خوشنویسی در ایران به عنوان یک عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس که از روزگاران کهن تا به امروز علی‌رغم تغییرات بسیاری که در الفبای نگارشی به وجود آمده، ماهیت و کارکرد خود را حفظ کرده است. هنر خوشنویسی ایرانی همچون سایر عناصر میراث‌فرهنگی ناملموس محدود به مرزهای سیاسی نیست و در گستره فرهنگی ایران یا همان ایران فرهنگی همچنان زنده و پویا در حال انتقال به نسل‌های آینده است.
پاسداری میراث‌فرهنگی ناملموس از در سطح بین‌المللی
در سال ۲۰۰۳ کنوانسیون پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس با هدف پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس، تضمین احترام به میراث‌فرهنگی ناملموس جوامع، گروه‌ها و افراد ذی‌ربط، ارتقای آگاهی محلی، ملی و بین‌المللی از اهمیت میراث‌فرهنگی ناملموس و تضمین درک و قدردانی متقابل از آن از سوی یونسکو به تصویب رسید.
این کنوانسیون در سال ۲۰۰۶ به اجرا گذاشته شد و نخستین مجمع عمومی آن در ژوئن همان سال تشکیل شد. جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵) به این کنوانسیون پیوست. بخش چهارم کنوانسیون ۲۰۰۳ در قالب ۳ ماده، سطوح پاسداری از عناصر میراث ناملموس را بیان کرده است.
با توجه به وضعیت پایداری و پاسداری میراث ناملموس در جهان، سه فهرست جداگانه «معرف میراث‌فرهنگی ناملموس»، «نیازمند پاسداری فوری» و فهرست "برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌های حراست از میراث‌فرهنگی ناملموس، (اقدامات پاسدارانه خوب) برای شناسایی، ثبت، و پاسداری منظور شده است. ثبت یک عنصر در فهرست معرف، به‌منظور رؤیت‌پذیری و در معرض دید جهانیان قرار دادن آن عنصر و همچنین آگاهی دادن به جهانیان از اهمیت آن و تشویق ملت‌ها به گفت‌وگو انجام می‌شود. این فهرست، بازتاب تنوع فرهنگی در سطح دنیا و تصدیق‌کننده خلاقیت‌های بشری است.
ثبت یک عنصر در فهرست نیازمند پاسداری فوری به‌منظور معرفی و اختصاص‌یافتن اقدامات پاسدارانه مناسب برای زنده نگه‌داشتن میراثی است که در معرض نابودی قرار دارند. پاسداری از موارد در خطر، شامل تداوم، باززایی و انتقال آن عنصر است.
پذیرفته‌شدن یک برنامه در فهرست اقدامات پاسدارانه خوب علاوه بر معرفی عنصر، شامل برنامه‌ها و اقداماتی است که اصول و اهداف کنوانسیون را به خوبی مطرح کرده و نمونه‌های موفق پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس هستند.
به عبارتی، زمانی که یک برنامه در این فهرست ثبت شود، به این مفهوم است که عنصر پاسداری شده، نه تنها قابلیت ثبت در فهرست معرف را دارد بلکه از شرایط و وضعیت پایداری مناسبی برخوردار است. براساس ماده (۱۸) کنوانسیون ۲۰۰۳، کمیته بین‌الدولی میراث‌فرهنگی ناملموس موظف است گزارش‌های برنامه‌هایی که برای ثبت در این فهرست پیشنهاد می‌شوند را براساس معیارهای تعیین شده مورد بررسی و برنامه‌های مورد تصویب را با در نظر گرفتن نیازهای مختص کشورهای در حال توسعه برگزیده و ترویج کند.
کارنامه جمهوری اسلامی در کنوانسیون ۲۰۰۳
تاکنون ۶۲۹ عنصر و برنامه از ۱۳۹ کشور جهان در فهرست‌های میراث‌فرهنگی ناملموس بشری یونسکو به ثبت رسیده است. از این تعداد، ۵۲۹ عنصر در فهرست معرف میراث‌فرهنگی ناملموس، ۷۱ عنصر در فهرست در خطر و نیازمند پاسداری فوری میراث‌فرهنگی ناملموس و ۲۹ برنامه در فهرست اقدامات موفق پاسدارانه خوب ثبت شده‌اند که نشان از پیچیدگی و سختی ثبت یک عنصر در فهرست مذکور دارد.
جمهوری اسلامی ایران با ثبت ۱۷ عنصر ثبت شده در فهرست میراث‌فرهنگی ناملموس بشری یونسکو در جایگاه چهارم آسیا و هفتم جهان قرار دارد.
۱۴ پرونده کشورمان در فهرست معرف، دو پرونده در فهرست نیازمند پاسداری فوری و یک پرونده در فهرست برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌های پاسدارانه از میراث‌فرهنگی ناملموس موسوم به فهرست اقدامات پاسدارانه خوب ثبت شده‌اند.
چنان‌که گفته شد هر یک از فهرست‌های کنوانسیون ۲۰۰۳ هدف خاصی را دنبال می‌کنند. فهرست برنامه‌ها و اقدامات پاسدارانه خوب، غایت و هدف متعالی کنوانسیون را متجلی می‌کند. به این معنی که وضعیت عناصر میراث ناملموس به سطحی از پایداری برسد که برنامه پاسدارانه این گونه عناصر توسط کمیته بین‌الدول پذیرفته شود.
«برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» این توفیق را پیدا کرد که در شانزدهمین اجلاس کمیت بین‌الدولی در آذرماه سال ۱۴۰۰ در فهرست اقدامات پاسدارانه خوب پذیرفته شود.
این نخستین باری است که یک برنامه پاسدارانه از جمهوری اسلامی ایران در این فهرست پذیرفته می‌شود و بیانگر این واقعیت است که سطح پاسداری از خوشنویسی سنتی در ایران به گونه‌ای است که می‌تواند الگوی عمل برای سایر کشورها در پاسداری از عناصر میراث ناملموس مشابه شود.
انتهای پیام/
