انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی برابر با یکم دی‌ماه در تقویم ایرانی است و این تاریخ مصادف با آغاز روند بلندتر شدن روزها در این منطقه است. یلدا برگرفته از واژه سریانی به‌معنای زایش است ابوریحان بیرونی این جشن را با نام «میلاد اکبر» به مفهوم «میلاد خورشید» می‌خواند.
دیر زمانی است كه مردمان ایرانی و بسیاری از جوامع دیگر، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می‌دارند كه در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند كه همزمان با شب انقلاب زمستانی است.
در آخرین شب پاییز خانواده‌ها در منزل بزرگتر فامیل دورهم بر سر سفره مراسم آیینی شب یلدا جمع شده و آن را جشن می‌گیرند. در برگزاری یلدا کودکان بهعنوان مجریان آینده و زنان بهعنوان محور زندگی و خانواده و بسترساز گردهم آمدنِ اقوام و دوستان هستند. همچنین بزرگ‌ترهای فامیل بهعنوان حاملان فعلی و ناقلان این جشن آیینی شناخته می‌شوند که به پاسداشت مفاهیمی از جمله ارج‌نهادن به سنن و مواریث فرهنگی مانند مهمان‌نوازی، اهمیت به خانواده،دوستی و... اهتمام می‌ورزند.
یلدا به سبب شاخصه‌های اقلیم زیستی مردمان این سرزمین و ارتباط آن با طبیعت و کیهان، از روزگار کهن تا به امروز استمرار داشته تا اینکه سرانجام بهعنوان میراث معنوی و سنّتی آیینی در تاریخ هشتم آذر 1401 بهعنوان نوزدهمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس کشورمان در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت جهانی رسید.
در پرونده یلدا، این عنصر چنین تعریف شده است: «یلدا، سال‌جشن کهنی است که در آن فزونی روشنایی خورشید، نور و حرارت زندگی مورد توجه برگزارکنندگانش قرار می‌گیرد.»
یاد آن شب‌ها و یلدا‌ها بخیر برف بازی و سرما‌ها بخیر
کرسی و مادربزرگ و قصه‌ها آن تخیل‌ها و رویا‌ها بخیر
دست‌های بی‌حس و سرمازده کرسی مطبوع و گرما‌ها بخیر
آن تنقل‌ها، لواشک‌های ترش نان شیرین و کدو حلوا بخیر
مردم دریا دل آن روزگار شادی و شور و تمناها بخیر
جایشان خالی است اکنون پیش ما یاد آن بگذشتگان ما بخیر …
انتهای پیام/
