز میان استان‌های دیگر پدید آورد.
اما افتخارات البرز با وجود محدودیت‌ها در کنار غول‌های صنایع‌دستی مانند اصفهان، شیراز و تبریز، به اینجا ختم نمی‌شود. از زمان تأسیس استان، البرز هر سال در نمایشگاه‌های داخلی افتخارآفرین بوده و یک یا چند غرفه برتر از نظر شاخص‌های مختلف مانند چیدمان، فروش و ارائه ازآنِ البرز بوده است. در نمایشگاه‌های خارجی هم چندین هنرمند حرفه‌ای از البرز که صاحب‌سبک هستند همیشه درخشیده‌اند و از کشورهای اروپایی و امریکایی سفارش هم گرفته‌اند. از حدود 30 هنرمند از ایران که در سال گذشته در نمایشگاه‌های خارجی شرکت کرده‌اند حدود 7 نفر از البرز بوده‌اند.
با این مقدمه و به‌بهانه هفته صنایع‌دستی، سراغ سعید امینی، معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البرز، رفتیم تا اندکی با کیفیت و کمیت صنایع‌دستی البرز و برنامه‌های آتی این معاونت آشنا شویم.
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البرز، با بیان اینکه حدود 320 رشته صنایع‌دستی در 14 گروه ثبت‌‌شده در کشور وجود دارد، می‌گوید: «از این تعداد، حدود 70 رشته با شدت و ضعف در البرز فعال و رایج است که از این میان، حدود 10 رشته قدمت و اصالت بیشتری دارند و می‌توان از ”بافت گلیم“ نام برد که عموماً در مناطق روستایی ساوجبلاغ، نظرآباد و طالقان رواج دارد. گروه بعدی ”چوب“ است که با قدمت حدود 80 سال، به‌نوعی صنایع‌دستی وارداتی به استان به‌حساب می‌آید. ”سفال سرامیک“ هم به‌صورت مدرن در منطقه گلستانک به‌تازگی رونق بیشتری یافته است. از دیگر صنایع‌دستی اصیل می‌توان به صنایع‌دستی فلزی، چرمی، ساز سنتی و زیورآلات اشاره کرد.»
آموزش رایگان صنایع‌دستی در البرز
امینی، در پاسخ به این پرسش که برای منقرض نشدن برخی از صنایع‌دستی استان چه‌کاری می‌توان انجام داد، می‌گوید: «برخی صنایع‌دستی البرز در روستاها تولید می‌شوند، اما به‌دلیل بافت و ترکیب جمعیتی، نیروی جوان و مستعد برای آموزش کم است. درعین‌حال روستاهایی مانند هیو و قاسم‌آباد در ساوجبلاغ و دنگیزک در نظرآباد هم هستند که از جمعیت مناسبی به‌منظور برنامه‌ریزی برای آموزش صنایع‌دستی برخوردارند. به این ترتیب در منطقه ساوجبلاغ و نظرآباد آموزش‌هایی در گروه‌های چوب، سفال، چرم، رودوزی‌های سنتی و گلیم پیگیری می‌کنیم که به‌صورت رایگان و از محل اعتبارات دولتی است که در اختیار سازمان قرار دارد. در این راستا سالانه حدود 1500 نفر در سطح استان آموزش می‌بینند که امیدواریم به اشتغال 5 تا 10درصدی بینجامد.»
اشتغال‌زایی با اندک سرمایه
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البرز به یکی از نشست‌های ستاد اقتصاد مقاومتی استان در مورد ارائه گزارش اشتغال سال 95 براساس موافقت اصولی‌های صنعتی یا طرح‌های صنعتی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این جلسه میزان سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده برای ایجاد یک کارخانه صنعتی یا صدور مجوز و تعداد شغل ایجادشده مطرح شد که اگر اولی را بر دومی تقسیم کنیم سرانه سرمایه‌گذاری برای هر شغل به‌دست می‌آید که کمترین رقم یک‌میلیارد و 500میلیون تومان و بیشترین رقم دومیلیارد و 500میلیون تومان است، یعنی به‌طور میانگین برای ایجاد هر شغل در بخش کارخانه‌های صنعتی، 2میلیارد تومان سرمایه نیاز است که با وجود نیاز به تکنولوژی، تأسیسات، ساختمان و زمین، بدیهی است اما می‌خواهم بگویم این رقم در صنایع‌دستی فقط حدود 30میلیون تومان است. حتی می‌توان با 150هزار تومان نیز شغل‌های خانگی مانند رودوزی‌های سنتی ایجاد کرد.»
لزوم ایجاد مراکز بازاریابی و صادرات در استان
امینی مشکل اصلی صنایع‌دستی امروز را تعصب می‌داند که «تجارت، بازرگانی و صادرات صنایع‌دستی» را تحت‌شعاع قرار داده است. او می‌گوید: «بازاریابی، فروش و صادرات یک علم است و ما نباید انتظار داشته باشیم کسی که تولید می‌کند خودش هم کالا را به‌فروش برساند. متأسفانه از بازاریابی، به‌اشتباه مفهوم دلّالی و استثمار تولیدکننده را برداشت می‌کنیم، درصورتی‌که همیشه این‌‌طور نیست. باید مراکزی مطمئن و تحت نظارت مراجع بازرگانی برای بازاریابی و اطلاع‌رسانی باشند تا بتوان بازارهای جهانی را در اختیار گرفت. از طرفی درحال‌حاضر افرادی وجود دارند که روی صنایع‌دستی تعصب بالایی دارند و می‌‌گویند حتماً باید شرایط و روش و... یک چارچوب خشک داشته باشد، اما من معتقدم که باید صنایع‌دستی را به دو فایل تقسیم کرد: هنر و تولید؛ چراکه هنر و صنعت با هم مغایرت دارند. نمی‌توان با تعصبات خشک در پاسخ به درخواست تولید انبوه که مثلاً فلان کشور از فلان صنایع‌دستی ایران دارد، تیراژ را بالا برد و قیمت تولید را هم کاهش داد.»
فرایند تولید باید سنتی باشد
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البرز این پیشنهاد را ارائه می‌دهد که به‌جای اینکه محصول را «سنتی» تعریف کنیم، به «فرایند تولید سنتی» توجه کنیم. او با زدن مثالی ادامه می‌دهد: «در کشورهای خارجی مثل ایتالیا که در بحث زیورآلات و طلا و جواهر بسیار مطرح‌اند، تولید با آخرین تکنولوژی روز جای کار دستی و هنری را گرفته است، اما هم‌چنان آن را صنایع‌دستی معرفی می‌کنند. ما با این کار موافق نیستیم، اما مشکل اینجاست که فرقی هم میان کارگاه‌هایی که با استفاده از تکنولوژی یا دستگاه‌های سی‌ان‌سی به تولید زیورآلات می‌پردازند و کارگاه‌هایی که به‌روش‌های سنتی شامل ریخته‌‌گری با خاک و ماسه، قالب گرفتن با موم، استفاده از مشعل و بوته برای ذوب طلا و نقره و ریختن توی ریژه و کوبیدن و رد کردن از دستگاه نَورد، به‌روش‌های کاملاً سنتی، که ایتالیا 100 سال قبل انجام می‌داد، به تولید محصول مشغول‌اند قائل نمی‌شویم. در نظر ما زیورآلات سنتی همان‌هاست که حدود 300 400 سال پیش ترکمن‌ها، کردها و سیستان‌وبلوچستانی‌ها با سکه‌های قدیمی، حلب و... درست می‌کردند. امروز کسی حاضر نیست برای این زیورآلات پول بدهد. تعصبات را باید کنار بگذاریم و به‌جای متریال کار به‌سمت روش کار پیش برویم. روش و فرایند باید سنتی باشد. همچنین باید به‌سمت رشته‌های جدیدی برویم که هم تولید داشته باشد هم بتواند اشتغال ایجاد کند و هم بتوان با آن کار اقتصادی انجام داد.»
برپایی نمایشگاه منطقه‌ای صنایع‌دستی با مرکزیت البرز
امینی راجع‌به برنامه‌هایی که معاونت صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی البرز برای صاحبان صنایع‌دستی استان درنظر دارد نیز می‌گوید: «یک سری کارهای روتین مانند صدور مجوزهای چهارگانه مانند پروانه تولید انفرادی (برای کسی که تک کار می‌کند)، پروانه تولید کارگاهی (برای کسی که کارگر دارد)، کارت‌شناسایی (برای کسانی که مهارت دارند اما صنایع‌دستی شغل اصلی‌شان نیست) و موافقت اصولی و جواز تأسیس کارگاه در شهرک‌های صنعتی وجود دارد که میراث‌فرهنگی به‌طور مستمر انجام می‌دهد؛ البته مورد چهارم تاکنون در استان وجود نداشته و بیشتر مربوط به بخش صنعت است، اما برگزاری نمایشگاه منطقه‌ای با مرکزیت البرز و حضور استان‌های هم‌جوار مانند قزوین، زنجان، تهران و قم در محل کاخ مروارید از برنامه‌های مهم شهریورماه امسال است. همچنین با توجه به مراسم اعطای نشان ملی که امسال برگزار می‌شود، فراخوان‌های لازم ارائه شده و مرداد یا شهریور بحث داوری استانی آثار انجام خواهد گرفت.»
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البرز به بازارچه تولید در مشکین‌دشت نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «این بازارچه را سال گذشته شهرداری و شورای شهر در اختیار ما گذاشتند که استقبال از آن به‌دلیل قرار گرفتنش در بافت مسکونی خوب نبود. بنابراین تصمیم گرفتیم فعالیت آن را از فروش به تولید تغییر دهیم تا افرادی که محلی برای کار ندارند در غرفه‌ها به کار مشغول شوند. این بازارچه 37 غرفه دارد که 30 غرفه تاکنون پر شده است. خوشبختانه این بازارچه درحال تقویت است و به‌زودی پس از شب‌های قدر افتتاح خواهد شد. همچنین بنا داریم غرفه‌ها را هر شش ماه یک بار یا هر سال یک بار جابه‌جا کنیم تا تنوع سبب رونق بازارچه شود.»
پردیس فرهنگی‌تفریحی یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های استان است که فعلاً در حد ارائه ایده و فکر است. امینی در این مورد نیز می‌گوید: «بخش عمده این پردیس که شامل هتل، فضاهای گردشگری و اقامتی است، بازارچه‌های سنتی صنایع‌دستی خواهد بود که بحث‌های کارشناسی آن درحال انجام است. یکی دو طرح تولیدی نیز ازسوی بخش خصوصی ارائه شده که مربوط به مناطق حصار و کلاک است که ساکنان غیربومی گلیم‌باف بسیاری دارد که تسهیلات مشاغل خانگی و بیمه صنایع‌دستی دریافت کرده‌اند.»
امینی در مورد بیمه نیز با مقایسه البرز و اصفهان می‌گوید: «در البرز حدود هزار نفر بیمه‌شده داریم که این رقم در اصفهان حدود 6هزار نفر است، درحالی‌که صنایع‌دستی اصفهان چندین برابر البرز است و نشان می‌دهد در این حوزه نیز جایگاه خوبی داریم و با توجه به قانون بیمه که چند روز پیش در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، به‌محض ابلاغ دستورالعمل اجرایی به اداره‌کل، شناسایی هنرمندان صنایع‌دستی را با جدیت از سر خواهیم گرفت.»
انتهای پیام/
