آب درمانی یا هیدروتراپی نیز اقدامی تازه نیست و بشر از دیرباز با آن آشنا بوده است. پزشکان مکتب بقراط خاصیت قابض آب سرد را می‌شناختند. آن‌ها آب سرد را برای درمان تورم‌های موضعی و مفاصل و آب‌گرم چشمه‌های معدنی را برای درمان برخی بیماری‌های جلدی مورد استفاده قرار می‌دادند.
در قرن نوزدهم استفاده از آب‌های معدنی به اوج خود رسید، در این زمان ضمن استفاده از ایستگاه‌های قدیمی، ایستگاه‌های جدیدی نیز احداث شده است.
ایران نیز با داشتن بیش از صد چشمه آب‌معدنی با کیفیت مناسب، می‌تواند یکی از قطب‌های جلب توریست با مناظر بدیع طبیعی و کاربردهای درمانی باشد از چشمه‌های آب‌معدنی علاوه بر مصارف شرب استفاده‌های متنوعی در کاربردهای درمانی و اکوتوریسم، در کشورهای مختلف می‌شود.
برخی از چشمه‌های معدنی از دیر باز با اقبال مردم مواجه بوده و اینک به قطب‌های گردشگری در زمینه استفاده از آب تبدیل شده‌اند. بارزترین نمونه آب‌معدنی با استفاده وسیع در سرعین استان اردبیل است. وجود این آب و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در مناطق اطراف آن، چهره منطقه و روند توسعه آن را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
استان سمنان را نیز می‌توان با دارا بودن چشمه‌های معدنی متعدد به‌عنوان یکی از استان‌های پیشتاز در قطب گردشگری سلامت نام برد.
یکی از این چشمه‌ها، چشمه آب معدنی تلخاب لاسجرد شهرستان سرخه است. شش کیلومتر بعد از کاروانسرای شاه‌عباسی روستای لاسجرد از جاده اصلی سمنان‌ـ‌تهران به تابلوی آب تلخه می‌رسیم. سپس بعد از طی پنج کیلومتر جاده خاکی به نیزاری زیبا به‌نام چشمه آب‌معدنی تلخاب خواهیم رسید.
چشمه تلخاب شامل دو چشمه به نام‌های چشمه (چَشمِه) و تنورسیاه (سیَه کِلِه) است که محدوده‌ای استخری شکل را به طول تقریبی ۲۰ متر و عرض ۱۲ متر و عمق یک تا هفت متر به‌وجود آورده‌اند. به‌علت فراوانی گوگرد در آب این چشمه معدنی، آب آن تلخ و غیرقابل شرب است به همین علت به تلخاب مشهور است.
در ضلع جنوبی این چشمه نیزاری زیبا قرار دارد که در فصول مختلف سال محل زندگی گونه‌هایی از پرندگان مهاجر مانند مرغ لجن‌خوار، شانه‌به‌سر و مرغابی است. در ضلع شمالی شرق چشمه، انبوهی از درختچه‌های گز وجود دارد که انسان را به یاد جنگل‌های بلوط استان ایلام می‌اندازد. اطراف چشمه را کوه‌های خاکی به‌رنگ سرخ و لاجوردی احاطه کرده است. آب این چشمه برای درمان بیماری‌هایی مانند یرقان، زردی، واریس، خوارشه، کهیر، پادرد و سردرد مفید است.
در تابستان این چشمه پذیرای مهمانانی از شهرهای مختلف استان سمنان، تهران، مرکزی، اصفهان و مازندران است که با قدری توجه می‌تواند به‌عنوان قطب گردشگری سلامت در سطح کشور مطرح شود. چشمه آب معدنی تلخاب زیستگاه اصلی گراز وحشی در شهرستان سرخه است. گیاهان شورپسند همچون اشنان، نی، درمنه، طاق و گز در این منطقه به وفور مشاهده می‌شود. همچنین بهترین زیستگاه برای تخم‌گذاری لک لک و مرغ ماهی‌خوار است. حیواناتی همچون آهو، بز و کل نیز از این آب استفاده می‌کنند.
مساحت کل پلاک تلخاب بیش از 400 هزار متر مربع است که به نام دولت جمهوری اسلامی ایران و به نمایندگی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آب‌خیزداری کشور صادر شده است ولی مساحت چشمه اصلی آن حدود 240 مترمربع است.
بلندترین ارتفاع محل 1648 متر از سطح دریا و پست‌ترین نقطه 1000 متر از سطح دریا است که حدود 60 درصد آن را اراضی کوهستانی تشکیل می‌دهد. شیب عمومی منطقه نیز شمالی‌جنوبی است. دبی آب‌چشمه نیز در فصول مختالف سال متغیر است که با توجه به کاهش نزولات آسمانی میزان دبی چشمه نیز به مرور در حال کاهش است. در اواخر اردیبهشت‌ماه آب چشمه خنک می‌شود و این روند تا دهم شهریور ادامه دارد. از یازدهم شهریور به بعد آب چشمه گرم می‌شود به‌گونه‌ای که در فصل زمستان هم می‌توان تنی به آب زد.
در آنالیز آب چشمه می‌توان گفت PH آب در حد نرمال و تقریبا خنثی قرار دارد و با توجه به صفر بودن مقدار کربنات و پایین بودن مقدار بی‌کربنات قلیاییت آب در حد مناسب و خوب است.
چشمه آب‌معدنی تلخاب از نوع سولفوره بوده و مزه تلخ آب به علت بالا بودن میزان سولفات است. حد نرمال سولفات نیز باید بین پنج تا هشت میلی اکی‌والان بر لیتر باشد که در چشمه آب تلخ این میزان بسیار بالا بوده و به همین علت سختی دائم آب بالا است. همچنین TDS آب اگر در بازه 2000 تا 5000 میلی‌گرم بر لیتر باشد آب از نوع لب شور می‌شود.
بررسی این چشمه نیازمند کار کارشناسی ویژه‌ای است که به طور حتم باعث شگفتی همگان خواهد شد. گرچه به‌دلیل وجود املاح زیاد آب چشمه تلخاب غیر قابل آشامیدن است و در شرایط عادی نوشیدن آن به آسانی ممکن نیست، اما باید توجه شود که در کشورهایی مانند گرجستان نمونه‌هایی از آب چشمه‌ها را پس از انجام برخی تغییرات، باوجود مزه بسیار بد و غیرقابل شرب، در بطری‌های بهداشتی برای درمان برخی از بیماری‌ها به مردم عرضه می‌کنند.
چشمه آب معدنی تلخاب سرخه به‌شماره ثبت 498 در سال 1397 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
* گزارش از حسین کوکبی، پژوهشگر مواریث تاریخی، طبیعی و معنوی اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری، صنایع‌دستی سرخه
انتهای پیام/
