به‌گزارش خبرنگار میراث‌آریا، روستا زادگاه اصلی صنایع‌دستی است و تولید صنایع‌دستی در گذشته برای مرتفع کردن نیازهای خانواده بود. زنان ایرانی از گذشته‌های دور در روستاها، ساخت و تولید صنایع‌دستی مختلف و متنوعی را برعهده داشته‌اند که جزو ملزومات کاربردی زندگی خانواده‌ها محسوب می‌شد و علاوه برآن جنبه تزئینی هم داشت.
هنردستانِ هنرمند زنان ایرانی از نظر تنوع و کاربرد در دنیا رتبه اول را به خود اختصاص داده است و شامل بسیاری از رشته‌ها از جمله پارچه‌بافی، حصیربافی، نمدمالی، سرمه‌دوزی، سوزن‌دوزی و بسیاری از هنرهای دیگر است.
دومین روز از هفته صنایع‌دستی با عنوان «صنایع‌دستی، آموزش، زنان و کودکان، تولید فرهنگی» بهانه‌ای شد تا این موضوع را مورد واکاوی بیشتری قرار دهیم.
ردپای ذوق و قریحه زنان ایرانی در تاریخ
صنعتی شدن و کمبود نیروی کار در اروپا، زنان را به‌عنوان نیروی کار خارج از خانه وارد عرصه کار کرد؛ نیروی کار با دستمزدی کمتر در مقایسه با مردان. حضور زنان در کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی در اروپا و غرب به بهانه برابری جنسیتی و آزادی زنان، زمینه‌های بهره‌کشی‌های اقتصادی از آن‌ها را فراهم کرد. زنان ایرانی اما در عین حال که از گذشته‌های دور تا به امروز رکن اصلی فرهنگ خانواده بوده‌اند؛ با تولید صنایع‌دستی ضمن حفظ سرشت لطیف و زنانه خود به کار تولید صنایع‌دستی مورد نیاز خانواده و به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد مشغول بودند.
صنایع‌دستی ایرانی را می‌شود آیینه‌ای از خلاقیت و ذوق زنان ایرانی دانست؛ ردپای روح لطیف زنانه آن‌ها در اغلب صنایع‌دستی از جمله سوزن‌دوزی، پارچه‌بافی، حصیربافی دیده می‌شود.
تولیدکنندگان اصلی صنایع‌دستی چه کسانی هستند؟
طبق آمار 85 درصد از تولیدکنندگان صنایع‌دستی در ایران زنان هستند. نمی‌توان منکر نقش بزرگ آنان در حفظ، ماندگاری و ترویج فرهنگ، باورها، نمادها و نقش و نگارهای ایرانی شد. به گفته کارشناسان سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش صنایع‌دستی به زنان علاوه بر ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای خانواده، به تقویت عزت نفسشان منجر خواهد شد.
مهرنوش شفیعی، استاد گروه صنایع‌دستی دانشگاه هنر اصفهان معتقد است: «پایه‌گذاران بسیاری از صنایع‌دستی در طول تاریخ زنان بوده‌اند. ممکن است نامی از زنان برده نشود و بسیاری از آن‌ها ناشناخته بمانند، اما قسمت عمده و اصلی بسیاری از هنرهای دستی ایران همچون انواع بافته‌ها و رودوزی‌ها به دست زنان خلق می‌شود.»
او می‌افزاید: «شاید بعضی هنرها و شاخه‌های صنایع‌دستی ظرافت نداشته و نیاز به قدرت بدنی داشته باشد و شامل هنرهایی می‌شود که بیشتر در ارتباط با فلز، سفال یا چوب است؛ این هنرها اصولاً در جامعه به نام مردان شناخته می‌شود اما نکته جالب توجه این است که زنان به‌عنوان مهم‌ترین عضو در تولید این دسته از صنایع‌دستی به شمار می‌روند و در کارگاه‌ها نقش بسزایی ایفا می‌کنند، اما نامی از آن‌ها برده نمی‌شود.»
وقتی زنان جای مردان را می‌گیرند!
طبق آمار ورود زنان در سال‌های اخیر به رشته‌هایی از صنایع‌دستی که بعضا پیش از این در تصرف مردان بوده است مثال‌زدنی است؛ از جمله «گلیم شیریکی‌پیچ سیرجان»، «نازک‌کاری سنندج»، «زیلوی میبد»، «گلیم هرسین»، «ورنی دشت مغان» و «چادر‌شب‌بافی گیلان». سفال‌گری از دیگر رشته‌هایی است که در گذشته اغلب توسط مردان انجام می‌شد اما امروز کارگاه‌های سفال‌گری زیادی را زنان اداره می‌کنند.
آموزش صنایع‌دستی زمینه اشتغال زنان را فراهم می‌کند
آموزش صنایع‌دستی به زنان (زنان سرپرست خانوار، زنان آسیب‌پذیر، زنان جویای کار) علاوه بر کمک به حفظ و ترویج فرهنگ اصیل و غنی ایرانی، زمینه اشتغال و تولید درآمد را برای آنان فراهم می‌کند. حمایت از زنان تولیدکننده صنایع‌دستی در قدم بعدی، می‌تواند زمینه ورود محصولات آن‌ها را به بازارهای جهانی فراهم کند. زنان ایرانی بالاترین آمار حضور در عرصه تولید صنایع‌دستی را دارند و در صورت حمایت جدی می‌توانند با حضور در بازارهای جهانی، در افزایش تولید ناخالص ملی سهم بزرگی ایفا کنند.
یادگیری صنایع‌دستی خلاقیت کودکان را افزایش می‌دهد
در این میان اما نباید از اهمیت آموزش صنایع‌دستی به کودکان غافل شد. راه‌اندازی کلاس‌ها و یا در نظرگرفتن دروسی برای آموزش صنایع‌دستی به کودکان در مدارس، علاوه بر فراهم کردن زمینه‌ای برای آشنایی نسل جدید با پیشینه و فرهنگ غنی ایران زمین، قدرت خلاقیت را در آن‌ها پرورش می‌دهد. ذوق و قریحه کودکان می‌تواند جان تازه‌ای به روح صنایع‌دستی ایران بدمد.
کودکان را می‌توان حافظان هنرهای اصیل ایرانی دانست. انتقال سینه به سینه و نسل و به نسل هنر ساخت صنایع‌دستی اگر نبود شاید سال‌ها بود که این هنر تلفیق شده با صنعت، به فراموشی سپرده شده بود. امروزه نباید از انتقال این وجه از فرهنگ غنی ایرانی به کودکان غافل شد. کودکانی که در آینده قرار است تولیدکنندگان فرهنگی کشور باشند.
راه‌اندازی نمایشگاه‌های صنایع‌دستی مختص کودکان یا در نظرگرفتن غرفه‌هایی در مدارس، نمایشگاه‌ها و اتفاق‌های مختلف هنری و فرهنگی، برای ارائه صنایع‌دستی کودکان می‌تواند زمینه ذوق و علاقه به یادگیری هنرهای اصیل ایرانی را در آن‌ها تقویت کند. به نظر می‌رسد گنجاندن آموزش صنایع‌دستی در برنامه درسی مدارس می‌تواند همه دانش‌آموزان را از موهبت آشنایی با صنایع‌دستی ایرانی بهره‌مند کند و زمینه ورود آن‌ها را در آینده به عرصه تولید صنایع‌دستی و تولید فرهنگ فراهم کند.
بهره‌وری از فضای مجازی و فناوری نوین برای آموزش صنایع‌دستی
مهندس سید عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز معتقد است: «نگاه ما باید در حوزه صنایع‌دستی وسیع باشد. باید برای معرفی و آموزش صنایع‌دستی از فضای مجازی و فناوری‌های نوین استفاده کنیم. مردم باید صنایع‌دستی را در سبک زندگی خود مد نظر قرار دهند. همچنین باید زیبایی‌های آن به نمایش گذاشته شود. »
ضمنی ماندن دانش سنتی و ارزشمند صنایع‌دستی از دیگر نکاتی است که مهندس ضرغامی در برنامه پیشنهادی خود برای وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به آن اشاره کرده است. وجود استعدادها و توانایی‌های بالا در جامعه برای تولید صنایع‌دستی از دید مهندس ضرغامی نقطه قوت کشور در این حوزه است.
آموزش روزآمد صنایع‌دستی به اقشار مختلف زنان روستایی و شهری، برگزاری کلاس‌های رایگان برای زنان بی‌سرپرست و سرپرست خانوار، حمایت از زنان تولیدکننده صنایع‌دستی، فراهم‌سازی زمینه ورود محصولات آن‌ها به بازارهای داخلی و جهانی، نادیده نگرفتن نقش مهم زنان در حوزه تولید صنایع‌دستی، گنجاندن آموزش صنایع‌دستی در دروس مدارس از دوران ابتدایی، استفاده از المان‌ها و نمادهای به کار گرفته شده در صنایع‌دستی و هنر اصیل ایرانی در کتب درسی، کتاب‌های داستان، برنامه‌های تلویزیونی مخصوص کودکان، برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی مختلف برای ترغیب کودکان به فعالیت در حوزه ساخت صنایع‌دستی و ارائه دست‌سازه‌هایشان از مهم‌ترین اقداماتی است که باید در راستای تقویت حضور زنان و کودکان در عرصه تولید صنایع‌دستی در دستور کار قرار گیرد.
ذوق و هنر زنان ایرانی در کنار خلاقیت و استعدادهای کودکان قطعا در تولید صنایع‌دستی ایرانی معجزه خواهد کرد.
انتهای پیام/
