میراث‌آریا: شاید تاریخ دقیقی از پیدایش هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) در چهارمحال و بختیاری در دست نباشد اما براساس برخی یافته‌های علمی و کاوش‌های انجام شده، پیدایش این هنرصنعت با یکجانشینی بَشَر و کشف فلز آهن همراه است.
مدتی است که به‌علت پیشرفت علم و تکنولوژی، دیگر توجه کمتری به تولیدات سنتی می‌شود، همان‌طور که روزگاری هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) از رونق قراوانی در چهارمحال و بختیاری برخوردار بود، اما امروز سفره این رشته اصیل و کاربردی دیگر جمع شده و به پایان نزدیک شده است.
شاید اگر همین انگشت‌شمار هنرمندان پیر و مُسِن باقی‌مانده در هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) چهارمحال و بختیاری نخواهند فعالیت کنند، باید این رشته به افسانه‌ها و شاید هم به فراموشی سپرده شود.
هنرمندان آهنگری سنتی (چلنگری) در کشور و چهارمحال و بختیاری که روزگاری در ساخت انواع میخ‌های سرکج، اَنبُر، سیخ، سه‌پایه، زنجیر، دِرَفش، قَلَم، جوالدوز، چَکُش، سُنبه، مَنقل، مُقار، خیش (گاوآهن)، داس، قیچی، عَلَف‌چین و نَعل به‌عنوان کالاهای اساسی روزمره مردم فعالیت داشتند اما امروز فقط و فقط برای گذران زندگی، عشق و علاقه قلبی خود کمی تلاش می‌کنند اما بازار مطلوبی در این حوزه ندارند.
چلنگران فلز بُریده شده یا قطع شده به شکل مورد نظر را در کوره می‌گذارند تا داغ و کمی نرم شود، سپس تکه آهن را با اَنُبر گرفته و روی سِندان قرار می‌دهند و با چَکُش بر روی آن می‌کوبند تا شکل ابزار مورد نظر را بگیرد.
این آهنگران سنتی برای محکم‌تر شدن قطعه فلز آن را در حالی که داغ است در آب می‌اندازند و به اصطلاح آن را آب‌دیده می‌کنند.
آهنگران سنتی (چلنگران) پس با کوبیدن آهن فُرم‌دهی به آن نسبت به تهیه ابزارهای مختلف مورد نیاز مردم اقدام می‌کنند که برای این کار به ابزاری مانند پُتک و سِندان نیاز است.
کاوه آهنگر در هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد در استان چهارمحال و بختیاری از آخرین بازماندگان نسل آهنگری سنتی است که هنوز هم پُتک را همچنان پُرقدرت بر سر سِندان فرود می‌آورد تا بتواند ابزار سنتی تهیه کند.
او آهن را نرم می‌کند تا هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) در هفشجان روی پا بماند و به فراموشی سپرده نشود.
این هنرمند افزون‌بر 70 سال است که در مغازه قدیمی خود در هفشجان تلاش و تولیداتش همچنان با ابزار نوین و ماشینی رقابت می‌کند و علاوه بر سن بالا اما هنوز از نَفَس نیفتاده است.
هنرصنعت چلنگری در نقاط مختلف دنیا، کشور و چهارمحال و بختیاری از جمله شهر هفشجان از گذشته‌های دور رونق بالایی داشت و بسیاری ابزار تولیدی ساخت دست بَشَر مانند میخ‌های سرکج، اَنبُر، سیخ، سه‌پایه، زنجیر، دِرَفش، قَلَم، جوالدوز، چَکُش، سُنبه، مَنقل، مُقار، خیش (گاوآهن)، داس، قیچی، عَلَف‌چین و نَعل به دست استادان آهنگری همچون کاوه آهنگر ساخته می‌شُد.
در آهنگری سنتی برای تولید انواع ابزار، قطعه مورد نظر در کوره قرار می‌گیرد، پس از نرم شدن آن را به‌وسیله اَنبُر از کوره خارج می‌کنند و با کوبیدن پُتک بر روی سِندان، تکه فلزی مورد نظر را فُرم و شکل می‌دهند و برای دوام بیشتر و افزایش کیفیت تولیدات آهنگری، قطعه فلزی را پس از فُرم دادن درون آب می‌اندازند تا آب‌دیده شود.
تولیدات مرتبط با آهنگری سنتی در زندگی روزمره مردم به‌ویژه در بخش کشاورزی و دامپروری کاربرد فراوانی داشته اما امروزه با توسعه صنعتی و ماشینی از رونق هنرصنعت چلنگری بسیار کاسته شده است.
این در حالی است که کاوه آهنگر هنوز هم هر روز به مغازه سنتی خود می‌آید و در حد یکی دو ساعت کوره را روشن و با دستان قدرتمند خود آهن‌را نرم و آب‌دیده می‌کند، شاید مشتری هم نباشد اما همچنان با تولید کم برخی ابزار در انتظار مردم می‌ماند.
گاهی هم دوستان کاوه آهنگر به چلنگری او می‌آیند، با هم چایی می‌نوشند و خاطرات گذشته را مرور می‌کنند و از سختی کار، رونق کشاورزی، تلاش مردمان، صداقت انسان‌ها و موارد دیگر سخن می‌گویند و امیدوار به آینده همچنان زندگی را سپری می‌کنند.
توسعه مُدرنیته هنرصنعت آهنگری را کم‌رنگ کرد
هنرمند آهنگر سنتی هفشجانی گفت: توسعه مُدرنیته و ماشینی شدن امور به‌ویژه در بخش کشاورزی باعث تولید ابزار نُوین و کم‌رنگ شدن هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) شده است.
فرج‌الله کاوه هفشجانی تأکید کرد: امروز هیچ‌کس سفارش ساخت ابزارهای آهنی را نمی‌دهد و اکنون همان تعداد مشتریان کم موجود فقط برای تیز کردن ابزار قبلی و قدیمی خود به مغازه آهنگری سنتی (چلنگری) مراجعه می‌کنند.
او افزود: هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) در سال‌های گذشته رونق خوبی در هفشجان و سایر نقاط چهارمحال و بختیاری و حتی کشور داشت اما امروزه دیگر وسایلی مانند میخ‌های سرکج، اَنبُر، سیخ، سه‌پایه، زنجیر، دِرَفش، قلم، جوالدوز، چکُش، سُنبه، منقل، مُقار، خیش (گاوآهن)، داس، قیچی، عَلَف‌چین و نعل یا کاربرد ندارد و یا از طریق صنعتی و ماشینی تولید می‌شود.
کاوه تصریح کرد: هنرمندان فعال در حوزه آهنگری سنتی (چلنگری) در گذشته آن‌های شایعاتی را خریداری و پس از ذوب در کوره دوباره مورد استفاده قرار می‌دادند که نوعی صرفه‌جویی در مصرف مواد اولیه به‌شمار می‌رفت.
او یادآور شد: نبود بیمه، نداشتن قدرت رقابت با تولیدات صنعتی و ماشینی، آگاه نبودن به روش‌های صادرات و بازار کم‌رونق از مهم‌ترین مشکلات فعالان آهنگری سنتی (چلنگری) است به حدی که حتی فرزندان من حاضر نیستند این هنرصنعت را آموزش ببینند تا از فراموشی آن جلوگیری شود.
این هنرمند آهنگر سنتی هفشجانی اضافه کرد: تامین مواد اولیه ارزان‌قیمت، بازاریابی و تبلیغات برای افزایش فروش محصولات، کاربردی کردن تولیدات و فراهم کردن زمینه‌های ایجاد اشتیاق بین جوانان برای هدایت به سمت‌وسوی رشته‌های صنایع‌دستی و هنرهای سنتی به‌ویژه آهنگری سنتی می‌تواند از فراموشی هنرصنعت چلنگری جلوگیری کند.
او گفت: البته شهرداری‌ها هم می‌توانند در راستای رسالت اجتماعی و فرهنگی خود با حمایت از فعالان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی و ساخت نمادهای فرهنگی (اِلِمان‌ها) به تقویت این حوزه کمک کنند.
کاوه تأکید کرد: ایجاد رونق در رشته‌های صنایع‌دستی و هنرهای سنتی باعث افزایش انگیزه جوانان به‌منظور فعالیت در این حوزه خواهد شد.
او افزود: فراهم کردن شرایط برقراری بیمه، پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت، خرید تضمینی تولیدات، بازاریابی داخلی و خارجی، فراهم کردن زمینه صادرات و تبلیغات می‌تواند به رونق در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی و فروش بیشتر محصولات تولیدی کمک کند.
کاوه تصریح کرد: من با عشق و علاقه در این رشته فعالیت کردم و اگر روزی دوباره متولد شوم باز هم هنرصنعت آهنگری سنتی (چلنگری) به‌عنوان شغل خود انتخاب خواهم کرد اما در این خصوص نمی‌توانم برای فرزندانم و سایر جوانان تصمیم‌یری کنم.
انتهای پیام/
نظر شما