میراث‌آریا: صنایع‌دستی یکی از ظرفیت‌های بسیار خوب میراث‌فرهنگی به شمار می‌رود که می‌تواند در اقتصاد و گردشگری هر استان تأثیر زیادی داشته باشد. در این زمینه تقریباً هر شهر استان دارای صنایع‌دستی مخصوص به خود است که ریشه در فرهنگ، سنت‌ها، آیین‌ها و حتی سبک زندگی کهن مردمان آن دیار دارد.
سیستان و بلوچستان نیز از این حیث مستثنی نبوده و صنایع‌دستی این خطه پهناور قدمتی به بلندای تاریخ جهان دارد به گونه‌ای که تمدن چندین هزار ساله این صنایع برای هر گردشگری که وارد این دیار می‌شود یا قصد سفر به آنجا را دارد مهم است.
از سوی دیگر تنوع صنایع‌دستی این منطقه از دیگر دلایلی است که همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد که از جمله آن می‌توان به سوزن‌دوزی، قالی‌بافی، گلیم‌بافی، سفالگری، حصیربافی، پرده‌بافی، چادربافی، نمدمالی، خراطی، سکه‌دوزی و آینه‌دوزی، پریواردوزی، توردوزی، خامه‌دوزی و سیاه‌دوزی و... اشاره کرد.
صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان از اصیل‌ترین و شاخص‌ترین صنایع‌دستی ایران و جهان بوده و قدمت آن به درازای تاریخ است از این حیث همیشه مورد توجه مردم بوده است در این بین سوزن‌دوزی هنری بسیار زیبا و ارزنده و یکی از اصیل‌ترین و جذاب‌ترین صنایع‌دستی کشور محسوب می‌شود و خاستگاه آن سیستان و بلوچستان و شهرستان ایرانشهر است این مهم باعث شد تا این شهرستان به عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی ثبت شود.
هنری که روزگاری تنها کاربردش زینت بخشی به تن‌پوش سنتی زنان بلوچ بود، امروزه مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده است. چرا که با ثبت جهانی هنر سوزن‌دوزی در ایرانشهر فرصت‌های شغلی فراوانی برای مردم این شهرستان فراهم شد و هم اکنون این هنر به عنوان یکی از راه‌های امرار معاش در اکثر روستاهای سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود.
در بین انواع و اقسام متنوع صنایع‌دستی هنرمندان و صنعتگران در رشته سوزن‌دوزی در سایه عشق و علاقه و با حوصله طرح‌های افسونگر و خیال‌پرور خود را توسط نخ و سوزن بر روی پارچه نقش می زنند و عاشقانه هنر خود را از جان و دل به نمایش می‌گذارند.
ایرانشهر از مهمترین شهرهای سیستان و بلوچستان در زمینه هنرهای صنایع‌دستی است که در قدیم به آن پهره می‌گفتند.
وجود مکان‌های دیدنی بسیار در این شهر مانند قلعه ناصریه، قلعه بمپور، آب گرم بزمان، مجتمع تفریحی بوستان و مجتمع نخلستان ایرانشهر را در شمار نواحی پر اهمیت استان به لحاظ شاخص‌های گردشگری قرار داده است.
هنر سوزن‌دوزی اصلی‌ترین هنر ایرانشهر است که ذوق و استعداد بالای زنان این شهر را به نمایش می‌گذارد به همین دلیل است که این شهر را به عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی در ایران انتخاب کرده‌اند.
گرچه هنر سوزن‌دوزی به معنای خاص آن در میان بانوان شهرها و روستاهای سیستان و بلوچستان رواج دارد اما کیفیت سوزن‌دوزی و تکنیک‌های متداولی که در میان هنرمندان این شهر به کار می‌رود به انتخاب ایرانشهر به عنوان شهر ملی سوزن دوزی منجر شده است.
مهمترین مراکز تولید سوزن‌دوزی در سیستان و بلوچستان اسپکه، هریدک، کوپچ، پیپ، مته سنگ، چانف، مهنت، ای رندگان، قاسم آباد، گشت، سوران، کله‌گان، بمپور، اسماعیل‌آباد و زاهدان است.
فاطمه نرماشیری یکی از بانوان سوزن‌دوز در شهر بمپور با اشاره به اینکه سوزن‌دوزی یکی از رودوزی‌های منحصر به فرد خصوصاً در جنوب سیستان و بلوچستان است، بیان کرد: این هنر برخوردار از ظرافت دوخت و تنوع رنگ بوده و بیانگر ذوق، سلیقه، سنت و هنر دستان زنان است.
او مدت زمان فعالیت خود در عرصه صنایع‌دستی را چهار سال عنوان کرد و گفت: علاقه من و از سوی دیگر اشتغال برای زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست و مددجویان بهزیستی و کمیته امداد باعث شد به این عرصه وارد شوم و هم اکنون در حوزه صنایع‌دستی حصیربافی، سکه‌دوزی و سوزن‌دوزی مشغول فعالیت هستم.
این بانوی کارآفرین با تأکید بر این مطلب که تاکنون بیش از ۱۰۰ کارآموز حرفه حصیربافی، سکه‌دوزی و سوزن‌دوزی را فراگرفته‌اند، افزود: پس از کسب دوره‌های آموزشی این صنعتگران با تولید دست ساخته‌های خود اقدام به فروش محصولات در نمایشگاه‌ها و یا بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی کرده و از این طریق امرار معاش می‌کنند.
او با بیان اینکه میراث‌فرهنگی در این عرصه حامی صنعتگران است، ادامه داد: خواسته ما حمایت متولیان از صنعتگران است در این زمینه رؤسای ادارات و سازمان‌ها می‌توانند با خرید صنایع‌دستی و اهدای آن در مسابقات و جلساتی که دارند علاوه بر معرفی صنایع‌دستی استان به معیشت و اقتصاد خانواده‌های این صنعتگران نیز کمک کنند.
نرماشیری تأکید کرد: برپایی نمایشگاه‌ها دیگر خواسته و انتظاری است که از متولیان امر داریم چرا که یاریگر ما در فروش محصولات است، علاوه بر گردشگرانی که اقدام به خرید صنایع‌دستی می‌کنند، تاکنون در نمایشگاه‌های زیادی مانند استان تهران، اصفهان، همدان و... شرکت کرده‌اند که استقبال مردم و خرید تولیداتمان انگیزه کار را برایمان دو چندان کرده است.
این بانوی کارآفرین در خصوص نحوه فروش و بازاریابی محصولات، اضافه کرد: برای عرضه و فروش هنرهای تولیدی‌مان از ظرفیت فضای مجازی بهره‌مند گرفته‌ایم و در این زمینه اقدام به فروش صنایع‌دستی در شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام و تلگرام کرده‌ایم.
با تمام این تفاسیر سوزن‌دوزی بازتاب ذوق، خلاقیت ذهنی و توان جسمی زنان سیستان و بلوچستان است، این هنر زبانزد خاص و عام در دنیا است چرا که سوزن‌دوزی بلوچ به عنوان یکی از سوزن دوزی‌های زیبا و شکیل حرف‌ها برای گفتن دارد.
فعالیت بیش از ۵۰ هزار صنعتگر فعال در عرصه صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه صنایع‌دستی فرصتی کم‌نظیر برای اشتغال‌آفرینی است و این حوزه به حجم سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد، گفت: جامعه هدف استان در عرصه صنعتگران به میزان ۵۰ هزار نفر است که این افراد رسماً مجوز فعالیت صنایع‌دستی دارند، از سوی دیگر چندین برابر از این آمار نیز افرادی در منازل خود بدون مجوز به‌صورت فصلی مشغول به اشتغال و فعالیت هستند که این‌ها هم در زمره صنعتگران به شمار می‌روند.
علیرضا شه‌بخش افزود: علاقه‌مندان و فعالان در این حوزه پس از آموزش دوره‌های رایگان آموزشی که سالانه سه بار برگزار می‌شود مهارت‌های لازم را کسب کرده و پس از شرکت در آزمون موفق به اخذ گواهینامه‌های معتبر در عرصه کارگاه‌های انفرادی، گروهی، کارت صنعتگری، جواز تأسیس و... می‌شوند.
او ادامه داد: هم اکنون در عرصه صنایع‌دستی ۱۳ گروه شغلی در ۲۴ رشته مشغول به فعالیت است که بالاترین حجم را رشته رودوزی‌ها با زیرمجموعه (سکه‌دوزی، خامه‌دوزی، سوزن‌دوزی، پته‌دوزی، سیاه‌دوزی و... ) به خود اختصاص داده، افزون بر آن رشته سفال و حصیربافی در رتبه دوم و سوم قرار دارند.
این مسئول بیان کرد: ارائه تسهیلات کم‌بهره بانکی، تحت قراردادن پوشش بیمه‌ای، ارائه آموزش‌های رایگان برای شاغلین و عموم از جمله اقدامات و حمایت‌های انجام شده از صنعتگران است.
شاید نتوان سند دقیقی از تاریخچه هنر سوزن‌دوزی ارائه کرد اما در خصوص قدمت و معرفی هنر سوزن‌دوزی زنان این خطه می‌توان به این بسنده کرد که در آثار کشف شده، بر روی سفال‌های مربوط به هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد اشکالی هندسی مشابه نقوش دست زنان بلوچ دیده می‌شود و همچنین به اعتقاد برخی پژوهشگران و براساس شواهد موجود نقوش سوزن‌دوزی بلوچ قرابت و نزدیکی خاصی با نقوش سنگ نگاره‌های پیش از تاریخ دارد که همین قدمت سوزن‌دوزی باعث شده بر جذابیت و اعتبار این هنر رازآلود اضافه شود.
انتهای پیام/
نظر شما