عباس توکلیان، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان اسفراین در یادداشتی نوشت: صنایع‌دستی، یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های بشری است که به‌موجب برخی از اسناد و مدارک تاریخی، سابقه پیدایش آن به عصر نوسنگی می‌رسد.
حاصل کاوش‌های باستان‌شناسان حکایت‌گر آن است که از آغاز زندگی بشر بر روی زمین، ساخت ظروف، ابزارهای کشاورزی و سلاح‌های جنگی نظیر نیزه و خنجر به‌عنوان وسیله شکار یا دفاعی، از جنس سنگ، آهن، مس و همچنین پوست و پشم و کرک حیوانات رواج یافته و از جمله هنرهای صنایع‌دستی است که درگذشته تولید می‌شدند.
شواهدی در دست است که نشان می‌دهد صنایع‌دستی از قدمتی در حدود ۱۰ الی ۱۲ هزار سال گذشته شکل‌گرفته‌اند.
تاریخچه صنایع‌دستی در ایران نیز به اولین تمدن‌های به وجود آمده در کشور بر می‌گردد.
بعد از وارد به عصر فلز، فلز جای سنگ را گرفت و به یکی از ارکان مهم صنایع‌دستی تبدیل شد. به‌مرورزمان کاربرد فلز در صنایع‌دستی افزایش پیدا کرد. از دیگر صنایعی دستی که به‌وسیله فلزها تولید می‌شدند، مانند زیورآلات و ظروف فلزی می‌توان اشاره کرد.
یکی دیگر از قدیمی‌ترین صنایع‌دستی که در ایران رونق بسیار داشته و اکثر آثار و محوطه‌های تاریخی امروزه ما شاهد پراکندگی آن هستیم ظروف سفالی هستند.
مروری بر روند تاریخی صنایع‌دستی در ایران نشان می‌دهد که در تمام دوره‌های تاریخی ایران در فن سفالگری، پارچه‌بافی، گچ‌بری، قلم‌زنی و فلزکاری مهارت زیادی داشته و به نظر محققان و پژوهشگران، مشخص گردید که زادگاه صنایع و هنرهایی نظیر قالیبافی، فلزکاری، سفال و سرامیک‌سازی درایران بوده است.
نقش صنایع‌دستی در توسعه صنعت گردشگری
نقش صنایع‌دستی در توسعه صنعت گردشگری غیرقابل‌انکار است. این صنعت یکی از مهم‌ترین روش‌های درآمدزایی در کشورهای مختلف به شمار می‌رود. در کنار جاذبه‌های گردشگری و مکان‌های تاریخی، وابستگی بالایی به صنایع‌دستی دارد. معمولاً جوامع متمرکز بر صنعت گردشگری، با ایجاد راهکارهایی کاربردی برای چندمحصولی کردن صنایع‌دستی، علاوه بر شناساندن فرهنگ خود به دیگر کشورها، یک مسیر امن اقتصادی را در کنار سایر برنامه‌های اقتصادی ایجاد می‌کنند و از آن جا که صنایع‌دستی صنعتی چندبعدی و یا چندوجهی است، لذا غیر از جنبه‌های هنری و فرهنگی از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز حائز اهمیت است.
بررسی آمارهای مربوط به بازدید گردشگران خارجی و داخلی از مراکز تولید و عرضه صنایع‌دستی و سوغات نشانگر آن است که صنایع‌دستی یا هنرهای سنتی که یکی از مظاهر فرهنگی و هنری محسوب می‌شود، می‌تواند عامل مهم برای جلب و جذب گردشگران به‌حساب آید، چرا که هر اثر صنایع‌دستی بازگوکننده‌ی خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور و حتی منطقه و محل تولید آن است و می‌تواند در شناساندن هنر اصیل و بومی و فرهنگ آن منطقه نقش اساسی ایفا کند.
برای این که با استفاده از صنایع‌دستی بتوان صنعت گردشگری را توسعه داد، محصولات تولیدی باید بتوانند به طور استاندارد شناخته و دارای مهر اصالت باشند. به عبارتی کیفیت عرضه این محصولات باعث افزایش تقاضای گردشگران خارجی و داخلی می‌شود و سرعت دسترسی آن‌ها به این محصولات را افزایش می‌دهند. خرید و عرضه صنایع‌دستی باکیفیت و اصیل به گردشگران موجب رشد و شکوفایی اقتصاد جامعه بومی محلی می‌گردد.
ازآنجاکه صنایع‌دستی و صنعت گردشگری بر یکدیگر اثر متقابل دارند و می‌توانند موجب رشد و توسعه یکدیگر را فراهم سازند توجه و اهمیت‌دادن به صنایع‌دستی به‌عنوان سوغات سفر به توسعه صنعت گردشگری کمک قابل‌توجهی می‌کند، اقداماتی که باهدف ایجاد جاذبه در بخش صنایع‌دستی نظیر ایجاد و راه‌اندازی بازارچه‌های صنایع‌دستی، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری، معرفی روستاهای هدف صنایع‌دستی و… در راستای جذب و افزایش میزان ماندگاری مسافر و گردشگر ازاین‌دست است که این امر می‌تواند در جهت توسعه صنعت گردشگری کمک شایانی نیز بر رونق اقتصاد صنایع‌دستی منطقه داشته باشد.
نقش صنایع‌دستی بر اقتصاد جوامع روستایی و عشایر
با توجه به شواهد تاریخی ذکر شده می‌توان گفت که صنایع‌دستی ریشه در مناطق روستایی دارد. صنایع‌دستی نقش مؤثری در اقتصاد خانوارهای بومی محلی دارند؛ ازاین‌رو از دلایل اصلی توجه به صنایع‌دستی می‌توان به نقش آن در معیشت پایدار خانوار روستایی و عشایری، اشتغال نیروی انسانی، دسترسی به مواد اولیه اشاره کرد.
صنایع‌دستی در معیشت و ایجاد اشتغال خانوارهای روستایی نقشی اساسی ایفا می‌کند به طور یکه صنایع‌دستی در مناطق روستایی و عشایری یکی از عوامل مکمل اقتصاد کشاورزی است. در واقع صنایع‌دستی علاوه بر اینکه می‌تواند یک هنر باشد، یک صنعت هم به شمار می‌رود. توسعه صنایع‌دستی باتوجه‌به سابقه دیرینه در اقتصاد روستا مهم‌ترین راهکارهای اشتغال‌زایی در روستاها محسوب می‌شود.
صنایع‌دستی هنری است که در زمان‌ها و فصولی که کشاورزی و دامپروری راکد است. عامل بسیار مهمی در ایجاد درآمد برای خانوارهای روستایی است و به دلیل دارابودن ظرفیت ایجاد فرصت‌های شغلی و کسب درآمد، ضمن پرکردن اوقات فراغت و بیکاری و بالاخص کاهش فقر در روستاها، مانع از مهاجرت‌های گسترده فصلی یا دائمی آن‌ها به‌عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی می‌شود. همچنین فعالیت‌های صنایع‌دستی به دلیل برخورداری از ویژگی‌های تکنیکی ساده و بهره‌گیری از ابزارها و تکنولوژی آسان، دسترسی به مواد اولیه و ابزار کار مختصر، ارزش‌افزوده بالا، عدم نیاز به سرمایه‌گذاری زیاد، بسترساز مناسب صنعت گردشگری، سازگاری با محیط‌زیست، ایجاد درآمد مکمل و قدرت اشتغال‌زایی بالا به‌گونه‌ای است که امکان پرداختن به آن‌ها در جوامع روستایی و عشایری به‌صورت کارگاهی، مشاغل خانگی، انفرادی و یا حتی دوره‌گردی و سیار وجود دارد.
میزان سرمایه موردنیاز برای فعالیت‌های صنایع‌دستی به‌خوبی نشان می‌دهد که سرمایه موردنیاز این بخش بسیار کمتر از سرانه موردنیاز سایر بخش‌هاست در حقیقت فعالیت‌های صنایع‌دستی به دلیل اتکا به ذوق و سلیقه و نیروی انسانی، نیاز چندانی به سرمایه نقدی نداشته و می‌توان به اندک سرمایه نسبت به ایجاد اشتغال در این بخش اقدام کرد.
بی‌شک توجه و اهتمام جدی به مقوله صنایع‌دستی باتوجه به ظرفیت‌های بالقوه این هنر و دارابودن شرایط ویژه‌ای نظیر پراکندگی گسترده در سطح کشور، آموزش با هزینه پایین، نیاز به سرمایه‌گذاری اندک، خانگی بودن اکثریت رشته‌های فعال و… می‌تواند با کمک به توسعه گردشگری به‌عنوان یک صنعت، پاسخگوی بسیاری از نیازهای امروز جامعه در ایجاد اشتغال، پاسداشت فرهنگ و سنن، حمایت از تولید داخلی، افزایش درآمد خانوار و ارتقای سطح معیشت و رفاه خانوار روستایی و… بوده و تأثیر شگرف و به سزایی در صنعت گردشگری داشته باشد و اگر از صنایع‌دستی تا حد معقول حمایت شود مانع مهاجرت روستاییان می‌شود و این کار از بیکاری روستاییان جلوگیری شده و موجب توسعه اقتصادی منطقه نیز می‌شود.
انتهای پیام/
نظر شما