تاریخچه مسجدالاقصی

اصطلاح مسجد الاقصی اغلب برای اشاره به کل میدانی که مسجد و قبه‌الصخره بر روی آن قرار دارد استفاده می‌شود، اگرچه این میدان به طور رسمی به عنوان حرم‌الشریف هم شناخته می‌شود. تمام این سازه‌ها روی تپه‌ای موسوم به کوه معبد (Temple Mount) بنا شده است.

یک تصور غلط رایج در مورد مسجدالاقصی این است که آن را با قبه‌الصخره اشتباه می‌گیرند. در واقع، مسجدالقصی یک مجموعه زیارتگاهی است که اهمیت آن برگرفته از سنگ بنایش است که در قلب آن قرار گرفته است. در واقع، مسجدالاقصی جایی است که مسلمانان هنگام آمدن به کوه، که سومین مکان مقدس اسلام پس از مکه و مدینه به شمار می‌رود، در آن عبادت می‌کنند.

این مسجد پس از کعبه در مکه، دومین مسجد قدیمی جهان است. اگرچه سنت مسلمانان مربوط به الاقصی به پسر اسحاق، یعقوب بازمی‌گردد، اما این مسجد برای اولین بار در محل فعلی خود توسط خلیفه اموی، عبدالملک، و پسرش ولید ساخته شد و در سال 705 پس از میلاد تکمیل شد. در قرون بعدی، این بنا چندین بار در اثر زلزله ویران شد و همیشه توسط خلیفه حاکم مرمت می‌شد.

در کنار کاربردهای مختلف، یکی دیگر از مواردی که مسجدالاقصی را از قبه‌الصخره متمایز می‌کند، طراحی آن است. برخلاف سبک بیزانسی گنبد صخره‌ای، مسجدالاقصی از ویژگی‌های معماری اولیه اسلامی است. مساحت آن 35 هزار متر مربع است و محوطه بزرگتر آن می‌تواند تا 50 هزار نمازگزار را در خود جای دهد. این بنا دارای چهار مناره و نمای زیبا و کاشی‌کاری‌شده با 14 طاق رومی است. چشمه اصلی وضو مسجدالاقصی، معروف به الکاسه که نمازگزاران برای شستن دست‌ها و پاهای خود از آن استفاده می‌کنند، بین الاقصی و قبه‌الصخره قرار دارد و قدمت آن به سال 709 میلادی باز می‌گردد.

معماری مسجد الاقصی

در تاریخ الاقصی به برخی تغییرات مهم معماری اشاره شده است. این مسجد بر روی یک سکوی مصنوعی ساخته شده است که توسط طاق‌هایی که برای غلبه بر شرایط سخت تایپوگرافی منطقه ساخته شده‌اند، پشتیبانی می‌شود. اولین بازسازی این بنا در سال 1922 آغاز شد. بازسازی‌ها باعث ایجاد پایه‌های باستانی اموی مسجد شد که با تعویض تیرها، ستون‌های داخلی را تغییر داد. این‌ها تغییرات به حفظ طاق‌ها و طبل‌های داخل گنبد اصلی کمک می‌کرد. دیوار جنوبی نیز در این زمان بازسازی شد و الواری بتونی جایگزین چوب‌های آن شد.

معماری کنونی این سایت به این صورت است: مسجدی مستطیل شکل که 36 هکتار وسعت دارد و 5 هزار نمازگزار را در خود جای می‌دهد. یک قبه‌الصخره (گنبد سنگی) وجود دارد که معماری بیزانسی را به نمایش می‌گذارد. اگرچه در اصل چیزی از آن باقی نمانده است، اما گنبد امروزی با روکش میناکاری چوبی ساخته شده است. در زیر گنبد نمازخانه مسلمانان قرار دارد که در قسمت جنوبی مسجد واقع شده است. مسجد همچنین از یک نمای پر شده با نرده‌هایی متشکل از طاق‌ها و ستون‌های کوچک تشکیل شده است. نمای داخلی مسجد دارای هفت راهرو با تالارهای فراوان است. معرق و کتیبه‌ها رو به در ورودی اصلی و نزدیک گنبد است.

اهمیت مسجدالاقصی برای مسلمانان

مسجدالاقصی بیت‌المقدس نقش بسیار مهمی در زندگی حضرت محمد (ص) داشت. دلیل اصلی اهمیت مسجدالاقصی این بود که قبل از اینکه حضرت محمد (ص) به آنجا برود، این مسجد خانه پیامبران بسیاری بوده و مرکز تبلیغ توحید به شمار می‌رفته است. حتی تا مدت‌ها ای مسجد قبله اول مسلمانان بوده است و بعداً به دستور خداوند، مؤمنان به سمت کعبه رو کردند. بخش قابل توجهی از تاریخ‌الاقصی که در واقع آن را به مسجدی مهم در اسلام تبدیل کرده است، شب سفر یا شب اسراء است. در این سفر پیامبر اکرم صلی‌الله‌ علیه ­­و آله در اواخر شب بر کعبه خوابید. در این هنگام بود که حضرت جبرئیل موجودی بالدار به نام براق به او عنایت کرد که پیامبر (ص) را به این مسجد برد. طبق منابع اسلامی، در قرآن آمده است که شبی حضرت محمد به طور معجزه آسایی از مکه (مسجد الحرام) به این مکان در اورشلیم (المسجد الاقصی) سفر کرد. اقصا، به معنی «عبادتگاه دورتر» است. آمده است که حضرت محمد در آنجا پیش‌نماز حضرت ابراهیم، موسی، عیسی و دیگر رسولان خدا را شد. در همان شب او را از محل قبه‌الصخره برای ملاقات با خدا به بهشت بردند.

سرقت اشیا از مسجدالاقصی توسط عوامل رژیم صهیونسیتی

در طول سال‌های اخیر، عوامل رژیم صهیونیستی بارها اقدام به سرقت اشیا، مدارک و آثار باستانی از محوطه مسجدالاقصی و اطراف آن کرده‌اند. حتی برخی از اشیای به سرقت رفته را در موزه‌ای به نمایش هم گذاشته بودند. اما یکی از این سرقت‌ها که بعدا رسمی هم شد، سرقت سنگ بزرگی از مسجدالاقصی بود.

عوامل صهیونیست در آوریل سال 2009، سنگی را از قسمت جنوبی مسجد الاقصی، قصر الاماره، به سرقت بردند و آن را به محوطه کنیست در محله صهیونیست‌ها بردند. گفته می‌شود این رژیم با این کارها قصد تاریخ‌سازی برای خودش دارد و به این ترتیب قصد دارد خود را صاحب حق در این منطقه جلوه دهد. 

حملات و دست‌درازی‌های صهیونیست‌ها به مسجدالاقصی

الاقصی در گذشته حملات معمول نیروهای صهیونیستی را تحت پوشش‌های مختلف تجربه کرده است. با این حال، این مسجد در سال‌های اخیر، به ویژه پس از مبارزان محبوب فلسطینی در ماه مه گذشته، تظاهرات گسترده، درگیری‌ها و جنگ رژیم صهیونستی علیه غزه، که فلسطینیان به صراحت از آن به عنوان عملیات سیف القدس (شمشیر بیت‌المقدس) یاد می‌کنند، معنای بیشتری یافته است.

از لحاظ تاریخی، محوطه مسجدالاقصی در قلب مبارزات مردمی در فلسطین و همچنین مرکز سیاست‌های رژیم صهیونیستی بوده است. این حرم که در بخش قدیمی اورشلیم واقع شده است، یکی از مقدس‌ترین مکان‌های اسلام به شمار می‌رود، همانطور که در قرآن کریم و احادیث هم  ذکر شده است. این محوطه شامل چندین مسجد تاریخی، از جمله الاقصی، و 17 دروازه و سایر اماکن مهم اسلامی است.

برای فلسطینی‌ها، اهمیت الاقصی به دلیل اشغالگری رژیم صهیونیستی افزایش یافته است، که در طول سال‌ها، مساجد، کلیساها و سایر اماکن مقدس فلسطین را هدف قرار داده است. به عنوان مثال، در جریان جنگ سال 2014 اسرائیل در نوار محاصره شده غزه، وزارت اوقاف و امور دینی فلسطین گزارش داد که 203 مسجد در اثر بمباران اسرائیل آسیب دیده و 73 مسجد به طور کامل تخریب شده است.

بنابراین، مسلمانان فلسطین و مسیحیان، الاقصی، حرم و سایر اماکن مسلمانان و مسیحیان در بیت‌المقدس را خط قرمزی می‌دانند که اسرائیل نباید از آن عبور کند. آنها نسل به نسل برای محافظت از این مکان‌ها بسیج شده‌اند، اگرچه گاهی اوقات نمی‌توانستند. مثلاً در سال 1969، زمانی که دنیس مایکل روهان، افراط‌گرای صهیونیستی استرالیایی مسجد‌الاقصی را به آتش کشید و بسیاری از اشیای ارزشمند درون مسجد از بین رفت.

در سال 1981 هم تونلی در زیر مسجد الاقصی کشف شد که توسط رژیم صهیونسیتی و از دیوار براق شروع می‌شد. این تونل می‌تواند در صورت بروز زلزله، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بنای مسجد وارد کند.

حتی حملات اخیر به مسجد تنها به آسیب بدنی و دستگیری دسته جمعی نمازگزاران محدود نشد. در 15 آوریل، دومین جمعه ماه مبارک رمضان، شیشه های رنگی معروف مسجد شکسته شد و اثاثیه داخل آن را هم شکستند.

موزه یهودی هم که در سال 2001 در نزدیکی الاقصی بنا شد، علاوه بر اینکه به حریم این بنای تاریخی و ارزشمند تجاوز می‌کند، بارها اشیایی را به نمایش گذاشته است که احتمال می‌رود از محوطه الاقصی به سرقت رفته باشند. 

در سال 2017 هزاران فلسطینی به تلاش رژیم صهیونیستی برای نصب دوربین‌های امنیتی در ورودی‌های حرم مطهر اعتراض کردند. این اقدام همچنین تلاشی از سوی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین، برای راضی کردن حامیان راستگرای خود بود. اما اعتراضات گسترده در اورشلیم و متعاقب آن اتحاد فلسطین، اسرائیل را مجبور به لغو برنامه‌های خود کرد.

در همین سال هم بود که حفاری‌های غیرمجاز رژیم صهیونستی به حدی رسید که سوراخ‌هایی در اطراف محوطه الاقصی به وجود آمد که قطعا روی استحکام بنای آن اثرگذار بوده است. همچنین، در آگوست 2017 مشخص شد که نیروهای رژیم صهیونیستی در طول تعطیلی مسجدالاقصی، مدارک مهمی را از این بنا به سرقت برده‌اند که مربوط به املاک و مستغلات اورشلیم و املاک وقفی بوده است.

همچنین در سال 2018، مبلغی بالغ بر 16 میلیون دلار به پروژه‌های حفاری رژیم صهیونیستی در اطراف مسجد الاقصی اختصاص داده شد که شاید یکی از نتایجش، افتادن سنگی از دیوار البراق در 23 جولای 2018 بود که حتی توسط دوربین‌های مداربسته هم ضبط شد.

نصب بلندگوهای قدرتمند در 9 سپتامبر 2020 توسط رژیم صهیونیستی هم می‌تواند باعث وارد آودن آسیب به بنای تاریخی مسجدالاقصی شود.

در آخرین حملات نیروهای این رژیم نیز، در 15 آپریل 2022، نیروهای رژیم به حیاط مسجد الاقصی حمله کردند و پنجره‌های مسجدالقبله را شکستند.

وضعیت مسجد الاقصی در یونسکو

این مسجد در حمله ۱۹۶۷ رژیم صهیونیستی به کرانه باختری به تصرف این رژیم درآمد و از آن زمان در اشغال است. این اشغال ازنظر کشورهای جهان و قطعنامه‌های سازمان ملل متحدد، غیرقانونی است و به موجب آن، نیروهای رژیم صهیونیستی باید از آن عقب‌نشینی کنند. از زمان اشغال یهودیان که اعتقاد دارند که بقایای معبد «هیکل» (معبدی که بنا به اعتقادات یهودی توسط سلیمان نبی به دستور خداوند ساخته شده و شرح آن در کتاب مقدس، بخش عهد عتیق آمده‌ است) در زیر مسجدالاقصی قرار دارد، برای تخریب مسجد الاقصی و احیای آن معبد تلاش می‌کنند. 

به همین ترتیب، از سال 1980 پرونده ثبت جهانی شهر باستانی اورشلیم و دیوارهایش به یونسکو ارسال شد و از سال 1982 به بعد، هر چند وقت یک بار این شهر و بناهای آن، که مسجدالاقصی هم جزوشان است، به صورت مرتب در فهرست میراث در خطر یونسکو قرار می‌گیرند. 

انتهای پیام/