سالانه سواحل دریاها، اقیانوس‌ها، امتداد رودخانه‌های اطراف آبگیرها و تالاب‌ها میلیون‌ها گردشگر خواهان تفریح و آرامش و یا ماجراجویی را به خود جذب می‌کند، ارزش اقتصادی و اهمیت آب در جذب گردشگری به‌اندازه‌ای است که امروزه اگر منطقه‌ای فاقد و یا به دور از منابع آبی طبیعی و مناسب برای توسعه باشد مسئولان برای ایجاد شکل‌های انسان‌ساخت آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، در این نوع از گردشگری، گردشگران علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های آبی، با فرهنگ، آداب و رسوم مردم بومی و محلی نیز آشنا می‌شوند و با استفاده از تسهیلات، خدمات ساحلی، خرید اقلام و صنایع‌دستی منافع اقتصادی خوبی را نصیب جوامع محلی می‌کنند و این امر موجب تقویت، ترقی و آبادانی این مناطق می‌شود.
دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه به‌عنوان نگین فیروزه‌ای شمال‌غرب کشور و بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و درعین‌حال دومین دریاچه آب شور جهان با مساحتی بالغ بر 6000 کیلومترمربع مابین استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی واقع شده است، این دریاچه در سال 1352 در فهرست پارک‌های ملی کشور قرار گرفت همچنین به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره و تالاب بین‌المللی جزو مناطق حفاظت‌شده سازمان محیط‌زیست است.
دریاچه ارومیه دارای 102 جزیره کوچک و بزرگ بوده که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به جزایر کبودان، اشک، اسپیر و آرزو اشاره کرد، این جزایر محل زیست و توقف بیش از یکصد گونه پرنده مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، لک‌لک، اکراس، اردک سرسفید و گونه‌های جانوری مانند قوچ و میش ارمنی و گوزن زرد ایرانی است، اورمیانا یا آرتمیا تنها گونه جاندار سخت‌پوست دریاچه هست که امکان زیست آن در آب شور دریاچه امکان‌پذیر بوده که براساس یافته‌های جدید این جاندار در تحقیقات بیولوژیکی، میکروب‌شناسی، مطالعات ژنتیکی دارای کاربردهای وسیعی است.
خشک شدن دریاچه ارومیه
روند خشکی دریاچه ارومیه از اواسط دهه 80 شروع و هرساله بر میزان خشکی دریاچه افزوده شد، به‌طوری‌که در سال‌های ابتدای دهه حاضر بیش از 60 درصد دریاچه خشک و تنها در قسمتی از شمال دریاچه به میزان اندکی آب باقی ماند و علی‌رغم تلاش‌های دولت حال دریاچه رو به وخامت گذاشت. عوامل متعددی در شکل‌گیری خشک شدن دریاچه ارومیه تأثیر داشته که می‌توان به عواملی از قبیل تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی، بالا رفتن میزان کشت زمین‌های اطراف دریاچه و حوزه آبریز و توسعه نامتوازن بخش کشاورزی و به‌تبع آن استفاده بی‌رویه از آب‌های سطحی و زیرزمینی، احداث پل میان‌گذر کلانتری، احداث سدهای متعدد در سطح استان اشاره کرد.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید روند احیا دریاچه با تشکیل کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه و افزایش فعالیت‌های ستاد استانی و تخصیص اعتبارات ویژه به این بخش جان تازه‌ای گرفت به‌طوری‌که طرح‌های متعددی از جمله انتقال آب بین حوزه‌ای، انتقال آب سدهای استان، محدودیت و اصلاح الگوی کشت، مدیریت صحیح آب‌های سطحی و زیرسطحی، توانمندسازی و جلب مشارکت جوامع محلی، اجرای سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی و آموزش چهره به چهره در یک هزار و 100 روستای استان در دستور کارگروه ملی نجات و ستاد احیا دریاچه قرار گرفت، با تخصیص اعتبارات لازم و طی سال‌های 92 تاکنون بیش از 70 درصد طرح‌ها به مرحله اجرایی رسیده و روند احیا با اجرای طرح‌های دیگر از جمله انتقال آب از سد سیلوه و احداث تونل انتقال آب در حال اجرا است.
برابر آمارهای اعلامی سازمان آب منطقه‌ای و سازمان حفاظت محیط‌زیست تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه از اواسط دهه 80 روند نزولی به خود گرفته به‌طوری‌که تراز سطح آب دریاچه ارومیه در تاریخ 10/07/1394 به ۱۲۷۰٫۰۶ متر از سطح دریا رسید که این تراز پایین‌ترین سطح در طول ۲۰ سال گذشته بوده، این در حالی است که تراز اکولوژیک سطح آب دریاچه ۱۲۷۴٫۱ متر از سطح دریا است.
بارقه‌های امید در احیای دریاچه با افزایش نزولات جوی و تداوم اقدامات دولت تدبیر و امید
سال آبی 98-97 سالی پربار به‌لحاظ بارش برف و باران در منطقه بود که باعث بالا آمدن تراز اکولوژیک دریاچه و افزایش سطح دریاچه به 2.725 کیلومترمربع شد همچنین تداوم بارش‌ها در فروردین 99 از یک طرف و اقدامات دولت از قبیل رهاسازی آب سدها، تراز اکولوژیک را به میزان 1271.66 و سطح آن را به 3.070 کیلومترمربع افزایش داد، هرچند که تا رسیدن به تراز اکولوژیک اصلی هنوز فاصله وجود دارد ولی تصور روزهای بهتر برای این پهنه نیلگون دور از ذهن نیست لیکن ادامه اجرای برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته می‌تواند امید به احیا کامل دریاچه را تا سال 1404 زنده نگه دارد.
دریاچه ارومیه و گردشگری
دریاچه ارومیه منبع قابل‌مطالعه و برنامه‌ریزی برای توریسم‌درمانی در سطح ملی و منطقه‌ای است، لیکن عقب‌نشینی آب دریاچه، خشک شدن لجن‌های سواحل و از بین رفتن خواص درمانی آن‌ها این فرصت گردشگری بااهمیت را در طی سنوات گذشته در این منطقه کم‌رنگ کرده است، به‌طوری‌که تا همین چند سال پیش گردشگران حرفه‌ای‌تر و طبیعت‌گردها با آگاهی بیشتر و هدفمند برای انجام فعالیت‌های وابسته به طبیعت بکر در دریاچه ارومیه به منطقه می‌آمدند.
در این میان، منطقه ساحلی چی‌چست به علت وجود فلامینگوهایش بین پرنده‌نگرها بسیار محبوب است غیر از گونه‌های بومی در اطراف یا جزایر دریاچه، پرندگان دیگری هم با شروع فصل سرما از مناطق شمالی به دریاچه ارومیه پناه آورده و یا از آن عبور می‌کردند، همچنین تالاب‌های ثبت رامسر موجود در جنوب دریاچه ارومیه از جمله تالاب‌های سولدوز، حسنلو، یادگارلو و کانی‌برازان که مأمن پرندگان بی‌شماری از مناطق شمالی است به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های منطقه در توسعه گردشگری خصوصاً طبیعت‌گردی نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
وجود روستاها و آبادی‌های فراوان اطراف دریاچه که به علت سابقه و تمدن هزارساله منطقه از غنای فرهنگی بالایی برخوردار هستند عاملی برای توسعه توریسم روستایی و احداث اقامتگاه‌های بوم‌گردی در راستای ایجاد اشتغال پایدار و تعیین معیشت جایگزین برای روستاییان به‌حساب می‌آیند، از آنجایی که بسیاری از گردشگران به دنبال تجربه جدید و بکر هستند، بنابراین حضور در بین عشایر منطقه و روستاهای استان و در لابه‌لای باغ‌های سیب و تاکستان‌ها فرصت این تجربه جدید را برای گردشگران فراهم می‌کند.
برخی از اقدامات اداره‌کل میراث‌فرهنگی آذربایجان‌غربی برای رونق گردشگری دریاچه ارومیه
احداث خانه ترویج صنایع‌دستی شمال استان با پیشرفت فیزیکی 80 درصد در روستای ساحلی گورچین قلعه، برق‌رسانی و تأمین روشنایی محور اصلی منطقه نمونه گردشگری باری تا کاظم‌داشی، زیرسازی و آسفالت مسیر دسترسی به مجموعه گردشگری چشمه کوهسار باری، احداث کمپینگ گردشگری چی‌چست مشتمل بر 24 سوئیت اقامتی، نمازخانه و سرویس بهداشتی، احداث مجتمع بین‌راهی جاده شهید کلانتری مشتمل بر ساختمان سرویس بهداشتی، نمازخانه، بوفه، تعداد 12 آلاچیق مسقف و غذاخوری، احداث 30 باب سرویس بهداشتی و حمام پرتابل در سواحل گورچین‌قلعه، زیرسازی و آسفالت مسیر دسترسی به سواحل گورچین قلعه تقریباً به طول دو کیلومتر، احداث کمپینگ گورچین‌قلعه با پیشرفت فیزیکی 60 درصد مشتمل بر آلاچیق، دیوارکشی و سنگ‌فرش محوطه، راه‌اندازی کمپین پاک‌سازی سواحل دریاچه ارومیه توسط راهنمایان و انجمن‌های مردم‌نهاد، صدور مجوز اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه و همکاری با استانداری و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست در راستای ساماندهی سواحل دریاچه از جمله اقدامات اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی برای رونق و توسعه گردشگری دریاچه ارومیه است.
منابع:
- وب‌سایت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی
- وب‌سایت سازمان حفاظت محیط‌زیست
- وب‌سایت ستاد احیای دریاچه ارومیه
*کارشناس ارشد طبیعت‌گردی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی
انتهای پیام/
