بنه یا ون دارای شیره خام با مصارف دارویی و صنعتی زیادی است، از میوه آن به‌عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شود، دارای ارزش اقتصادی فراوان است، زمینه صادرات دارد و در ارزآوری نقش ایفا می‌کند ضمن این‌که دارای خواص دارویی، خوراکی و صنعتی زیادی است و در طب سنتی نیز کاربرد دارد.
25 درصد از شیره سقز حاوی روغنی پرارزش بنام تربانتین است که در صنعت کاربردهایی دارد و علاوه بر این از شیره در تولید آدامس، عطر و خوشبوکننده‌ها، حشره‌کش‌ها، صنعت داروسازی، واکس و چرم نیز استفاده می‌شود. نظر به اهمیت این ماده خام و باارزش استان ایلام می‌تواند در زمینه تولید و صادرات این محصول نقش اساسی در بازارهای داخلی و خارجی ایفا کند.
اواخر فصل بهار در برخی از مناطق جنگلی استان ایلام برداشت شیره یا صمغ درخت بنه با نام کردی سقز آغاز می‌شود که اگر از پیاده‌روهای شهر ایلام بگذرید خواهید دید که بسته‌های سفیدرنگ اما کوچک سقز یا همان جاجگ کردی توسط دستفروشان که درواقع بعضاً خودشان تهیه‌کنندگان آن هستند، فروخته می‌شود، بوی دلپذیر و طعم خوش آن دل هر رهگذری را مجذوب خود می‌کند.
درخت بنه یا ون که در اکثر نقاط جنگل‌های زاگرس یافت می‌شود، کانون اصلی تهیه سقز است که استخراج شیره این درخت از ساقه درخت بنه، حکایتی بسیار دیدنی و شنیدنی دارد، کسانی که از اهالی استان‌های غربی کشور هستند بدون شک اگر در این فصل به کوه رفته باشند حتماً کاسه‌های گلی کوچکی که به‌اصطلاح کردی «کوچله» نام دارد را که بر روی تنه درختان بنه چسبانده شده‌اند را دیده‌اند، در بخش فوقانی هر کاسه، اثر خراشیدگی تنه درخت با تیشه وجود دارد که شیره یا صمغ این درخت به داخل کاسه گلی ریخته می‌شود.
سقز، یک ماده چسبناک مشتق شده از درخت پیستاکیالنتیسوس است که چیوس سقز نامیده می‌شود. این درخت به‌طور طبیعی در شمال آفریقا و کشورهای شرقی دریای مدیترانه هم رشد می‌کند. به‌عنوان یک مکمل، سقز در کپسول‌هایی موجود است و یا می‌توان آن را به‌عنوان آدامس جوید. قبل از استفاده از سقز به‌عنوان یک درمان گیاهی با یک ارائه‌کننده خدمات بهداشتی واجد شرایط مشورت کنید.
سقز را با نام‌های مختلفی می‌شناسند از بنه و پسته کوهی گرفته تا کندر و جزو یکی از مفیدترین گیاهان دارویی و یا شیره درختانی است که خواص دارویی فراوانی دارد.
درخت بنه دارای شیره خام با مصارف دارویی و صنعتی زیاد است و از میوه آن به‌عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شود، این درخت زمینه صادرات دارد، در ارزآوری نقش ایفا می‌کند و در طب سنتی نیز کاربرد دارد.
مهم‌ترین منابع سقز ایلام
مسیر شهرستان اسلام‌آباد از استان کرمانشاه به سمت ایلام، اطراف رودخانه چم‌سرخ صالح‌آباد، پاکل گراب، مسیر بین بخش میمه و ملکشاهی، شیب جنوبی کبیرکوه در جنوب دره‌کلم، کوه مانشت، گنجوان، تنگ بیجار، کوه قلعه اسماعیل‌خان، بدره، تنگ کافری، کبیرکوه از طرف روستای مهتابی، کوه نخجیر، کان گنبد، زمینه ملکشاهی، کلک نقی، کلاه فرج، سیاه کوه ایلام، اناران و دینارکوه از مهم‌ترین کانون‌های تولید سقز این محصول خدادادی است.
گشتن در میان کوهستان در کنار درختان بنه و کاسه گلی به‌اصطلاح کردی (کوچله) از خاک رس و تیغ زدن درخت و سرازیر شدن شیره یا صمغ به داخل کاسه گلی حکایت مربوط به این بسته‌های کوچک است.
متأسفانه جنگل‌های بنه منطقه به دلیل بهره‌برداری‌های بی‌رویه و همچنین بهره‌برداری در سال‌های خشک که درخت نیاز به استراحت دارد صدمات جبران‌ناپذیری دیده‌اند که امید است با افزایش آگاهی از نابودی آن جلوگیری به عمل آید.
مصرف بنه و خواص بی‌نظیر آن
سقز در کل طبع گرم و خشک دارد، طبیعت سقز تازه گرم و خشک و سقز خشک‌شده گرم و خیلی خشک است، جویدن سقز سبب پاک‌سازی معده و دستگاه گوارش می‌شود، در درمان یبوست، پوسیدگی دندان و جلای آن، رفع بوی بد دهان و تقویت چشم و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این اثر در سال ۱۳۹۷ به شماره ۱۷۷۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
* گزارش از رائد ناصری فر کارشناس ارشد مردم‌شناسی
انتهای پیام/
