آنچه اینجا پدید می‌آید مانند ققنوسی است که از دل حرارت و آتش بیرون آمده باشد. درست مثل یک جادو. اینجا دمیدن واقعا زندگی می‌دهد. ظروف شیشه‌ای رنگارنگ، پیکره‌های تزئینی شیشه‌ای پرنده، اسب، ماهی و... در گوشه و کنار کارگاه به قدری جذابیت و زیبایی دارند که گویی شفافیت آب را با آبی خالص آسمان پیوند زده‌‌ باشند. ظروف و اشیای شیشه‌ای این کارگاه با روش شیشه‌گری فوتی ساخته‌می‌شوند که از دمیدن در ماده مذاب شیشه به دست آمده و حرارتی بالغ بر هزار درجه دارد.

باور کردنش کمی سخت است که آدم بتواند با چنین چیزی که دمایی مشابه مواد مذاب آتشفشانی دارد کار کند. گلدانی از گوشه کارگاه در دست می‌گیرم و فکر می‌کنم چقدر هنرمندند دستانی که آن را از خمیری مذاب به این شکل بدل کرده و هویت بخشیده است.

محمد وحیدی هنرمندی است که حدود یک دهه پیش هنر آبگینه به روش شیشه‌گری فوتی را در البرز آغاز کرد و حالا به حدی از تولید رسیده که از کشورهای همسایه متقاضی محصولات بی‌نظیر و زیبای او هستند، اما تسهیل صادرات بدون واسطه از درخواست‌های وی و هنرمندان صنایع‌ستی است. وجود این هنر دستی چندهزار ساله در میان روش‌های صنعتی شیشه‌گری که با دستگاه‌های مدرن در کارخانه‌ها انجام می‌شوند به راستی چون کیمیایی است که از پس هزاران سال هنوز باقی‌مانده است و باید ارج نهاده و حمایت شود.

گفتگوی خبرنگار میراث‌آریا با محمد وحیدی هنرمند آبگینه به روش شیشه‌گری فوتی در البرز را می‌خوانید.

از کی وارد این هنر شدید؟

حدود 10 سال است که در رشته هنری آبگینه به روش شیشه‌گری فوتی فعالیت می‌کنم. 

چند نفر در کارگاه شما مشغول به فعالیت هستند؟

هشت نفر متشکل از دو دستگاه به صورت مستقل در کارگاه مشغول به فعالیت هستند و 50 نفر نیز به صورت غیر مستقیم بسته‌بندی، نقاشی، تراش و سایر فرایندها را روی محصولات انجام می‌دهند و در نهایت محصول آماده فروش می‌شود.

سختی‌های کار با شیشه در کارگاه با آن دمای بالا چیست؟

تفاوت کار شیشه با سرامیک و سفال این است که دمای خمیر بین 900 تا 1100 درجه است بنابراین زمان کمتر و محدودیت‌های بیشتری داریم. باید در مدت زمانی کوتاه خمیر را شکل دهیم. هنرمند باید بداند چه تکنیک و طرح و ایده‌ای را می‌خواهد روی خمیر پیاده کند و تسلط کافی برای کار سریع با ابزار داشته باشد.

از چه مواد اولیه‌ای استفاده می کنید و آیا در زمینه تهیه این مواد اولیه مشکلی ندارید؟

مواد اولیه مانند بوراکس، نیترات سیلیس، اکسید فلزات مثل کوبالت، مس، آهن و غیره برای رنگ‌دهی خمیر استفاده می‌شوند. برای تهیه مواد اولیه مشکلی نداریم اما نوسانات قیمت باعث می‌شود که قیمت محصولاتمان روز به روز افزایش پیدا کند و ثبات نداشته باشد. به‌ گونه‌ای که در فاصله زمانی صدور پیش فاکتور تا زمان تولید محصول با افزایش قیمت مواد اولیه مواجه هستیم بنابراین مجبور به افزایش قیمت تمام شده می‌شویم که این موضوع گاهاً باعث نارضایتی و انصراف مشتریان از خرید محصول می‌شود.

ظرفیت تولیدتان چقدر است؟

میزان تولیدمان متغیر است اینکه بگوییم حتما ماهانه 5 تن یا هزار قطعه و امثال آن تولید می‌کنیم صحیح نیست بلکه بسته به فرم و سایز محصول تولیداتمان افزایش یا کاهش می‌یابد. برای مثال اگر یک قطعه بزرگ باشد، شاید در طول روز بتوانیم 100 قطعه تولید کنیم در صورتی که اگر همین میزان در ابعاد کوچک باشد، شاید در روز 400 قطعه تولید کنیم.

محصولاتتان شامل چه چیزهایی است؟

محصولاتمان دو بخش است. هم بخش کاربردی دارد هم تزئینی. برخی از محصولاتمان شامل لیوان، استکان و... جنبه مصرفی دارند. برخی محصولات مانند مجسمه، گلدان و اشکال تجسمی به بخش تزئینی مرتبط است.

طرح‌هایتان را از کجا می‌آورید؟

برخی از محصولات کاملا طرح و برند خودمان است ولی بخش اعظم کارمان نیز بسته به سفارش و طرح خاصی که مشتری در خواست می‌دهد تولید می‌شود.

مخاطب محصولات شما بیشتر چه کسانی هستند؟

با توجه به تنوع کارمان مخاطبان از رده‌های سنی مختلف طرفدار آثار و طرح‌هایم هستند. بسیاری از طرح‌های قدیمی را احیا کرده‌ام و برخی مواقع افراد قدیمی با دیدن این آثار یاد خاطراتشان می‌افتند و به کارهایم علاقه نشان می‌دهند.

دغدغه‌هایتان چیست و چه تقاضایی از مسئولان دارید؟

با توجه به نبود توازن بین تورم و درآمد افراد، فروش صنایع‌دستی جزو اولویت‌های خانوارها نیست و کم شده است. تقاضایم از مسئولان این است که برای حفظ این هنر کهن ایرانی فضایی برای فروش هر چه بیشتر هنرمندان فراهم کنند. به این معنا که یا شرایط اقتصادی به گونه‌ای فراهم شود که خانواده‌های ایرانی بتوانند بدون دغدغه به خرید صنایع‌دستی بپردازند و یا اینکه بازاری در خارج از ایران برای ادامه حیات صنایع دستی فراهم کنند. البته نمایشگاه‌های دوره‌ای که با کمک وزارت میراث‌فرهنگی در شهرهای مختلف برپا می‌شود کمکی برای هنرمندان است و هزینه‌های پایینی برایمان دارد، اما در نهایت به دلیل اینکه تمام کشور درگیر مسائل معیشتی هستند فروشمان پایین است؛ اما اگر امکانی برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی با هزینه کمتر و مقرون به صرفه برای هنرمندان وجود داشته باشد می‌تواند علاوه بر اینکه معرف خوبی برای صنایع‌دستی و اقوام ما باشد به حمایت از هنرمندان و زنده ماندن صنایع‌دستی نیز کمک کند.

در حال حاضر صادرات ندارید؟

چرا؛ به کشورهای ترکیه، گرجستان و عمان صادرات داشته‌ام اما صادارت ما به صورت غیر مستقیم است. یعنی محصول توسط فرد به ما سفارش داده می‌شود و با برند خود در کشورهای دیگر به فروش می‌رساند. در واقع واسطه محصول را از من به عنوان تولید کننده با قیمت ریالی می‌خرد و با چندین برابر قیمت و با مبلغ ارزی به طرف خارجی به فروش می‌رساند. به این صورت واسطه سود می‌برد نه هنرمند و به زنجیره کار و کارکنان صنایع دستی آسیب می‌رسد. این موضوع به شخصه برای من دردناک است؛ اگر بتوانم با شرکت در نمایشگاه‌های خارجی خودم معرف محصول و برندم باشم خیلی ارزشمندتر است.

در چه نمایشگاه‌هایی شرکت کرده‌اید؟

در نمایشگاه‌های شهرهای مختلف شرکت کرده‌ام. در نمایشگاه بیرجند به عنوان غرفه برتر شناخته شدم.

آیا تاکنون تسهیلات حمایتی دریافت کرده‌اید؟

تاکنون هیچ تسهیلاتی دریافت نکرده‌ام. سال پیش با توجه به اینکه پیشران مشاغل خانگی استان البرز هستم از اداره کار در خواست تسهیلاتی به مبلغ 500 میلیون را دادم که به تأیید اداره کل میراث فرهنگی هم رسید اما در نهایت بعد از گذران تمام مراحل سخت از سال گذشته تا کنون همچنان بانک از نبود بودجه برای پرداخت این وام می‌گوید.

تعدیل نیرو هم داشته‌اید؟

در بعضی بازه‌های زمانی فروشمان پایین می‌آید و ما مجبور به خاموش کردن کوره‌ها و توقف تولید هستیم به این صورت نیروها در این زمان بیکار می‌شوند.

چه توصیه‌ای برای کسانی که علاقه‌مند به این شغل هستند، دارید؟

بخشی از این کار احساسات و علایق است و بخشی از آن تأمین نیازهای مالی و معیشت خانواده. از این رو به دوستانی که می‌خواهند در عرصه‌های هنری و صنایع دستی فعالیت کنند، پیشنهاد می‌کنم به خصوص در شرایط فعلی حساب شده عمل کنند و معیشت را نیز در نظر بگیرند زیرا اگر قادر به تأمین معیشت نباشند شاید از هنرشان دلزده شوند.

اگر به گذشته برگردید باز هم این هنر را به عنوان شغل انتخاب می‌کنید؟

این کار جزو علایقم بوده وهست. قطعا با مطالعه و برنامه ریزی بیشتر سراغ این کار می‌آیم.

و سخن آخر؟

از اینکه دغدغه‌های ما را به گوش مسئولان می‌رسانید متشکرم و قدردان زحمات مسئولانی که برای نمایشگاه‌ها و حمایت از هنرمندان برنامه ریزی می‌کنند هستم.

 آنچه حائز اهمیت است اینکه تمام ضرباتی که امروز به جان اقتصاد کشور و معیشت خانوارها وارد می‌آید در واقع تأثیری عمیق بر صنایع‌‌دستی این مرز و بوم دارند. حالا ترک‌های این ضربات بر جان شیشه‌گری سنتی در صحبت با هنرمندان این عرصه بیش از پیش نمایان شده است. امیدواریم که برای بقای این هنرهای کهن چاره اندیشی صورت بگیرد.

گفتگو از شیما عبداله خانی، خبرنگار میراث آریا/ استان البرز

انتهای پیام/