اردبیل در شمال غربی ایران کنونی، برخلاف طبیعت سردسیر، ویژگی‌های اقلیمی خاص و حتی دسترسی نه چندان راحتش، در طول تاریخ همیشه مورد توجه قرار گرفته و مرکز اتفاقات و رویدادهای ویژه‌ای بوده است. بعضی یافته‌ها در محوطه‌های باستانی استان اردبیل، مثل محوطه باستانی شهر یئری، قدمتی بیش از هفت هزار سال را نشان می‌دهند. این درحالی است که بارها و در دوران حکومت‌های مختلف این منطقه در سرنوشت ایران تاثیر داشته و به ویژه به دلیل برخاستن افرادی تاثیرگذار از این خطه نقش مهمی در تاریخ ایفا کرده است.

در این میان صفویان و حکومت صفویه در اردبیل و منطقه آذربایجان ریشه داشته و در مرور تاریخ اردبیل بیش از هر مقطعی به دوره صفویه اشاره می‌شود. وجود شیخ صفی‌الدین اردبیلی عارف و شاعری که جد سلاطین صفوی بوده و شکل گرفتن حکومت صفویه از اردبیل که به وحدت سیاسی ایران منجر شده است، اردبیل را در این دوره تاریخی به مرکز توجهات تبدیل کرده؛ به طوری که حتی بعد از شاه اسماعیل اول، سایر سلاطین صفوی نیز نگاه ویژه‌ای به این دیار داشته و در بُعدهای مختلف فرهنگی، سیاسی، مذهبی و عمرانی ادای دین کرده‌اند.

در دوره شاه عباس صفوی یعنی از سال‌های 978 تا 1038 هجری قمری تعدادی از چینی‌های آبی و سفید به دستور این پادشاه صفوی به مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی اهدا می‌شود، این چینی‌ها اکثرا ساخته دست سفالگران چینی بوده و توسط شاهان امپراطوری چین به دلیل تامین امنیت و زیرساخت‌های جاده ابریشم به ایرانی‌ها اهدا شده‌اند. این چینی‌ها به مرور تحت عنوان چینی‌های اردبیل شناخته شده و دیپلماسی اقتصادی و سیاسی از همین نقطه با دیپلماسی فرهنگی گره خورده و روابط دو کشور بزرگ چین و ایران با چینی‌های اردبیل محکم‌تر از قبل شده است.

شاه عباس علاقه ویژه‌ای به این ظروف چینی و ارادت خاصی به آستان شیخ صفی داشته و به دستور او مهر وقف توسط هنرمند معروف محمدحسین حکاک خراسانی با متن «بنده شاه ولایت عباس وقف بر آستان شاه صفی نمود» بر روی تعدادی از چینی‌ها حک می‌شود. تعداد چینی‌های اردبیل بیش از هزار عدد بوده و بعدها تالار چینی‌خانه در مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی برای نگهداری از این ظروف نفیس طراحی می‌شود که امروزه شهره جهانی دارد؛ نقش این تالار و چینی‌های آن در دیپلماسی فرهنگی و روابط سیاسی به همین جا ختم نمی‌شود.

بعدها با حمله روس‌ها به ایران تعدادی از این چینی‌ها به دلیل ارزش بالای آنها از بقعه خارج شدند و در طی سالیان بعد تعداد بیشتری از آنها نیز به غارت رفت. امروزه چینی‌های اردبیل در سراسر جهان گسترده شده‌اند و هنوز نقش ویژه‌ای در روابط دیپلماتیک و فرهنگی کشورها و ملت‌ها ایفا می‌کنند. تعدادی از چینی‌های آبی و سفید مشهور مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در موزه‌های خارجی همچون سن پترزبورگ و ویکتوریا آلبرت و همچنین در موزه‌های داخلی مانند موزه ملی ایران، موزه آذربایجان، چهل‌ستون اصفهان، موزه آستان قدس و در برخی مجموعه‌های خصوصی دنیا نگهداری می‌شود که آثاری مرتبط با اردبیل، ایران و چین است و فرهنگی مشترک را بازگو می‌کنند.

در حال حاضر 71 ظرف نفیس چینی در مجموعه شیخ صفی باقی مانده و گردشگران چینی در سال‌های اخیر با معرفی چینی‌خانه، اردبیل و مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی را به عنوان یکی از مقاصد مورد علاقه خود انتخاب کرده‌اند؛ هرساله بر تعداد بازدیدکنندگان اهل کشور چین از تالار چینی‌خانه افزوده می‌شود و بر همین اساس روابط استان اردبیل با کشور چین در حال افزایش است، به صورتی که در ماه‌های اخیر تفاهمنامه‌هایی در زمینه گردشگری و سایر حوزه‌ها بین استان اردبیل و استان چینگهای کشور چین منعقد شد.

چینی‌های اردبیل با توجه به نقش تاریخی خود و ارتباط آن با ملت‌ها و کشورهای مختلف امروزه نیز می‌تواند نقش تاثیرگذاری در دیپلماسی فرهنگی ایران با سایر کشورها داشته باشد. موزه شانگهای چین در ماه‌های اخیر برای نمایش چینی‌های اردبیل در این موزه مذاکراتی با مسئولان وزارت میراث‌فرهنگی و اداره کل میراث‌فرهنگی اردبیل داشته است، اتفاقی که می‌تواند در داخل و خارج از کشور همانند آن اجرا شود و با توافقات دو جانبه و چندجانبه برای مثال با نمایش دوره‌ای چینی‌های موجود در موزه‌های سن پترزبورگ، ویکتوریا آلبرت و موزه‌های داخل کشور در مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی و به صورت متقابل در موزه‌های این کشورها توجه بیشتر دنیا به این میراث فرهنگی جهانی را جلب کند.

دیپلماسی فرهنگی مبتنی بر چینی‌های اردبیل – به عنوان نمونه‌ای از آثار تاریخی و فرهنگی مشترک بین ملت‌ها - می‌تواند در رونق گردشگری، روابط دیپلماتیک، پاسداشت میراث گران‌بهای فرهنگی و دوستی ملت‌ها موثر باشد که برای این امر اقدامات کلان در سطح ملی لازم است.

انتهای پیام/