ساختار کبوتر خانه‌ها معمولاً به شکل استوانه با پهنا و ارتفاع بین 7 تا 15 متر ساخته‌شده و درون آن صدها لانه با شکل و ابعاد یکسان ساخته می‌شدند. فرم استوانه‌ای کبوتر خانه‌ها باعث می‌شد که بنا از گزند ورود حیوانات شکارگر به داخل بنا در امان باشد. معماری داخلی کبوتر خانه‌ها استثنایی است، آشیانه‌ها با مدل‌های یک‌شکل، زیبا و منظم و از مصالح عمدتاً خشتی ساخته می‌شد. در تابستان باد از برج‌ها و دریچه‌های تعبیه‌شده در بدنه بنا به داخل نفوذ کرده و محیطی خنک را ایجاد می‌کرد و بالعکس در زمستان از وزش بادهای سرد محلی در امان بوده و محیطی گرم را ایجاد می‌کرد. ساختار معماری کبوترخانه ها به‌گونه‌ای بوده که محیطی امن را در برابر نفوذ پرندگان شکارچی برای کبوتران ایجاد می‌کرده است. قطر سوراخ‌ها و دریچه‌های ورودی به داخل برج‌ها به‌اندازه‌ای ساخته می‌شد که تنها کبوتران می‌توانستند وارد بناشده و از ورود پرندگان مهاجم در امان بود.

برج کبوترخانه خورآباد واقع در شهرستان زرندیه، بخش مرکزی، دهستان رودشور و روستای متروکه خورآباد واقع شده است. این بنا در سال 1387 و به شماره 22995 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و از آثار دوره پهلوی اول است. ساختار استوانه‌ای بنا با استفاده از مصالح عمدتاً خشتی و در بخش‌هایی نیز با استفاده از آجر بناشده است. چهار برج واقع در رأس و همچنین چهار دریچه (پنجره مشبک) تعبیه‌شده در بدنه خارجی بنا راه دسترسی و ورود کبوترها را به داخل بنا فراهم می کند. لبه انتهایی بنا با کنگره‌های مثلثی شکل تزیین‌شده است که متأسفانه امروزه بخش زیادی از آن‌ها فرور ریخته است. در قسمت شرقی بدنه بنا درگاهی برای دسترسی انسان روبه‌داخل تعبیه‌شده است. تیرهایی چوبی از قسمت‌هایی از سازه بنا به سمت بیرون برای نشستن پرندگان جاگذاری شده است. به علت اینکه پرواز همزمان هزاران کبوتر درآن‌واحد ارتعاشات بسیار قوی را به دنبال دارد به‌منظور کنترل ارتعاشات و همچنین جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به سازه، در فضای داخلی، یک طبقه در میانه برج ایجادشده است تا علاوه بر کاهش ارتفاع برج، استحکام سازه در مقابل ارتعاشات تأمین شود.

گزارش از زهرا رنجبر آزاد، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی

انتهای پیام/