علیرضا نعمتی، پژوهشگر گردشگری فرهنگی در یادداشتی نوشت: مناسک و آیین‌های دینی و مذهبی در طول تاریخ همواره از بزرگ‌ترین محرک‌های سفر بوده‌اند، به‌طوری که می‌توان گفت از نخستین اشکال گردشگری در جهان گردشگری مذهبی می‌باشد. این نکته غیرقابل انکار است که سفر با انگیزه دینی و مذهبی عمیقاً در تاریخ گردشگری ریشه دارد به‌طوری‌که هر چقدر دلبستگی افراد به مذهب بیشتر بوده انگیزه برای سفر با قصد زیارت و انجام فرائض دینی نیز بیشتر بوده است و این امر باعث ایجاد گردشگری مذهبی با شکلی که هم اکنون می‌شناسیم شده است و سالانه آمار قابل توجهی از گردشگران به قصد شرکت در آیین‌های مذهبی و یا زیارت اماکن متبرکه اقدام به سفر می‌کنند. سفر انبوه گردشگران مذهبی به زیارتگاه‌ها و اماکن متبرکه به منظور زیارت و شرکت در آیین‌ها و مناسک مذهبی نه تنها باعث رشد اقتصادی مجاورین می‌شود؛ بلکه مقدمات تعامل فرهنگی گردشگر با جامعه میزبان را نیز فراهم می‌آورد.
از مهمترین جاذبه‌های گردشگری مذهبی آیین‌ها و مناسک مذهبی هستند. در طول تاریخ انسان‌ها مجموعه‌ای از آداب و رسوم، باورها و اعتقادات خود را به‌صورت مراسم و اقداماتی نمادین و تمثیلی که آیین نامیده می‌شود، بیان داشته‌اند؛ این آیین‌ها دارای ریشه‌های اجتماعی، فرهنگی و قومی بوده‌اند؛ که دربردارنده مفاهیمی چون اسطوره، غم و شادی، باورهای مذهبی و... هستند؛ این مفاهیم با تکیه بر زمان و مکان و شکل برگزاری نمایانگر هویت جامعه محلی و منعکس‌کننده جهان‌بینی آن‌هاست. در میان آیین‌های گوناگون در سراسر جهان آیین‌های سوگواری از جمله کهن‌ترین و با سابقه‌ترین آیین‌ها هستند؛ که همه ادیان و جوامع و فرهنگ‌ها برای آن اهمیت ویژه قائل‌اند، از جمله مهمترین آیین‌های سوگواری در جهان اسلام به ویژه برای مسلمانان شیعه آیین‌های سوگواری امام حسین(ع) است.
آیین‌های سوگواری مربوط به امام حسین بواسطه عشق و ارادت شیعیان به ایشان از جمله مهمترین، متنوع‌ترین و پر محتواترین آیین‌های سوگواری مربوط به امام حسین و واقعه عاشوراست که همه ساله در ایام محرم و صفر برگزار می‌شود. این آیین‌ها برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهادت مظلومانه امام حسین به شکل‌های گوناگون در سراسر ایران برگزار می‌گردد. در فرهنگ شیعیان ایران عزاداری و سوگواری برای امام حسین زمینه‌ساز رشد معنوی و تقواست. استان گیلان نیز به دلیل شرایط آب و هوایی و جغرافیایی منحصر بفرد خود و همچنین مهمان‌نوازی مردمانش همواره در طول تاریخ مأمن و پناهگاه امنی برای ادیان و مذاهب گوناگون بویژه برای پیشوایان مذهب تشیّع بوده است؛ از این رو مردم گیلان با تاثیر تبلیغ و ترویج مبلغان و پیشوایان به مذهب تشیع گرویده و آموزه‌های آن را آموختند. در این استان به دلیل تنوع قومی و فرهنگی آیین‌های مربوط به دین اسلام علی‌الخصوص آیین‌های سوگواری و عزاداری امام حسین از تنوع بسیاری برخوردار است، بیشتر آیین‌های سوگواری در گیلان ترکیبی از آیین‌ها و باورداشت‌های ایرانی است که با مضامین اسلامی و عاشورایی عجین شده‌اند. همانگونه که گفته شد استان گیلان به علت شرایط اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی منحصربه‌فرد خود همواره در تاریخ پر فراز و نشیبش پذیرای ادیان و مذاهب گوناگونی شده است که مهمترین آنها مذهب تشییع بوده است. مضامین و مفاهیم شیعه در زندگی گیلانیان کاملا ملموس است، وجود امازادگان و بقاع متبرکه بی‌شمار در سرتاسر استان گیلان و آیین‌های سوگواری متنوع علی‌الخصوص آیین‌های عاشورایی گواهی بر این ادعاست. بر اساس آخرین گزارش کمیته ثبت میراث‌ناملموس استان گیلان، این استان دارای هفده آیین عاشورایی ثبت ملی شده در فهرست آثار ملی(میراث فرهنگی ناملموس) کشور است. اسامی این آیین‌های عاشورایی به ترتیب: مراسم تعزیه گیلان، تعزیه در دیلمان، آیین علم واچینی، محرم در باورها و آیین‌های مردم گیلان، تعزیه در ضیابر، مراسم کرب زنی لاهیجان، آیین یازدهم محرم رودبنه، مراسم تاسوعای آقا سید شرفشاه دارسرا(رضوانشهر)، مراسم تشت گذاری اسالم، مراسم چهل علم، مراسم هفت‌کوگاه، مدیریت سنتی مراسم عزاداری دهه اول محرم در ماسوله، مراسم علم بندی روستای فوشازده آستانه اشرفیه، پخت سنتی سیاه پلو(سیاه پلا، پلاسر قوام، سیله مات) لنگرود، صبح عزا (صبح اذان) در شهرستان شفت، آیین زار و زار در رودسر و آیین سنتی علم جوش(علم جوشه، علم پره) شهرستان آستارا و باورهای مربوط به آن است.
آیین‌های مذهبی در تمام گیلان پراکنده شده‌اند که می‌توانند نماد شهرهای متفاوت و رسومات گوناگون آنان باشد. از سوی دیگر این آیین‌ها در روزهای متفاوت اجرا می‌شوند که این فرصت را مهیا می‌کنند تا هر روز گردشگر را به یک شهر رفته و برای او قصه و خاطره‌ای جدید ساخته شود. پس از آنکه گردشگر شهرهای مختلف گیلان را مشاهده کرد، در کنار شناخت آیین‌های مذهبی و سنتی می‌تواند به شناخت جدیدی از مقاصد گیلان نیز برسد و درک بهتری از جاذبه‌های گیلان داشته باشد. باید توجه داشت که گردشگری اقدامی فصلی است و فصلی بودن آن در مناطق گیلان بیشتر احساس می‌گردد. مدیران و بازاریابان برای فرار از فصلی بودن و رسیدن به تعادل در تمام فصول سعی در ایجاد رویدادهایی در خارج از فصل‌های اصلی گردشگرپذیری مقاصد می‌نمایند. همچنین مقاصد باید به دنبال پویایی و استفاده از تمام دارایی خود به‌صورت یکپارچه باشند تا بتوانند توسعه‌ای پایدار را ایجاد نمایند. یکی از ارکان اجتماعی مردم گیلان از گذشته تا به امروز مذهب بوده است که تا به امروز در مطالعات گردشگری به آن کم‌توجهی شده است و آیین‌های سنتی که ریشه در تاریخ و فرهنگ مردم دارد مغفول مانده است. مطالعات در زمینه ظرفیت‌های گردشگری مذهبی استان گیلان نشان دهنده گستردگی آیین‌های عاشورایی در شهرهای مختلف این استان است که می‌تواند گردشگران را برای کسب تجربه، دانش و شناخت بهتر آیین‌ها و شکل عزاداری مردم گیلان در ایام عزاداری محرم و صفر جلب نماید. این سبک‌های عزاداری که دارای شناسنامه ثبت ملی هستند با سایر نواحی متفاوت بوده و همین تفاوت باعث ایجاد انگیزه برای کشف، لمس و تجربه آن میان مسلمانان بخصوص شیعیان می‌شود.
آیین‌های عزاداری در گیلان دارای ویژگی‌های منحصربفردیست است که آن را از سایر مناطق ایران متفاوت می‌کند. در صورت استفاده درست و وجود تبلیغات صحیح برای هر یک از آیین‌ها، گیلان می‌تواند انتخاب گردشگران بسیاری باشد که از داخل و خارج کشور جذب می‌شوند تا بتوانند در این آیین‌ها شرکت نمایند. همچنین استفاده از این آیین‌های مذهبی به برندینگ استان گیلان نقشی نو اضافه کرده و می‌تواند باعث جذب گردشگران جدیدی به منطقه گردد. جذب گردشگران جدید نیازمند گسترش و ایجاد امکانات جدید و سرمایه‌گذاری در منطقه است که می‌تواند در ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی منطقه بویژه مناطق کمتر برخوردار کمک کند و در صورت برنامه‌ریزی درست به پایداری توسعه منجر شود.
امید است سیاستگذاران، متولیان و فعالین این عرصه بیش از پیش به موضوع گردشگری مذهبی با تاکید بر آیین‌های عاشورایی استان گیلان توجه کنند.
انتهای پیام/
نظر شما