میراث آریا: در نقاطِ مختلفِ ایران سنت‌ها، آیین‌ها و جشن‌های محلی در بزرگداشت نوروز وجود دارد، یکی از این آیین‌ها که به عنوان یک عنصرِ فرهنگی می‌توان در مجموعۀ جشن‌ها و آیین‌های کهن مردم ایران در بزرگداشتِ نوروز کنجاند، بی بی گردی نوغاب گناباد است.
به گناباد در جنوب استان می‌رویم شهری که قنات قصبه گناباد یکی از آثار تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی است، گناباد که جنوبی‌ترین شهرستان در استان خراسان رضوی است ،آداب و آیین‌های زیادی برای نوروز دارد، در کوچه‌ها و خیابان‌ها که راه می‌رویم رنگ و بوی نوروز را دارد.
با اینکه مراسم در روز نهم فروردین برگزار می‌شود اما مقدمات آن از روز هشتم فروردین فراهم می‌شود، یکی از زنان محله نوغاب شهر گناباد یادآوری می‌کند که اجرای این مراسم در روز نهم فروردین این روز را مختص زنان کرده است. بنابراین می‌توان گفت مراسمِ بی بی گرد بیشتر وجه زنانه دارد، البته در دهههای اخیر مردان نیز در ساعاتِ پایانی روز به جمع زنان می‌پیوندند. آن‌ها این استثناء را قائل می‌شوند که در کنار آن‌ها باشیم تا این مراسم را از نزدیک نظاره‌گر باشیم.
تدارک نان فطیر
تهیه و آماده‌سازی خوردنی‌ها و خوراکی‌های مراسم یکی از مهم‌ترین بخش‌های مقدماتی این آیین است، به طور کلی خوردنیهای روز بی بی گِلوی( گردی) نوغاب را در سه دستۀ کلی نان، غذا و آجیل می‌توان دستهبندی کرد. مهم‌ترین و اصلیترین خوراکی که برای جشن بی بی گرد تهیه می‌شود، نوعی نان است، این نان در نوغاب تحت عنوان «فطیرِ بی‌بی گِلو» و یا «پَتیر بی بی گِلو» شناخته می‌شود.
روز هشتم فروردین به چندین منزل از اهالی نوغاب گناباد می‌رویم، جنب و جوش خاصی در بین اهالی وجود دارد، مثل یک ارتش منظم که هر کدام جداگانه کار خودش را انجام می‌دهد در تدارک تهیه نان و دیگر خوراکی‌های روز بی بی گرد هستند.
اهمیتِ موضوعِ اخیر به حدی است که آن را می‌توان به مثابه یکی از خرده رسم‌های اصلی مراسمِ بی‌بی گِلوی نوغاب در نظر گرفت. علت این اهمیت در آن است که این خوراکی بر خلاف سایر خوارکی‌های موجود در مراسمِ بی‌بی گِلو (به استثنای آش اماچ) به‌صورت گروهی و همراه با اعمالِ فرهنگی و آیینی تهیه می‌شود.
به گفته اهالی برگزاری مراسمِ تهیۀ پتیر بی‌بی گِلو در روز هشتم یا نهم فروردین جز خرده رسم‌هایی مراسمِ بی بی گِلوی نوغاب است که در طولِ تاریخ هیچگاه ترک نشده است.
در روزِ بی بی گرد یا همان نهم فروردین زنانِ نوغابی با محوریت، هدایت و همراهی زنان سالخورده( بی بی ها) نوغاب را به مقصد مشخصی موسوم به «پیر کله» که یک زیارتگاه مقدس و قناتی در کنارش آن قرار دارد، ترک می‌کنند.
زنان در بی بی گرد عمدتاً به تفریح و شادمانی میپردازند، اما به نظر می‌رسد، وجه نیاش، تمنا و آیین این مراسم دارای ریشه‌های عمیقی است که پخت و تهیه برخی غذاهای مخصوص مانند آش اماج و نوعی فطیر و مصرف آن در روز بی‌بی گرد وجوه آیینی مراسم بی بی گرد را نشان می‌دهد.
یکی از کارهایی که نگاه انسانی این آیین را نشان می‌دهد این است که زنانِ نوغابی غذاهای اضافی را در قنات برای ماهیها می‌ریزند.
هوا تقریبا گرم است و آفتاب منطقه کویری گناباد در ظهر کمی آزار دهنده است اما امروز خوشبختانه هوا ابری است و نسیمی خنک میوزد، روز بی بی گرد امسال هم به خیر و خوشی به پایان نزدیک می‌شود، مردان به محل پیر کله می‌آیند، شور و نشاطی بیشتری در پیر کله برپا می‌شود، بساط انواع بازیهای رقابتی و سایر سرگرمی‌ها برپا می‌شود، حضور مردان در مراسم بی بی گرد بیشتر همراه با پایکوبی، دست افشانی و شادمانی است.
طی سال‌های گذشته بخش پایانی مراسم که مردان نیز حضور دارند با شور و اشتیاق بیشتری برگزار می‌شود.
ثبت مراسم سنتی بی بی گردی نوغاب گناباد در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی کشور
محمود طغرایی مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی، طبیعی و ناملموس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در این باره می‌گوید: اخیرا مراسم سنتی بی بی گردی نوغاب گناباد به شماره 137 در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی کشور ثبت شده است.
او تصریح می‌کند: در فرهنگ خراسان برنامه‌های نوروزی با محوریت شور و نشاط اجتماعی است و این مراسم اگر چه بیشتر اختصاص به زنان دارد اما در پایان مراسم مردان نیز به جمع زنان می‌پیوندند و یک برنامه جمعی اجرا می‌شود.
شهرستان گناباد دارای ۱۷۶ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران و بیش از ۵۰ جاذبه گردشگری است.
قنات قصبه گناباد در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.
شهرستان گناباد در فاصله ۲۷۰ کیلومتری از جنوب مشهد قرار دارد.
گزارش از محمد علی علی نژاد
انتهای پیام/
